Τον περασμένο Ιούλη, ήρθε στο φως της δημοσιότητας μια ιδιαίτερα ανησυχητική είδηση: από τις αρχές του χρόνου, όταν ο Ζαίχ Μπολσονάρου ανέλαβε την προεδρία της Βραζιλίας, υπολογίζεται ότι ο Αμαζόνιος χάνει δασικές εκτάσεις ίσες με ένα γήπεδο ποδοσφαίρου κάθε λεπτό. Αυτή η είδηση, έχει πλέον ξεπεραστεί από μια ακόμη πιο ζοφερή πραγματικότητα. Οι αμέτρητες πυρκαγιές που έχουν ξεσπάσει τις τελευταίες εβδομάδες στο τροπικό δάσος, καταστρέφουν ανυπολόγιστης περιβαλλοντικής σημασίας οικοσυστήματα, ανεβάζοντας ακόμη περισσότερο το ρυθμό αποδάσωσης του Αμαζονίου.
Οι απώλειες
Δεν είναι μόνο ότι ο ουρανός των μεγάλων πόλεων της Βραζιλίας και άλλων χωρών της Λατινικής Αμερικής έχει γίνει μαύρος από τους καπνούς. Δεν είναι μόνο οι τρομακτικές επιπτώσεις στην ατμόσφαιρα από τις ίδιες τις φωτιές, αλλά και από τις καταστροφές των δασών που απορροφούν μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα. Δεν είναι μόνο οι επιπτώσεις στο κλίμα της περιοχής, που ρυθμίζεται από τα τροπικά δάση του Αμαζονίου, ούτε αυτές που θα υποστεί το δαιδαλώδες σύστημα των ποταμών και των παραποτάμων, ή των υπόγειων υδροφορέων. Είναι και -αν όχι κυρίως- η απώλεια σημαντικού τμήματος της βιοποικιλότητας του δάσους του Αμαζονίου, που αντίστοιχή της δεν υπάρχει πουθενά στον πλανήτη.
Για να αντιληφθεί κανείς την έκτασή της, αρκεί η αναφορά σε είδηση του 2017, σύμφωνα με την οποία κάθε δύο μέρες ανακαλύπτεται στον Αμαζόνιο ένα νέο είδος χλωρίδας ή πανίδας. Στις τεράστιες φωτιές που καταστρέφουν τον Αμαζόνιο σήμερα, χάνονται είδη που δε θα μάθουμε ποτέ ότι υπήρξαν. Κάποια από αυτά θα μπορούσαν ενδεχομένως να φανούν χρήσιμα σε ολόκληρη την ανθρωπότητα για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Κάποια άλλα είδη, ενδεχομένως να έπαιζαν κομβικό ρόλο στην ισορροπία της τροφικής αλυσίδας και να συμπαρασύρουν στην εξαφάνιση πολλά ακόμη.
Ιθαγενείς
Πέρα από τα φυτά και τα ζώα όμως, υπάρχουν και οι άνθρωποι. Όχι μόνο το σύνολο των κατοίκων του πλανήτη και οι επόμενες γενιές που θα επηρεαστούν πιο έμμεσα και πιο μακροπρόθεσμα από την καταστροφή, αλλά οι σημερινοί κάτοικοι του δάσους του Αμαζονίου. Οι ιθαγενικές φυλές που επιμένουν να ζουν μέσα στο δάσος, προστατεύοντας το και εξαρτώντας την ύπαρξή τους από αυτό. Κάποιες από αυτές τις φυλές θα σβήσουν μαζί με τη φύση της περιοχής, χωρίς να μάθουμε ποτέ ότι υπήρξαν. Κάποιες άλλες, είναι γνωστές όχι μόνο για τη μεγάλη πολιτισμική κληρονομιά που κουβαλάνε, αλλά και για τους μεγάλους αγώνες ενάντια στην καταστροφική επέλαση της «ανάπτυξης» στον Αμαζόνιο. Μια από τις πιο εμβληματικές μορφές αυτού του αγώνα, ήταν ο Τσίκο Μέντες, που δολοφονήθηκε το 1988 γιατί προσπαθούσε να οργανώσει τους αυτόχθονες ενάντια στην καταστροφή του δάσους που ήταν πάντα το σπίτι τους και η επιβίωσή τους. Σήμερα οι δολοφόνοι του (οι μεγάλες επιχειρήσεις αγροτικής παραγωγής και εξορύξεων και οι κυβερνήσεις που τις υπηρετούν) ολοκληρώνουν το καταστροφικό τους έργο κατακαίγοντας τον Αμαζόνιο.
Ένα γιγάντιο, «ενοχλητικό» δάσος
Στις περισσότερες περιπτώσεις δασικών πυρκαγιών, οφείλει κανείς να είναι προσεκτικός και να έχει συγκεκριμένες αποδείξεις και στοιχεία, πριν μιλήσει για εμπρησμό και μάλιστα με συγκεκριμένο σχέδιο. Στην περίπτωση όμως του Αμαζονίου, που απειλείται από τεράστια συμφέροντα εδώ και δεκαετίες, ιδιαίτερα όταν το ίδιο χρονικό διάστημα ξεσπάνε αμέτρητες φωτιές σε αμέτρητα διαφορετικά σημεία του, το να μιλάει κανείς για τυχαία γεγονότα είναι τουλάχιστον αφέλεια. Μετά τις μπουλντόζες, που όπως φαίνεται κινούνταν με πολύ αργούς ρυθμούς, ήρθαν οι φωτιές.
Γιατί όμως καταστρέφεται ο Αμαζόνιος; Τι θέλουν να πετύχουν αυτοί που βγάζουν από τη μέση το «άχρηστο» κατά τη γνώμη τους δάσος; Το τελευταίο διάστημα, εταιρείες εξορύξεων πετρελαίου και χρυσού, παρενοχλούν όλο και πιο έντονα τις κοινότητες ιθαγενών που προστατεύουν τα δάση του Αμαζονίου. Εταιρείες αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής ονειρεύονται τη μετατροπή ακόμη μεγαλύτερων δασικών εκτάσεων σε καλλιέργειες και βοσκοτόπια. Τα πιο μεγάλα τμήματα του τροπικού δάσους, προορίζονται ακριβώς γι αυτό: νέες κτηνοτροφικές μονάδες και νέα χωράφια. Πόσα χωράφια όμως χρειάζονται στον πλανήτη; Δεν τους φτάνουν αυτά που δημιούργησαν ήδη; Σε τελική ανάλυση, ο Αμαζόνιος δεν καταστρέφεται σήμερα, αλλά εδώ και πολλές δεκαετίες.
Χωράφια για μια φορά
Όχι, τα χωράφια δεν τους φτάνουν, γιατί το έδαφος στον Αμαζόνιο δεν είναι φτιαγμένο για να παράγει σόγια. Είναι κατάλληλο για να συντηρεί αιωνόβια τροπικά δάση, αλλά πολύ φτωχό σε θρεπτικά συστατικά που απαιτούνται στην αγροτική παραγωγή. Έτσι, μετά από μία ή το πολύ δύο χρονιές παραγωγής, το «χωράφι» αχρηστεύεται. Σύντομα, οι εταιρείες παραγωγής αγροτικών προϊόντων και ζωοτροφών ψάχνουν το επόμενο «χωράφι», στο επόμενο εξίσου ακατάλληλο κομμάτι του Αμαζονίου. Αιώνες φυσικής ιστορίας, ανυπολόγιστης αξίας φυσικός πλούτος, πολιτισμική κληρονομιά, αχαρτογράφητη βιοποικιλότητα, ανθρώπινες ζωές, καταστρέφονται για να δώσουν αγροτική παραγωγή για ένα ή δύο χρόνια. Αυτή η εικόνα συνοψίζει τον απόλυτο παραλογισμό που ονομάζεται καπιταλιστικό σύστημα.
Ένας αποτελεσματικός υπάλληλος
Αν η κατάσταση δεν ήταν τόσο τραγική, θα υπήρχε λίγος χώρος για γέλια. Ο πρόεδρος της Βραζιλίας, που από την πρώτη μέρα της ανόδου του στην εξουσία έκανε ξεκάθαρο ότι το δάσος του Αμαζονίου αποτελεί εμπόδιο για τις μεγάλες επιχειρήσεις τα συμφέροντα των οποίων υπηρετεί, κατηγορεί σήμερα για τις φωτιές τις περιβαλλοντικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Όταν ο ίδιος έχει φροντίσει να παραδώσει τον Αμαζόνιο στα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα που καθορίζουν την τύχη του πλανήτη. Όταν οι εταιρείες για των οποίων τα κέρδη φροντίζει, παίζουν στα ζάρια την επιβίωση της φύσης και των ανθρώπων για να ταΐσουν για άλλη μια χρονιά τα βοοειδή στις μεγάλες κτηνοτροφικές μονάδες της γης. Αυτός ο παραλογισμός δεν έχει επιστροφή. Θα τον ανατρέψουμε, ή θα μας αφανίσει.
