Άρθρο για τις εξελίξεις στη Γουατεμάλα, του Dean O’Donnell, μέλους της «Σοσιαλιστικής Εναλλακτικής», τμήματος της ISA σε Αγγλία-Σκωτία-Ουαλία
Η οργή των λαϊκών στρωμάτων της Γουατεμάλας που συσσωρεύονταν για χρόνια, βρήκε μαζική έκφραση το Σάββατο 21 Νοεμβρίου, όταν ξέσπασε κύμα διαδηλώσεων ενάντια στον νέο προϋπολογισμό που κατέθεσε η Κυβέρνηση. Πρόκειται για έναν προϋπολογισμό ο οποίος, εν μέσω πανδημίας, προέβλεπε μεγάλη μείωση της χρηματοδότησης σε Υγεία και Παιδεία. Δεκάδες χιλιάδες πολίτες βγήκαν στους δρόμους σε όλη τη χώρα, με τη μέρα να σημαδεύεται από τις φλόγες που έβγαιναν από το κτήριο της Βουλής, στο οποίο έβαλε φωτιά μία ομάδα διαδηλωτών.
Αν και ο προϋπολογισμός ήταν ο μεγαλύτερος στην ιστορία της χώρας, από άποψη δαπανών, την ίδια ώρα προέβλεπε μέτρα λιτότητας για τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα της Γουατεμάλα.
Με 65.000 δολάρια να κατευθύνονται προς τους πολιτικούς ως επιδόματα για να καλύψουν τα γεύματα τους και ένα μεγάλο μέρος της αυξημένης χρηματοδότησης για έργα υποδομής να καταλήγει στις τσέπες των μεγάλων επιχειρηματιών, το νομοσχέδιο αποκρυστάλλωνε όλα όσα πηγαίνουν λάθος στη χώρα: ακόμα πιο άθλιες συνθήκες διαβίωσης για τους φτωχούς, ακόμα περισσότερα λεφτά για τους πλούσιους.
Το πολιτικό κατεστημένο κλονίζεται
Ανάμεσα στα αιτήματα των διαδηλωτών είναι και η παραίτηση του Προέδρου της Γουατεμάλα, Αλεχάντρο Γιαματέι, που ανήκει στο δεξιό κόμμα «Vamos» («Πάμε»).
Ο πρώην διευθυντής του σωφρονιστικού συστήματος Γιαματέι, ανέβηκε στην εξουσία πριν από μόλις 11 μήνες, βασισμένος σε μία εκστρατεία για σκληρή στάση απέναντι στην εγκληματικότητα και τη διαφθορά. Στην πραγματικότητα βέβαια πρόκειται για έναν απόλυτα συντηρητικό και αντιδραστικό πολιτικό, στηριγμένο στον αυταρχισμό και την καταστολή.
Οι διαδηλώσεις έχουν κλονίσει το πολιτικό κατεστημένο. Ο προϋπολογισμός έχει αποσυρθεί, με τη Βουλή να ψηφίζει την ακύρωσή του την περασμένη Τετάρτη 25 Νοεμβρίου.
Η πίεση από τα κάτω προκάλεσε επίσης τριγμούς στην Κυβέρνηση. Ο αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης Γκιγιέρμο Καστίγιο Ρέιες, έσπευσε να δηλώσει στα μέσα ενημέρωσης πως παραιτείται, λέγοντας παράλληλα ότι και ο πρόεδρος πρέπει να κάνει το ίδιο. Ο Γιαματέι από την άλλη, αρκέστηκε σε δηλώσεις που καταδίκαζαν τους βανδαλισμούς.
Μέσα από αυτές τις δηλώσεις, στην ουσία δικαιολόγησε την ιδιαίτερα βάναυση στάση της Αστυνομίας. Ειρηνικές διαδηλώσεις πνίγηκαν στα δακρυγόνα, χρησιμοποιήθηκαν πλαστικές σφαίρες ενάντια στους διαδηλωτές, ενώ μέχρι τώρα έχουν συλληφθεί 37 άτομα και έχουν τραυματιστεί 22. Παρά την άγρια καταστολή, οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας συνεχίστηκαν μέσα στην εβδομάδα, με φοιτητές και ιθαγενείς να απαιτούν την παραίτηση του Γιαματέι.
Η κατάσταση έχει στοιχεία που θυμίζουν το πρόσφατο μαζικό κίνημα ενάντια στη διαφθορά, που ξέσπασε στη Γουατεμάλα το 2015 και ανάγκασε τον τότε Πρόεδρο Ότο Πέρες Μολίνα να παραιτηθεί. Τον διαδέχτηκε ο τηλεοπτικός κωμικός Τζίμι Μοράλες, ένας υποψήφιος που δεν είχε σχέση μέχρι τότε με την πολιτική και ο οποίος στήριξε την προεκλογική του εκστρατεία στο σύνθημα «Ούτε διεφθαρμένος, ούτε κλέφτης». Παρόλα αυτά, κατά τη διάρκεια των 4,5 χρόνων της θητείας του, βρέθηκε αντιμέτωπος με καταγγελίες χρηματισμού.
Τελικά, ελάχιστα πράγματα έχουν αλλάξει από το ξέσπασμα του κινήματος του 2015 μέχρι σήμερα στις συνθήκες ζωής των λαϊκών στρωμάτων της Γουατεμάλα. Στην πραγματικότητα, το μόνο που έχει συμβεί είναι να χειροτερεύουν, ειδικά τους τελευταίους μήνες.
Η τροπική καταιγίδα Έτα και ο κορονοϊός
Οι διαδηλώσεις ξέσπασαν μετά την εμφάνιση της τροπικής καταιγίδας Έτα, ενός τυφώνα κατηγορίας 4 που έχει προκαλέσει σημαντικές καταστροφές στην Κεντρική Αμερική.
Η Γουατεμάλα χτυπήθηκε πολύ σκληρά, με τουλάχιστον 150 επιβεβαιωμένους νεκρούς ή αγνοούμενους. Η κυβέρνηση εκμεταλλεύτηκε αυτήν την ευκαιρία για να ψηφίσει τον νέο προϋπολογισμό ελπίζοντας ότι θα περάσει «στα ψιλά», καθώς αρκετός κόσμος ακόμη προσπαθούσε να συνέλθει από το πέρασμα της «Έτα» που κατέστρεψε τα σπίτια και τις ζωές χιλιάδων ανθρώπων.
Οι απώλειες από την «Έτα» ήρθαν να προστεθούν στην καταστροφή που δημιούργησε η πανδημία. Η Γουατεμάλα έχει καταγράψει περίπου 120.000 κρούσματα του κορονοϊού και πάνω από 4.000 θανάτους, αν και οι πραγματικοί αριθμοί είναι πιθανότατα μεγαλύτεροι. Η οικονομική κατάρρευση λόγω του κορονοϊού οδήγησε εκατομμύρια ανθρώπους σε ακόμα μεγαλύτερη φτώχεια, καθώς ήταν αρκετοί αυτοί που εργάζονταν αδήλωτοι ή απασχολούνταν στη «μαύρη οικονομία», η οποία πάγωσε. Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης καραντίνας, το πρακτορείο Ρόιτερς ανέφερε ότι: «βλέπει κανείς εκατοντάδες ταμπέλες που κάνουν έκκληση για φαγητό, ενώ οι πολίτες έχουν βγει στους δρόμους αγανακτισμένοι κρατώντας λευκές σημαίες.»
Για όσους παρέμειναν στην εργασία τους η κατάσταση δεν ήταν πολύ καλύτερη. Η βιομηχανία ενδυμάτων της Γουατεμάλας, της οποίας το φτηνό εργατικό δυναμικό εκμεταλλεύονται μεγάλες εταιρίες των ΗΠΑ, χτυπήθηκε σκληρά από τον κορονοϊό.
Σε ένα εργοστάσιο που προμηθεύει εταιρίες όπως η GAP, η Amazon και η American Eagle, 200 από τους 900 εργαζόμενους/ες βρέθηκαν θετικοί.
Η υγεία και η ευημερία αυτού του κυρίως νέου και γυναικείου εργατικού δυναμικού μπαίνουν ξεκάθαρα σε δεύτερη μοίρα, μπροστά στα τεράστια κέρδη που προσφέρει η ακραία εκμετάλλευσή τους, τόσο από τις εταιρίες των ΗΠΑ όσο και της Γουατεμάλα.
Ασφαλώς, ούτε η καταιγίδα ούτε η πανδημία είναι καταστροφές που έχουν προκύψει με «φυσικό» τρόπο. Εδώ και δεκαετίες, ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός και οι σκληρές νεοφιλελεύθερες πολιτικές έχουν οδηγήσει τη Γουατεμάλα να στερείται βασικών υποδομών και υπηρεσιών που είναι απαραίτητες για την αντιμετώπιση τέτοιων κρίσεων. Ακόμα και σε περιόδους «κανονικότητας» ο λαός της χώρας ζει σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες.
Πάνω από το μισό του πληθυσμού ζει σε συνθήκες φτώχειας, ενώ το 47% των παιδιών κάτω των 5 ετών υποσιτίζονται.
Ποιος ο δρόμος για τον λαό της Γουατεμάλας;
Η εξέγερση ενάντια στον νέο προϋπολογισμό στρέφεται σε έναν βαθμό και ενάντια στο σύστημα που δημιουργεί συνεχή βάσανα για την εργατική τάξη και τα καταπιεσμένα στρώματα. Ωστόσο, η γρήγορη αναδίπλωση της κυβέρνησης δείχνει τη δύναμη και τις δυνατότητες που έχουν οι εργαζόμενοι, η νεολαία και οι ιθαγενείς. Αυτή είναι η μόνη δύναμη στην οποία μπορούν να στηριχθούν για να βαθύνουν και να επεκτείνουν τους αγώνες τους – και όχι στις ψεύτικες υποσχέσεις των πολιτικών «ενάντια στη διαφθορά».
Η οργή των μαζών έχει στραφεί στην εξόφθαλμη διαφθορά, κάτι που είναι αναμενόμενο. Οι εργαζόμενοι και τα φτωχά λαϊκά στρώματα βλέπουν ότι τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης είναι διαμετρικά αντίθετα με τα δικά τους. Το πολιτικό κατεστημένο της χώρας είναι άμεσα συνδεδεμένο με τις μεγάλες επιχειρήσεις, κάνοντας ότι μπορεί για να παρέχει στους κερδοσκόπους όλα τα μέσα για να λεηλατήσουν τη γη και να εκμεταλλευτούν την εργατική τάξη.
Η εμπειρία του 2015 είναι αρκετά πρόσφατη, ενώ οι σημερινές διαδηλώσεις πραγματοποιούνται στα πλαίσια ενός νέου κύματος ριζοσπαστικοποίησης και εξεγέρσεων που σαρώνει τη Λατινική Αμερική. Μαζικά κινήματα ενάντια στα νεοφιλελεύθερα μέτρα και τα σχέδια των αρχουσών τάξεων έχουν συγκλονίσει τη Χιλή, το Εκουαδόρ, το Περού, την Κολομβία και άλλες χώρες. Με το βάθεμα της κρίσης σε όλη την περιοχή, το μαχητικό κλίμα για αντίσταση στις επιθέσεις είναι πολύ πιθανό να εξαπλωθεί. Αυτό που είναι κρίσιμης σημασίας ζήτημα, όχι μόνο στη Γουατεμάλα αλλά παντού, είναι η ύπαρξη ενός μαζικού και καλά οργανωμένου κινήματος που να ενώνει τους εκμεταλλευόμενους και τους καταπιεσμένους σε έναν κοινό αγώνα ενάντια στο ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα και τον ιμπεριαλισμό, για το χτίσιμο μια άλλης κοινωνίας, ισότητας, πραγματικής δημοκρατίας και ελευθερίας, μιας κοινωνίας σοσιαλιστικής.
