Νίκος Κανελλής
ΣΥΡΙΖΑ Βόλου
Ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα της τελευταίας περιόδου, με σημαντικές οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις, ήταν το ξέσπασμα της Κυπριακής κρίσης. Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα ταρακουνήθηκε. Αποδείχτηκε ότι η κρίση του παγκόσμιου καπιταλισμού όχι μόνο δεν κοπάζει αλλά ότι κατατρώει τη μια χώρα μετά την άλλη. Ακόμη ένας λαός υπάχθηκε στο μνημονιακό δόγμα του σοκ. Επιπλέον, η ευρωπαϊκή ελίτ έκανε ένα νέο ποιοτικό βήμα στην πολιτική της: για πρώτη φορά κουρεύτηκαν τραπεζικές καταθέσεις. Σήμερα όλοι αναγνωρίζουν ότι είναι ζήτημα χρόνου να γίνει το ίδιο και σε άλλες χώρες.
Παρά την μεγάλη σημασία αυτής της εμπειρίας οι συνεδριακές «Θέσεις», της πλειοψηφίας της ΚΕ του ΣΥΡΙΖΑ, της αφιερώνουν πολύ λίγο χώρο. Η έμφαση των παραγράφων είναι το ζήτημα του κουρέματος των καταθέσεων. Δεν γίνεται κάποια σοβαρή προσπάθεια για να βγούνε συμπεράσματα για το κεφαλαιώδες ζήτημα του χρέους και του ευρώ – πράγμα που κατά τη γνώμη μας δεν είναι τυχαίο.
Τα γεγονότα
Τα γεγονότα της Κυπριακής κρίσης είναι σε γενικές γραμμές γνωστά. Αρκετό καιρό πριν το 2013 και λόγω της διεθνούς κρίσης που κτύπησε το διεθνές τραπεζικό σύστημα από το 2008, οι Κυπριακές τράπεζες βρέθηκαν αντιμέτωπες με το φάσμα της κατάρρευσης και της χρεοκοπίας – όπως και το σύνολο του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος. Ο φορολογικός παράδεισος που προσέλκυε διεθνή κεφάλαια είχε εξελιχθεί σε μια χρηματοπιστωτική φούσκα έτοιμη να σκάσει. Έτσι η κυβέρνηση του ΑΚΕΛ ξεκίνησε να δανείζεται για να ξελασπώσει τις (ιδιωτικές – για να μην ξεχνιόμαστε) τράπεζες και παράλληλα εφάρμοσε τα πρώτα μέτρα λιτότητας. Η κρίση του κυπριακού τραπεζικού τομέα όμως δεν είχε τέρμα. Το τελικό κτύπημα ήρθε με το κούρεμα του ελληνικού χρέους που φόρτωσε στις κυπριακές τράπεζες τεράστια ελλείμματα καθώς ήταν πολύ εκτεθειμένες σε ελληνικά ομόλογα και δάνεια.
Τον Μάρτη του 2013 οι δανειστές της Κύπρου (ΕΕ, ΔΝΤ και ΕΚΤ) με επικεφαλής της Γερμανική άρχουσα τάξη, σε αντάλλαγμα νέου δανείου απαίτησαν όχι μόνο την εφαρμογή του γνωστού μας μνημονίου αλλά και κάτι ακόμη, το κούρεμα των τραπεζικών καταθέσεων πάνω από ένα ποσό και τη συρρίκνωση του τραπεζικού τομέα της Κύπρου. Εκτός από το να πληρώσει ο Κυπριακός λαός για τα κατορθώματα των Κύπριων τραπεζιτών οι δανειστές είδανε στην Κύπρο την ευκαιρία να δώσουν ένα μήνυμα ότι οι καταθέσεις δεν είναι ασφαλείς στην περιφέρεια αλλά μόνο στις μητροπόλεις και με αυτό τον τρόπο να ενισχύσουν το τραπεζικό σύστημα των πιο πλούσιων χωρών της Βόρειας Ευρώπης και ειδικά της Γερμανίας..
Η υποχώρηση
Εν μέρει κάτω από την πίεση του κόσμου που βγήκε στους δρόμους και εν μέρει επειδή θίγονταν τα συμφέροντα της ίδιας της Κυπριακής άρχουσας τάξης (που εξαρτιόταν σε πολύ μεγάλο βαθμό από την τραπεζική φούσκα) η Κυπριακή Βουλή είπε όχι στις απαιτήσεις των δανειστών στις 19/03/2013.
Ακολούθησε ο γνωστός εκβιασμός από την πλευρά της Ευρωπαϊκής και της Γερμανικής ελίτ, η οποία έδωσε μια ολιγοήμερη διορία στην Κυπριακή Βουλή για αποδεχτεί τις απαιτήσεις των ευρωπαίων. Διαφορετικά θα κόβονταν η χρηματοδότηση από την πλευρά της τρόικας και η Κύπρος θα οδηγούνταν εκτός το ευρώ.
Παράλληλα οι προσδοκίες για σωτηρία από τους Ρώσους αποδείχτηκαν ψεύτικες. Ο Ρωσικός ιμπεριαλισμός έδειξε ότι πρώτα από όλα κοιτά το συμφέρον του και τα κέρδη των Ρώσων ολιγαρχών και δεν είναι καθόλου φιλεύσπλαχνός απέναντι στους ομόδοξους λαούς. Στη συνέχεια, μέσα σε λίγα 24ωρα το αρχικό όχι μετατράπηκε σε ναι στο μνημόνιο και η Κυπριακή οικονομία μπήκε στη ζώνη του μνημονιακού λυκόφωτος.
Ένα τεστ που δεν πέρασε η πλειοψηφία της ηγεσίας
Οι εργαζόμενοι και τα λαϊκά στρώματα στην Ελλάδα είδαν το αρχικό Όχι της με ενθουσιασμό και ελπίδα. Επιτέλους κάποιος τόλμησε να σηκώσει ανάστημα απέναντι στη μισητή τρόικα και τον Γερμανικό ιμπεριαλισμό. Όμως η γρήγορη μετατροπή του όχι σε ναι ενίσχυσε τα στοιχεία απογοήτευσης. Κοιτώντας την Κύπρο ο κόσμος περίμενε να δει αν υπάρχει άλλος δρόμος πλην του μνημονίου και αν μπορεί κάποιος λαός να τον ακολουθήσει.
Ειδικά για τον ΣΥΡΙΖΑ η Κυπριακή κρίση είχε ιδιαίτερη σημασία γιατί ήταν ένα ζωντανό τεστ σε ότι αφορά τον πυρήνα της πολιτικής του πρότασης για το πώς σκέφτεται να αντιμετωπίσει τους δανειστές και το ζήτημα του χρέους.
Η πλειοψηφία στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, που αντιλήφθηκε ότι στην Κύπρο κρίνονταν και ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ βγήκε από την πρώτη στιγμή πολύ «δυνατά». Αρχικά πανηγύρισε το Κυπριακό Όχι με τυμπανοκρουσίες. Ενδεικτική ήταν η δήλωση του Γ. Δραγασάκη (υπεύθυνος οικονομικής πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ):
«Η κρίση της Κύπρου… επιβεβαιώνει βασικές θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ… επιβεβαιώνεται η θέση ότι όσο μικρή και αν είναι μια χώρα… αυτή η χώρα μπορεί να διαπραγματευτεί»
(Συνέντευξη Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ για την Κυπριακή κρίση, 21/03/2013)1
Σύμφωνα λοιπόν με το οικονομικό επιτελείο του ΣΥΡΙΖΑ επιβεβαιωνόταν η γραμμή που ο Αλέξης Τσίπρας και άλλα προβεβλημένα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ υποστήριζαν από τις εκλογές του Μάη και μετά. Ότι δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ έχει τον τρόπο να καταργήσει το μνημόνιο και ταυτόχρονα να διασφαλίσει την παραμονή στο ευρώ εξαναγκάζοντας τους δανειστές σε διαπραγμάτευση και τελικά σε υποχώρηση κάτω από την απειλή των δεινών (για το σύνολο της ΕΕ) που θα έφερνε μια έξοδος μιας χώρας από το ευρώ.
Οι πανηγυρισμοί όμως δεν πρόλαβαν να κρατήσουν πολύ. Η κατάληξη της Κυπριακής κρίσης έδειξε με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ότι οι προσδοκίες για διαπραγμάτευση με τους δανειστές αποτελούν επικίνδυνες αυταπάτες.
Οι δανειστές (οι ευρωπαϊκές άρχουσες τάξεις δηλαδή) είναι έτοιμοι να διώξουν μια χώρα από το ευρώ, ειδικά όταν είναι μια μικρή περιφερειακή χώρα όπως η Κύπρος, αν αυτή αρνηθεί να υποταχθεί στις επιταγές τους. Όλη η επιχειρηματολογία της ηγετικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ περί διαπραγμάτευσης κατέρρευσε και αποδείχτηκε ότι δυο επιλογές υπάρχουν, είτε η σύγκρουση με το ευρωπαϊκό κατεστημένο είτε η υποταγή σε αυτό.
Οι Θέσεις συνεχίζουν το ίδιο λάθος
Η εμπειρία της Κύπρου άφησε έκθετη την ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ απέναντι στα λαϊκά στρώματα, ενίσχυσε την καχυποψία απέναντι της και λειτούργησε υπέρ των επιχειρημάτων της κυβέρνησης. Το χειρότερο όμως είναι ακόμη και σήμερα δεν γίνεται κάποια προσπάθεια αυτό το λάθος να διορθωθεί μέσα από τη διαδικασία του συνεδρίου. Όπως είπαμε στις Θέσεις δεν υπάρχει κανένας ουσιαστικός απολογισμός και καμία ουσιαστική προσπάθεια εξαγωγής συμπερασμάτων (από την πλευρά της πλειοψηφίας της ηγεσίας).
Αντίθετα οι προγραμματικές θέσεις για το χρέος αναπαράγουν όλες τις αυταπάτες που η Κυπριακή εμπειρία θα έπρεπε να είχε διαλύσει.
Στο σημείο 4 των Προγραμματικών Στόχων, ανάμεσα σε άλλα, οι Θέσεις λένε:
«Να επαναδιαπραγματευτούμε τις δανειακές συμβάσεις … να ακυρώσουμε τους επαχθείς όρους τους … στόχος της επαναδιαπραγμάτευσης είναι η διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του ενώ εκείνο που απομένει … να αποπληρωθεί … μέσω μιας ρήτρας … ανάπτυξης … Ενδέχεται να διατυπωθούν απειλές περί εξόδου από το ευρώ… δεσμευόμαστε ότι θα αντιμετωπίσουμε το ενδεχόμενο τέτοιων απειλών … με όλα ανεξαιρέτως τα όπλα … είμαστε ήδη έτοιμοι να αναμετρηθούμε ακόμη και με τη χειρότερη έκβαση. Είμαστε βέβαιοι ότι σε μια τέτοια απευκταία περίπτωση ο ελληνικός λαός θα μας στηρίξει ανεπιφύλακτα.»
Όπως έδειξε η Κύπρος τα περί «διαπραγμάτευσης» είναι μη ρεαλιστικά και μη εφαρμόσιμα. Οι πολύ πρόσφατες απειλές του Γ. Άσμουσεν (στέλεχος της ΕΚΤ) ότι θα διακοπεί η χρηματοδότηση της Κύπρου αν δεν σταματήσει να ζητά αλλαγές στο πρόγραμμα2 επιβεβαιώνουν ότι οι δανειστές δεν πρόκειται να δεχτούν καμιά διαπραγμάτευση.
Ο μόνος δρόμος για να μην γίνει ο Τσίπρας, Χριστόφιας (ο οποίος εφάρμοσε τη λιτότητα και κυβέρνησε μέχρι τις αρχές του 2013, προτού χάσει τις εκλογές από τον Αναστασιάδη) θα είναι η κυβέρνηση της Αριστεράς να δηλώσει άρνηση αποπληρωμής του χρέους και να απαντήσει στο κλείσιμο της χρηματοδότησης και την εξώθηση εκτός ευρώ με εκτύπωση νομίσματος. (Ένα εθνικό νόμισμα, η δραχμή, θα μπορούσε να κυκλοφορεί στο εσωτερικό της ελληνικής οικονομίας, παράλληλα με το €, για ένα σημαντικό μεταβατικό χρονικό διάστημα.)
Ταυτόχρονα και απαραίτητα η κυβέρνηση της Αριστεράς θα έπρεπε να προχωρήσει στην εθνικοποίηση των τραπεζών και των στρατηγικών τομέων της οικονομίας κάτω από εργατικό και κοινωνικό έλεγχο και διαχείριση για να σχεδιαστεί η οικονομία προς όφελος της κοινωνίας και όχι των καπιταλιστών.
Αυτή η ριζοσπαστική πολιτική θα μπορούσε να προκαλέσει κατακλυσμιαίες ανατροπές στον ευρωπαϊκό Νότο (κι όχι μόνο)! Η δυνατότητα πραγματικής συμμαχίας των εργατικών κινημάτων και των λαών του Νότου, θα μπορούσε να επιφέρει κοσμογονικές αλλαγές, με την εμφάνιση νέων σχηματισμών της Αριστεράς (ας μην ξεχνάμε πως ο ΣΥΡΙΖΑ εκτινάχθηκε από το 4% στο 27% μέσα σε μερικούς μήνες) και με την ανάληψη της διακυβέρνησης απ’ αυτά. Θα μπορούσε να οδηγήσει μέχρι και σε μια κοινή σοσιαλιστική ομοσπονδία και σε ένα κοινό νόμισμα των χωρών του Νότου. Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος μας, αυτή την πολιτική θα έπρεπε να εκφράζει ο ΣΥΡΙΖΑ.
