Οι διακοπές των Χριστουγέννων τελείωσαν. Μαζί τους έφυγαν και οι χριστουγεννιάτικες διαφημίσεις, άλλες πρωτότυπες και αστείες, άλλες όχι και τόσο πετυχημένες. Άλλες προσπάθησαν να αυξήσουν το καταναλωτικό πνεύμα με την αφορμή των γιορτών, παρουσιάζοντας γεμάτα τραπέζια, ακριβά ποτά, προτάσεις για δώρα. Κάποιες άλλες αποτέλεσαν για άλλη μια φορά, την προσπάθεια μεγάλων εταιρειών, ΜΚΟ, ή άλλων φορέων, να δείξουν ένα «ευαίσθητο» πρόσωπο, θίγοντας κάποιο κοινωνικό θέμα.
Κάτι αντίστοιχο προσπάθησε να κάνει η βρετανική αλυσίδα super market «Iceland», με την καμπάνια της ενάντια στη χρήση φοινικέλαιου και με βασικό όπλο μια διαφήμιση που δημιούργησε για το σκοπό αυτό η Greenpeace. Παρά το γεγονός πως ούτε η Iceland, ούτε η Greenpeace αποτελούν κάποια απειλή για τις μεγάλες πολυεθνικές και το σύστημα -αντιθέτως αποτελούν κομμάτι του- η διαφήμιση αυτή θεωρήθηκε επικίνδυνη και απαγορεύτηκε.
Η διαφήμιση
Η διαφήμιση της αλυσίδας «Iceland» κυκλοφόρησε στα τέλη του Νοέμβρη. Πρόκειται για ένα συγκινητικό κινούμενο σχέδιο, με πρωταγωνιστές ένα κορίτσι και ένα μικρό ουρακοτάγκο. Η μικρή προσπαθεί να διώξει το άτακτο ζώο από το δωμάτιό της, μέχρι που αυτό της εξηγεί ότι έχει μείνει άστεγο και έχει χάσει την οικογένειά του, εξαιτίας της καταστροφής των τροπικών δασών της Νοτιοανατολικής Ασίας, τα οποία καίγονται και εκχερσώνονται, προκειμένου να εξασφαλιστούν καλλιεργήσιμες εκτάσεις για την παραγωγή φοινικέλαιου.
Η «Iceland» αφιέρωσε τη διαφήμιση στους 25 ουρακοτάγκους που πεθαίνουν κάθε μέρα εξαιτίας της καταστροφής των δασών στα οποία κατοικούν. Ενημέρωσε επίσης το καταναλωτικό κοινό ότι αφαίρεσε από τα ράφια της όλα τα συσκευασμένα προϊόντα που περιέχουν φοινικέλαιο.
Και ενώ η διαφήμιση κυκλοφόρησε πλατιά στο διαδίκτυο, δε βρήκε ποτέ το δρόμο της για την τηλεόραση, αφού δεν κατάφερε να πάρει άδεια από την αρμόδια βρετανική υπηρεσία, γιατί θεωρήθηκε «πολύ πολιτική». Επαναλαμβάνουμε, ότι δεν πρόκειται για ένα μήνυμα φτιαγμένο από κάποια ανατρεπτική, αντισυστημική οργάνωση, αλλά για διαφήμιση μιας αλυσίδας super market, φτιαγμένη από την Greenpeace! Και βέβαια, το μήνυμά της δεν καταλήγει σε κάποια πρόταση ανατροπής των πολυεθνικών που καταστρέφουν τα τροπικά δάση. Κι όμως. Η απλή περιγραφή της πραγματικότητας, θεωρήθηκε «πολύ πολιτική» για να παρουσιαστεί στη βρετανική τηλεόραση, αφού είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει σε κάποιο βαθμό τα κέρδη των πολυεθνικών που σχετίζονται με την τεράστια βιομηχανία του φοινικέλαιου, ενώ «δημιουργεί προηγούμενα» στη συνείδηση των καταναλωτών που μπορεί να θελήσουν να ερευνήσουν και άλλες πτυχές της βιομηχανίας τροφίμων…
Τροπικά δάση
Πέρα όμως από την υποκρισία της απαγόρευσης μιας διαφήμισης που περιγράφει την καταστροφή των τροπικών δασών και τον κίνδυνο για τα απειλούμενα είδη που ζουν σε αυτά, η ίδια η καταστροφή είναι ανυπολόγιστη. Σύμφωνα με στοιχεία της οργάνωσης Rainforest Action Network (RAN) το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό κόστος, έχει μέχρι στιγμής πληρώσει η Ινδονησία, μια χώρα που μέχρι τη δεκαετία του 1960 καλυπτόταν κατά 80% από τροπικά δάση, ενώ σήμερα έχει χάσει πάνω από το 50% των δασικών της εκτάσεων. Ταυτόχρονα, είναι η μεγαλύτερη παραγωγός φοινικέλαιου στον κόσμο.
Σύμφωνα με το RAN, η Ινδονησία βρίσκεται στην τρίτη θέση ανάμεσα στις χώρες που εκπέμπουν τις μεγαλύτερες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου (μετά τις ΗΠΑ και την Κίνα) όχι εξαιτίας της μεγάλης βιομηχανικής της παραγωγής (αφού δεν έχει) αλλά ακριβώς εξαιτίας της καταστροφής των τροπικών δασών. Για την ακρίβεια, στην εξαφάνιση των δασών οφείλεται το 85% αυτών των εκπομπών, που στο σύνολό τους αποτελούν το 5% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Επιπλέον, η αποψίλωση των τροπικών δασών, αποτελεί θανάσιμο κίνδυνο, όχι μόνο για τους αυτόχθονες κατοίκους τους, που εδώ και αιώνες έχουν συνδέσει την επιβίωσή τους με τα τροπικά δάση, αλλά και για αμέτρητα άλλα είδη, πολλά από τα οποία απειλούνται με εξαφάνιση. Πέρα από τον ουρακοτάγκο της διαφήμισης, υπολογίζεται ότι τα δάση της Ινδονησίας είναι το σπίτι 3.000 διαφορετικών ειδών πανίδας, ανάμεσα στα οποία οι τίγρεις της Σουμάτρας, οι ρινόκεροι και οι πυγμαίοι ελέφαντες.
Εσείς πόσο φοινικέλαιο καταναλώνετε;
Σίγουρα πολύ περισσότερο από όσο νομίζετε. Από τα μπισκότα και τα παγωτά, μέχρι τις πίτσες, τα πατατάκια, τις μπάρες δημητριακών, το συσκευασμένο ψωμί και πολλά ακόμη επεξεργασμένα τρόφιμα, αλλά και είδη υγιεινής και καλλυντικά, από οδοντόκρεμες μέχρι σαμπουάν, το φοινικέλαιο μπαίνει καθημερινά στο σπίτι και στο τραπέζι μας. Επιπλέον, χρησιμοποιείται ως μαγειρικό λάδι στη μεγάλη πλειοψηφία των εστιατορίων και των μαγαζιών fast food. Η μαζική παραγωγή και χρήση φοινικέλαιου όμως, δεν απειλεί μόνο τα δάση, τα απειλούμενα είδη και την ατμόσφαιρα. Αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία.
Αν και το φοινικέλαιο αποτελεί παραδοσιακή τροφή πολλών λαών εδώ και αιώνες, σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) η επεξεργασία του που περιλαμβάνει έκθεσή σε υψηλές θερμοκρασίες, ενδέχεται να ενοχοποιείται ακόμη και για καρκινογενέσεις. Επιπλέον, η μαζικότατη κατανάλωσή του, αφού βρίσκεται σχεδόν σε όλα τα επεξεργασμένα τρόφιμα, θεωρείται, σε σημαντικό βαθμό υπεύθυνη για παθήσεις της καρδιάς και του κυκλοφορικού συστήματος, αφού είναι γεμάτο κορεσμένα λιπαρά που στέλνουν τη χοληστερίνη στα ύψη.
Το φοινικέλαιο όμως, επειδή είναι φτηνό και «εύπλαστο» συστατικό χρησιμοποιείται και στην παρασκευή τροφίμων που δύσκολα θα φανταζόταν κανείς. Πριν από μερικά χρόνια, αποκαλύφθηκε ότι ένα μεγάλο ποσοστό των τυροκομικών προϊόντων που παράγονταν στη Ρωσία, περιείχε φοινικέλαιο αντί για λιπαρά που προέρχονταν από γάλα. Σύμφωνα με έρευνα του 2015 περίπου το 78% των τυριών που παράγονταν στη χώρα… δεν ήταν πραγματικά τυριά, αλλά προϊόντα που φτιάχνονταν με βάση το φοινικέλαιο αντί για γάλα! Αλλά και στην Ελλάδα, στο παρελθόν έχουν ξεσπάσει αντίστοιχα σκάνδαλα, με μεγάλες βιομηχανίες γαλακτοκομικών να χρησιμοποιούν μαζικά φοινικέλαιο στην παραγωγή «τυροκομικών» προϊόντων.
Αλλοπρόσαλλη παραγωγή
Το φοινικέλαιο, είναι ένα από τα φτηνά φυτικά έλαια και γι’ αυτό προτιμάται από τις εταιρείες τροφίμων. Το πραγματικό του κόστος όμως, είναι πάρα πολύ μεγάλο, αφού ολόκληρες περιοχές του πλανήτη καταστρέφονται, είδη οδηγούνται σε εξαφάνιση, η κλιματική αλλαγή ενισχύεται, ενώ επιβαρύνεται και η υγεία της μεγάλης πλειοψηφίας των καταναλωτών σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό το κόστος όμως ουδόλως ενδιαφέρει τις μεγάλες πολυεθνικές των τροφίμων.
Όσο το μοντέλο παραγωγής τροφίμων και άλλων ειδών βασίζεται στην κερδοφορία μιας χούφτας πολυεθνικών, όσο τα τυποποιημένα τρόφιμα με αμφιβόλου ποιότητας συστατικά αποτελούν μεγάλο κομμάτι της διατροφής πλατιών στρωμάτων του παγκόσμιου πληθυσμού, το περιβάλλον θα βρίσκεται σε θανάσιμο κίνδυνο και η ανθρώπινη υγεία, ιδιαίτερα των πιο φτωχών τμημάτων του πληθυσμού θα επιβαρύνεται σημαντικά. Η ανατροπή της πολιτικής και οικονομικής κυριαρχίας των πολυεθνικών και η εφαρμογή ενός εναλλακτικού μοντέλου παραγωγής και διανομής, που θα βασίζεται στις ανάγκες των ανθρώπινων κοινωνιών, με σεβασμό στη φύση και στα υπόλοιπα είδη, είναι ζήτημα επιβίωσης για ολόκληρο τον πλανήτη. Όλα αυτά όμως απαιτούν επαναστατικές αλλαγές και αγώνα για την ανατροπή του σημερινού συστήματος.
