Πριν λίγες μέρες η προκήρυξη του "Ξ" για το εργοστάσιο καύσης σκουπιδιών στο Βόλο (https://xekinima.org/arthra/view/article/bolos-oxi-sto-ergostasio-kaysis-skoypidion/) αναρτήθηκε από μέλος της οργάνωσης του Βόλου και στο Facebook. Σε σχόλιο του φίλου ΖΛ, που δημοσιεύτηκε κάτω από την σχετική ανάρτηση, εκφράζονται επιφυλάξεις για το περιεχόμενο της προκήρυξης και για το πόσο ακριβή είναι τα στοιχεία που παραθέτουμε. Επειδή η ανταλλαγή και η αντιπαράθεση απόψεων για το ζήτημα είναι απαραίτητες και επειδή είναι βέβαιο πως παρόμοιους προβληματισμούς έχουν και πολλοί άλλοι συμπολίτες μας, κρίνουμε σκόπιμο να δημοσιεύουμε στο σάιτ μας, τόσο το σχόλιο του ΖΛ, όσο και την σχετική απάντηση του "Ξ"
Το σχόλιο του ΖΛ
«το θέμα των απορριμμάτων είναι πιο πολύπλοκο από ότι παρουσιάζεται σε αυτό το κείμενο (σ.σ. η προκήρυξη του Ξ). Σε κάθε περίπτωση το κείμενο (σε κάποια σημεία του οποίου συμφωνώ και σε κάποια διαφωνώ) πρέπει να είναι σωστά τεκμηριωμένο. Δεν μπορεί για παράδειγμα να λέγονται ανακρίβειες ή να αναφέρονται συνθήκες που δεν ισχύουν. Ακόμη και όταν θέλετε να προκαλέσετε την αντίδραση του κόσμου θα πρέπει να λέτε όλη την αλήθεια για να μην γυρίσει εναντίον σας αύριο ένα τέτοιο κίνημα. Απογοητεύομαι από τον τρόπο που γίνεται ο χειρισμός τόσο ευαίσθητων θεμάτων. Για παράδειγμα αναφέρετε πως ότι θάβεται στον ΧΥΤΕΑ προκαλεί ρύπανση σε μια μεγάλη έκταση πολλών χιλιομέτρων. ΑΥΤΟ δεν ισχύει. Τα μέτρα στεγανοποίησης του ΧΥΤΕΑ είναι πολλαπλάσια από ότι ενός απλού ΧΥΤΑ ο οποίος επίσης είναι στεγανοποιημένος και δεν προκαλεί πρόβλημα. Κατανοώ να αναφέρετε ότι αν δεν κατασκευαστεί ο ΧΥΤΑ ή ΧΥΤΕΑ σωστά θα υπάρχει πρόβλημα. Αλλά όχι ότι ούτως ή άλλως είναι επιβλαβής για το περιβάλλον. Δηλαδή που θα θάβονται έστω και τα υπολείμματα; Σε ΧΥΤΥ. Ο ΧΥΤΥ έχει ίδιες προδιαγραφές με τους ΧΥΤΑ αλλά απλά δέχεται υπολείμματα. Δεν κατακρίνω το κείμενο αλλά θεωρώ ότι πρέπει να λέμε την αλήθεια για να πετύχουμε τους στόχους μας.»
H απάντηση του "Ξ"
Με αφορμή το δημόσιο σχολιασμό μέσω ηλεκτρονικών αναρτήσεων της προκήρυξής μας για το εργοστάσιο καύσης σκουπιδιών στο Βόλο και σε όσα αναφέρονται στη θέση του «Ξ» για τη διαχείριση των αστικών απορριμμάτων, επιθυμώντας να συμβάλουμε στο διάλογο που ξεκινά με όλες μας τις δυνάμεις, επισημαίνουμε τα ακόλουθα:
Α) Η πραγματικότητα σχετικά με ΧΥΤΑ – ΧΥΤΥ – ΧΥΤΕΑ στην Ελλάδα:
– Επισφάλεια: όλοι ανεξαιρέτως οι χώροι οργανωμένης τελικής διάθεσης (ταφής) απορριμμάτων ή υπολειμμάτων αποδεικνύονται τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς εξαιρετικά επισφαλείς και με μεγάλες έως μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στο περιβάλλον. Ειδικά στη χώρα μας η συντριπτική πλειοψηφία των εν λειτουργία ΧΥΤΑ αποτελεί περιβαλλοντική ωρολογιακή βόμβα που έχει ξεκινήσει ήδη να εκρήγνυται. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων οι επιπτώσεις οφείλονται στην ανεπάρκεια, την αστοχία ή τις αναπόφευκτες βλάβες της στεγάνωσης που οφείλονται σε εξωγενείς παράγοντες (σεισμικότητα της χώρας κ.α.). Σήμερα είναι φανερό ότι είναι καθαρά θέμα χρόνου το πρόβλημα να παρουσιαστεί στο 100% αυτών των εγκαταστάσεων για έναν απλό λόγο. Η μεμβράνη στεγάνωσης των ΧΥΤΑ συνίσταται συνήθως από τρία μέρη: ένα στρώμα συμπιεσμένου αργιλοχώματος ή μπετονίτη, ένα στρώμα θερμοκολλημένου συνθετικού στεγανωτικού υλικού υψηλής αντοχής και ένα στρώμα γαιοϋφάσματος πάνω στα οποία εναποτίθενται δεκάδες χιλιάδες τόνοι απορριμμάτων. Σήμερα γνωρίζουμε ότι αυτές οι μεμβράνες στεγάνωσης σε πολύ λίγα χρόνια γίνονται διαπερατές από τα εξαιρετικά επικίνδυνα στραγγίσματα, είτε λόγω του τεραστίου βάρους των σκουπιδιών (φόρτος), είτε λόγω διάρρηξης των θερμοκολλημένων ραφών (γήρανση ή κακή εφαρμογή), είτε τέλος από την ελάχιστη μετατόπιση του τεράστιου φόρτου που μπορεί να προκληθεί ακόμη και από έναν πολύ μικρής έντασης σεισμό (π.χ. 3-4 ρίχτερ), από τους δεκάδες που σημειώνονται καθημερινά στην Ελλάδα. Ειδικά σε ότι έχει να κάνει με τους κινδύνους που οφείλονται στη σεισμικότητα της χώρας, σήμερα γνωρίζουμε ότι η δυνατότητα ασφαλούς κατασκευής κάθε είδους χώρων ταφής (ΧΥΤΑ – ΧΥΤΥ – ΧΥΤΕΑ) αποτελεί συντομότερο ανέκδοτο από την δυνατότητα ασφαλούς κατασκευής πυρηνικού εργοστασίου στη Φουκοσίμα. Σήμερα η διαρροή τοξικότατων στραγγισμάτων είναι τόσο γενικευμένη, που τοξικά μέταλλα και χημικά ανιχνεύονται ακόμη και σε υποδειγματικά κατασκευασμένους μικρούς ΧΥΤΑ όπως στη Λειβαδιά, όπου τα γύρω χωριά πίνουν νερό με βαρέα μέταλλα, ενώ σε μεγάλους ΧΥΤΑ, όπως αυτός της Φυλής στην Αττική, ανιχνεύονται συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων και χρωμίου σε ποσότητες εξαπλάσιες εκείνων του Ασωπού, τόσο στα υπόγεια νερά σε ακτίνα χιλιομέτρων, όσο και ελάχιστα κάτω από το βυθό του κόλπου της Ελευσίνας.
– Αύξηση της επισφάλειας λόγω χωροθέτησης: καθώς οι χώροι ταφής συνήθως χωροθετούνται σε απομακρυσμένες περιοχές πάνω στα βουνά και κοντά στον υδροκρίτη, δημιουργούνται οι συνθήκες ώστε η αναμενόμενη διαρροή των στραγγισμάτων να ρυπάνει τους υπόγειους υδροφορείς σε τεράστιες αποστάσεις.
– Εγγενής αύξηση της επισφάλειας: αυτή καθαυτή η πολιτική δημιουργίας εγκαταστάσεων κεντρικής διαχείρισης απορριμμάτων, λειτουργεί σαν θερμοκήπιο καλλιέργειας και ανάπτυξης του εκτεταμένου λαθρεμπορίου τοξικών και βιομηχανικών αποβλήτων που γίνεται στην Ελλάδα με την ευθύνη και συνενοχή των ΟΤΑ. Έτσι η χώρα με 487 κιλά ετήσια κατά κεφαλή παραγωγή σκουπιδιών και περίπου 10 εκ. πληθυσμό οδηγεί στους ΧΥΤΑ 5,5– 5,7 εκ. τόνους «αστικών» σκουπιδιών αντί για 4.870.000 τόνους. Η διαφορά, που προσεγγίζει το 1εκ. τόνους, ανάμεσα στην κανονική και την πραγματική ποσότητα που θάβεται σήμερα (και μεθοδεύεται να καεί σε λίγο καιρό) αφορά κυρίως στερεά απόβλητα τέτοιου τύπου (τοξικά και βιομηχανικά) που συλλέγουν οι ΟΤΑ με τα συμβατικά απορριματοφόρα «εξυπηρετώντας» με τα χαμηλά δημοτικά τέλη αποκομιδής αστικών σκουπιδιών παραγωγούς αποβλήτων που διαφορετικά θα έπρεπε να πληρώσουν το κόστος της ασφαλούς διαχείρισης που φτάνει έως και τα 1.000 ευρώ τον τόνο. Η απολύτως παράνομη γενικευμένη αυτή δραστηριότητα των δημάρχων, θα ήταν σχεδόν αδύνατη εάν η χώρα χρησιμοποιούσε πολλές μικρές αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις ολοκληρωμένης διαχείρισης και αερόβιας κομποστοποίησης των απορριμμάτων. Σε αυτές κάθε τυχόν απόπειρα υποδοχής παράνομων τοξικών αποβλήτων θα προκαλούσε τόσο μεγάλη συγκριτική ποιοτική επιδείνωση με τοξικά στο παραγόμενο κομπόστ, που θα ήταν πανεύκολο να εφαρμοστεί ο νόμος και οι απαραίτητοι καταλογισμοί από τους ελεγκτικούς μηχανισμούς και τις εισαγγελικές αρχές. Η εγκληματική αυτή δραστηριότητα ανθεί ακριβώς επειδή τα τοξικά καταλήγοντας σε κεντρικές εγκαταστάσεις μετατρέπουν το σύνολο των αστικών αποβλήτων μεγάλων περιοχών σε μεικτά επιμολυσμένα καθιστώντας έτσι σενάριο επιστημονικής φαντασίας την ιχνηλασιμότητα της προέλευσης.
Β) Η πραγματική διάσταση της ανάγκης για ΧΥΤΥ
Σήμερα είναι φανερό και πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι η γενίκευση της αποκεντρωμένης διαχείρισης με διαλογή στην πηγή και μικρές εγκαταστάσεις σε επίπεδο δήμων, μαζί με το κόστος θα μείωνε δραματικά και το κλάσμα των υπολειμμάτων που θα έπρεπε να πάει σε ΧΥΤΥ σε σχέση με τις κεντρικές εγκαταστάσεις διαχείρισης. Αυτό αποδεικνύεται εύκολα για μια σειρά προφανείς λόγους όπως: α) μικρές εγκαταστάσεις κατά τεκμήριο ανακτούν περισσότερα υλικά, β) υλικά με χαρακτηριστικά αδρανών (μπάζων) που σήμερα θα κατέληγαν σε ΧΥΤΑ – ΧΥΤΥ (5-10% του συνόλου) απλώς γιατί η μετατροπή τους σε 3Α αμμοχάλικο είναι ασύμφορη λόγω του κόστους μεταφοράς από απομακρυσμένους κεντρικούς χώρους διαχείρισης για αξιοποίηση στην οδοποιία δεν θα κατέληγαν σε ΧΥΤΥ αν παράγονταν κοντά στα σημεία αξιοποίησης τους.
Με γνώμονα όλα τα παραπάνω το «Ξ» επισημαίνει ότι:
– Το ερώτημα στο οποίο οφείλει η κοινωνία μας να απαντήσει σε σχέση με οποιαδήποτε μέθοδο διαχείρισης απορριμμάτων είναι εάν θέλουμε διαχείριση με χωματουργικά για χώρους ταφής (και όλα τα δεινά που οι χώροι αυτοί δημιουργούν) ή διαχείριση απορριμμάτων χωρίς αυτά.
– Αν θέλουμε περιβαλλοντικά ασφαλή διαχείριση προς όφελος της κοινωνίας χωρίς χωματουργικά, ταφές και οικονομική αιμορραγία του πολίτη, τότε η πρόταση του «Ξ» για αποκεντρωμένες μικρές εγκαταστάσεις διαχείρισης υπό συνθήκες κοινωνικού ελέγχου και διαχείρισης σε επίπεδο δήμων είναι τεχνικά άρτια, ρεαλιστική, φθηνή και εύκολα εφαρμόσιμη. Αυτό ισχύει επειδή η πρόταση εισάγει τεκμηριωμένα τις αρχές της εγγύτητας και της μικρής κλίμακας στην διαχείριση των σκουπιδιών σύμφωνα με τους κανόνες της κοινωνικής δικαιοσύνης και της επιστήμης της οικολογίας.
– Οποιαδήποτε συζήτηση για συγκεκριμένη πρόταση χωροθέτησης σήμερα των αποκεντρωμένων ΟΕΔΑ είναι πρωθύστερη καθώς αν δεν καταλήξει κάποιος πρώτα στο «τι» και στο «πως» είναι παράλογο να ασχοληθεί με το «που» και το «πόσο».
Κλείνοντας, το «Ξ» ενθαρρύνει – χαιρετίζει και καλωσορίζει τον διάλογο που ήδη φαίνεται ότι ξεκινά στην κοινωνία μας για την διαχείριση των απορριμμάτων. Η δημόσια παράθεση (και αντιπαράθεση) απόψεων, θέσεων και ενστάσεων για το ζήτημα αποτελεί την καλύτερη εγγύηση και ελπίδα, ότι το δυσβάσταχτο φορτίο που αποτελεί για τη χώρα η διαχείριση των απορριμμάτων γρήγορα θα μετατραπεί σε ευκαιρία για τους ανθρώπους, το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής.
