Μπορεί η αποικιοκρατία να έχει τυπικά τελειώσει για την μεγάλη πλειοψηφία των χωρών της Αφρικής από τις αρχές της δεκαετίας του ’60, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι τελείωσε και η αποικιοκρατική αντιμετώπιση που έχουν από τις «μεγάλες δυνάμεις». Το ξεζούμισμα των πλουτοπαραγωγικών πηγών της «Μαύρης Ηπείρου» γινόταν με την δύναμη των όπλων παλιότερα, σήμερα όμως γίνεται με την δύναμη του χρήματος.
Έτσι, ο Γερμανός σύμβουλος της Μέρκελ για θέματα της Αφρικής Gunter Nooke, σε συνέντευξη του στο BBC έκανε μια «πρόταση» που ούτε λίγο ούτε πολύ βάζει στο τραπέζι την προοπτική μιας «εθελοντικής αποικιοκρατίας» στην ήπειρο. Ο Nooke λοιπόν προτείνει τα αφρικάνικα κράτη να παραχωρήσουν τμήματα της γης τους σε ευρωπαϊκά κράτη και επιχειρήσεις, προκειμένου αυτές «ελεύθερα» να χτίσουν πόλεις, εργοστάσια και υποδομές «ευρωπαϊκού τύπου» για να αναπτύξουν την Αφρική. Ο Nooke μάλιστα υποστηρίζει ότι κάτι τέτοιο θα μείωνε και της μεταναστευτικές ροές από την Αφρική στην Ευρώπη.
Στην πραγματικότητα αυτό ισοδυναμεί με την εθελοντική παραχώρηση της εθνικής κυριαρχίας σε συγκεκριμένα τμήματα των αφρικανικών κρατών ώστε να γίνουν «αποικίες» ή «προτεκτοράτα» του ευρωπαϊκού κεφαλαίου.
Μακρά ιστορία
Οι Ευρωπαίοι καπιταλιστές έχουν μια μακρά ιστορία εκμετάλλευσης και καταλήστευσης της αφρικάνικης ηπείρου. Ήδη από τον 15ο αιώνα η Πορτογαλική αυτοκρατορία είχε αρχίσει να διακινεί σκλάβους από την Αφρική. Η μεγάλη όμως επιχείρηση όπου οι ευρωπαϊκές δυνάμεις κατασπάραξαν την ήπειρο (περίοδος που έγινε γνωστή με την φράση «the scramble for Africa», δηλαδή «η μάχη για την Αφρική») ήταν από το 1881 μέχρι το 1914. Μέσα σε αυτά τα 30 περίπου χρόνια, το 90% της Αφρικής έγινε αποικία, ενώ η ήπειρος χωρίστηκε με κάθετες και οριζόντιες γραμμές πάνω στο χάρτη μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων της εποχής. Μέσω αυτής της ιμπεριαλιστικής επιχείρησης η Αφρική βρέθηκε να ελέγχεται από τους στρατούς και τις επιχειρήσεις της Γαλλίας, της Γερμανίας, του Βελγίου, της Αγγλίας, της Ιταλίας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας.
Και τότε φυσικά, η κυριαρχία των αποικιοκρατών παρουσιαζόταν σαν «φιλανθρωπική». Κανείς δεν παραδεχόταν δημόσια ότι η παρουσία των στρατών και των επιχειρήσεων αφορούσε την απόσπαση του τεράστιου πλούτου της περιοχής. Μάλιστα, οι «μεγάλες δυνάμεις» εμφανιζόταν ως σωτήρες που σκοπό έχουν να σταματήσουν το εμπόριο σκλάβων και να περιορίσουν τις επιδημικές ασθένειες. Ακόμα, έβαζαν μπροστά το επιστημονικό ενδιαφέρον για τους ανθρώπους, την χλωρίδα και την πανίδα της Αφρικής.
Κονγκό και καουτσούκ
Το πόσο αγνές ήταν τότε οι προθέσεις και οι πράξεις των δυτικών ιμπεριαλιστών μπορεί να το δει κανείς με δυο παραδείγματα για το πως άσκησαν την κυριαρχία τους στην Αφρική.
Το σημερινό Κονγκό πέρασε στην προσωπική ιδιοκτησία (!) του βασιλιά του Βελγίου Λεοπόλδου του 2ου το 1885 μετά από μια διεθνή σύσκεψη των μεγάλων δυνάμεων. Από το 1885 μέχρι το 1908 όπου το Βέλγιο προσάρτησε το Κονγκό, δημιουργώντας μια «επίσημη» αποικία, οι παραστρατιωτικές συμμορίες του Λεοπόλδου μαζί με ντόπιους μισθοφόρους διέπραξαν ασύλληπτες βιαιότητες. Προκειμένου να εξάγουν το καουτσούκ για το οποίο υπήρχε πολύ μεγάλη αύξηση της ζήτησης ανάγκαζαν το σύνολο σχεδόν του πληθυσμού να δουλεύει μέχρι εξόντωσης. Όσοι δεν κατάφερναν να πιάνουν τους «στόχους» της παραγωγής τιμωρούνταν με κόψιμο του χεριού. Δεν υπήρχε καμία νομοθεσία για τις επιχειρήσεις που στην ουσία έκαναν ότι ήθελαν με τον πληθυσμό και την γη.
Σε αυτή την περίοδο πέθαναν από εξάντληση, δολοφονίες, πείνα και αρρώστιες μεταξύ 5-10 εκατομμύρια άνθρωποι, σε έναν πληθυσμό 20 εκατομμυρίων περίπου (δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία γιατί δεν τηρούνταν αρχεία κανενός είδους).
Ναμίμπια και εξορύξεις
Το 1882, ένας Γερμανός έμπορος αποφάσισε να χτίσει μια πόλη στη Νοτιοδυτική Αφρική, και ζήτησε την προστασία του καγκελάριου Βίσμαρκ. Με αυτόν τον τρόπο ξεκίνησε η ιστορία της γερμανικής αποικίας στην περιοχή που αργότερα δημιουργήθηκε το κράτος της Ναμίμπια.
Η περιοχή έχει αποθέματα σε χρυσό, διαμάντια, χαλκό, αλλά χρησιμοποιήθηκε και για καλλιεργητική έκταση. Οι φυλές των Χερέρο και των Ναμακά βέβαια που ζούσαν στην περιοχή δεν χάρηκαν ιδιαίτερα με αυτή την εξέλιξη. Οι αποικιοκράτες έκλεψαν τη γη τους, και δημιούργησαν ένα νομικό σύστημα διακρίσεων που χώριζε τους πολίτες σε κατηγορίες, και ήταν προάγγελος του Απαρτχάιντ.
Όταν οι φυλές των Αφρικανών εξεγέρθηκαν ενάντια στην κυριαρχία των Γερμανών αποικιοκρατών, στάλθηκε στρατός που κατέπνιξε την εξέγερση. Μάλιστα, ώθησε τους εξεγερμένους στην έρημο Καλαχάρι, όπου αφέθηκαν να πεθάνουν από τη δίψα και την ξηρασία, ενώ οι κατακτητές τους είχαν αποκόψει από κάθε πρόσβαση στις πηγές του νερού. Συνολικά υπολογίζεται ότι περίπου 100.000 Αφρικανοί δολοφονήθηκαν στο τσάκισμα της εξέγερσης και την μετέπειτα περίοδο. Μετά την νίκη του, ο γερμανικός στρατός δημιούργησε στρατόπεδα συγκέντρωσης, σε άλλη μια «πρόβα» για όσα θα ακολουθήσουν αργότερα.
Τα σημάδια υπάρχουν ακόμα
Οι «ευρωπαϊκές» αυτές συμπεριφορές που περιγράφονται παραπάνω ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Η «εκπολιτιστική» παρουσία των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στη «Μαύρη Ήπειρο» έχει αφήσει βαθιές πληγές, που επηρεάζουν την εικόνα ακόμα και σήμερα.
-Οι «μεγάλες δυνάμεις» χάραξαν εντελώς τεχνητά τα σύνορα της ηπείρου, με συνέπεια να προκληθούν εθνικές και θρησκευτικές διαμάχες που οδήγησαν σε αιματηρούς πολέμους. Την εχθρότητα μεταξύ διαφορετικών φυλών εξέθρεψαν οι ίδιοι οι αποικιοκράτες στη λογική του «διαίρει και βασίλευε».
-Υπήρξε μαζική καταλήστευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών σε όλες τις χώρες, προκειμένου να τροφοδοτηθεί η «ανάπτυξη» στην Ευρώπη. Εκτός από την τεράστια αυτή ληστεία, οι αφρικάνικες οικονομίες αντί να αναπτυχθούν πολύπλευρα επικεντρώθηκαν στην εξόρυξη 1 ή 2 πρώτων υλών, κάτι που τις εμπόδισε να δημιουργήσουν μια οικονομική συγκρότηση πιο υγιή.
-Ταυτόχρονα, οι εταιρίες εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων άφησαν πίσω τους τεράστιες περιβαλλοντικές καταστροφές, με πολύ βαριές συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον της ηπείρου.
-Οι δυτικοί καπιταλιστές, ακόμα και μετά την κατάργηση της αποικιοκρατίας τη δεκαετία του ’60, εξακολουθούσαν να στηρίζουν δικτατορικά καθεστώτα ή αλλού αντικαθεστωτικές ομάδες, παρεμβαίνοντας στην πολιτική ζωή των αφρικάνικων χωρών.
-Επίσης προώθησαν την δημιουργία διεφθαρμένων θεσμών ώστε να μπορούν να τους εξαγοράζουν για να «νομιμοποιήσουν» την παρουσία τους παρά τις αντιδράσεις που υπήρχαν.
Εκβιασμοί και κυριαρχία
Θέλει λοιπόν μεγάλο θράσος για να κατηγορούν την Αφρική ή τους Αφρικανούς για την υπανάπτυξη της ηπείρου. Στην ουσία, η Αφρική έμεινε υπανάπτυκτη λόγω ακριβώς της εκμετάλλευσης που έχει υποστεί από τους Ευρωπαίους αποικιοκράτες. Πάντα βέβαια, στο όνομα της «βοήθειας», του «εκπολιτισμού» και της «φιλανθρωπίας»!
Σήμερα βέβαια, οι πρακτικές των νέων αποικιοκρατών είναι περισσότερο καλυμμένες και όχι τόσο οφθαλμοφανείς. Σήμερα η αποικιοκρατία βασίζεται σε ένα πλέγμα οικονομικής εξάρτησης και χρηματοοικονομικών εκβιασμών προκειμένου να πάρουν οι ιμπεριαλιστές αυτό που θέλουν. Σε κάποιες χώρες αξιοποιείται ο βραχνάς του χρέους για αυτό το σκοπό. Αλλού υπάρχουν χρηματιστηριακά παιχνίδια με τις τιμές των πρώτων υλών. Τις περισσότερες φορές οι ανεπτυγμένες χώρες χρησιμοποιούν την μονοπωλιακή τεχνολογική τους υπεροχή για να συνάψουν συμφωνίες. Όταν δεν πιάνουν όλα τα παραπάνω, οι απειλές για οικονομική ασφυξία ή και πολεμικές συγκρούσεις μπαίνουν στο τραπέζι.
Χαρακτηριστικές λοιπόν αυτής ακριβώς της αντίληψης είναι οι δηλώσεις του συνεργάτη της Μέρκελ. Αυτό που στην ουσία λέει είναι «δεν καταφέρνετε να αναπτύξετε την Αφρική εσείς οι Αφρικανοί, παραχωρήστε μας οικειοθελώς τις χώρες σας για να το κάνουμε εμείς». Αυτό που έκαναν οι αποικιοκράτες με τη βία των όπλων στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, θέλουν τώρα να το κάνουν με τη βία των τραπεζών και των χρηματιστηρίων. Και τότε υπήρχαν οι δικαιολογίες για τον «εκπολιτισμό» των «βαρβάρων», για το σταμάτημα του εμπορίου σκλάβων, για την απαγόρευση της πώλησης αλκοόλ. Σήμερα οι δικαιολογίες αφορούν τα τεράστια επίπεδα φτώχειας που υπάρχουν στην Αφρική καθώς και τα μεγάλα κύματα μετανάστευσης προς την Ευρώπη.
Μάλιστα, σήμερα υπάρχει μια νέα «μόδα», όπου οι Αφρικανοί καλούνται να σταματήσουν να «παραπονιούνται» για την αποικιοκρατική ιστορία της ηπείρου, και να «κοιτάξουν μπροστά». Τι υποκρισία! Όσοι το λένε αυτό, ας κάνουν πρώτα αυτοί την «υπέρβαση» τους και ας σταματήσουν να ξεζουμίζουν την Αφρική.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, περίπου 161 δις $ μπαίνουν κάθε χρόνο στην Αφρική με τη μορφή των ξένων επενδύσεων, της οικονομικής βοήθειας, κτλ. Την ίδια στιγμή όμως, 203 δις $ βγαίνουν κάθε χρόνο από την ήπειρο με τη μορφή των δόσεων για τα δάνεια, των κερδών που πάνε σε φορολογικούς παραδείσους, κτλ. Αυτό σημαίνει ότι κάθε χρόνο πλούτος 41 δις δολαρίων κάνει φτερά από την Αφρική, πλούτος που ανήκει στους Αφρικανούς.
Ας σταματήσει λοιπόν η υποκρισία ότι πρέπει να «κοιτάξουμε μπροστά», και για «ίσες ευκαιρίες στην ανάπτυξη». Χρειάζεται να ξηλωθεί το σύστημα της αποικιοκρατίας και της εκμετάλλευσης αν θέλουμε να χτυπηθούν οι αιτίες που οδηγούν στη μετανάστευση και στην φτώχεια εκατομμυρίων ανθρώπων!
