Επιμέλεια άρθρου του P. Daryaban από το site www.socialistworld.net
Εκρηκτικές διαμαρτυρίες σε όλη τη χώρα έχουν ταρακουνήσει το καθεστώς του Ιράν τις τελευταίες μέρες. Παρόλο που την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν είναι ακόμα σαφές προς τα που βαδίζει το κίνημα, είναι ξεκάθαρο ότι μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού δείχνουν την απέχθεια τους προς το καθεστώς. Ειδικά η νεολαία, η οποία αντιμετωπίζει ποσοστά ανεργίας μεταξύ 25 και 40%, είναι στη πρώτη γραμμή των διαμαρτυριών.
Ενάντια στις αυξήσεις και τη διαφθορά
Οι διαμαρτυρίες ξεκίνησαν με αφορμή τις αυξήσεις στις τιμές βασικών αγαθών και τη διαφθορά, αλλά πολύ γρήγορα εξελίχθηκαν σε μία μαχητική αντιπαράθεση με τις δυνάμεις ασφαλείας η οποία έχει καταγράψει ήδη 21 νεκρούς. Σε κάποιες πόλεις ο κόσμος επιτέθηκε σε αστυνομικά τμήματα, σε γραφεία παραστρατιωτικών οργανώσεων υπέρ του καθεστώτος, αλλά και σε χώρους που στεγάζεται η θρησκευτική ελίτ.
Η σπίθα που προκάλεσε τις διαμαρτυρίες ήταν οι ανακοινώσεις του Δεκεμβρίου για τη συνέχιση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών του «μετριοπαθούς» προέδρου Χασάν Ρουχανί. Η άνοδος που προβλέπει ο προϋπολογισμός στις τιμές βασικών αγαθών σε συνδυασμό με τη δημοσιοποίηση λεπτομερειών για τις γενναιόδωρες χρηματοδοτήσεις παρα-θρησκευτικών ομάδων πυροδότησε την οργή του κόσμου.
Το υπόβαθρο της συνεχιζόμενης μαζικής ανεργίας και της σημαντικής πτώσης στο βιοτικό επίπεδο τα τελευταία χρόνια έπαιξε ρόλο στο να απλωθούν οι διαμαρτυρίες πολύ γρήγορα σε όλη τη χώρα. Η κρίση που αντιμετωπίζει η ιρανική οικονομία έχει βαθύνει τα τελευταία χρόνια. Τεράστια χρέη της κυβέρνησης προς τις τράπεζες, κατάσχεση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων, χρεοκοπία χρηματοοικονομικών οργανισμών (ή αλλιώς οι γνωστές «πυραμίδες»), πολύ μεγάλο επίπεδο διαφθοράς και κατάχρησης δημόσιου πλούτου. Όλα αυτά χτυπάνε βέβαια την εργατική τάξη και τα φτωχά λαϊκά στρώματα.
Φτώχεια, χλιδή και πόλεμος
Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη χλιδή μιας πολύ πλούσιας ελίτ, ήταν σημεία-κλειδιά που μαζικοποίησαν τις διαμαρτυρίες.
Η κυβέρνηση του Ρουχανί υπερηφανεύεται ότι μείωσε τον πληθωρισμό σε μονοψήφια ποσοστά και ότι πέτυχε ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας 6%. Βέβαια, η μείωση του πληθωρισμού είχε να κάνει με τα σκληρά νεοφιλελεύθερα μέτρα που ελήφθησαν ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης με τη δυνατότητα του καθεστώτος να εξάγει πετρέλαιο μετά την άρση μέρους των κυρώσεων του εμπάργκο από τον ΟΗΕ.
Από την άλλη, το καθεστώς έχει δώσει τεράστια ποσά για να χρηματοδοτήσει τους πολέμους που εμπλέκεται στο Ιράκ, τη Συρία και την Υεμένη. Χαρακτηριστικά, ο ηγέτης της λιβανέζικης οργάνωσης Χεζμπολά δήλωσε δημόσια ότι όλα τα χρήματα που έχει το κόμμα του και χρησιμοποιεί για επενδύσεις στις υποδομές στο νότιο Λίβανο προέρχονται από το Ιράν. Η φιλόδοξη εξωτερική πολιτική του καθεστώτος έχει τεράστιο κόστος που το πληρώνει η ιρανική εργατική τάξη.
Το ιρανικό καθεστώς για μια περίοδο προσπαθούσε να δικαιολογήσει τις αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες αξιοποιώντας προπαγανδιστικά τον κίνδυνο από την ύπαρξη τρομοκρατικών ομάδων στα ιρανικά σύνορα. Με την κατάρρευση του ISIS όμως, το «σκιάχτρο» που χρησιμοποιούσε το καθεστώς έχει φύγει από τη μέση προς το παρόν.
Η ανάδειξη του Τραμπ σε πρόεδρο των ΗΠΑ (ο οποίος εμφανίζεται πολύ επιθετικός απέναντι στο Ιράν) έχει οξύνει την κατάσταση, μια και καταρρίπτει τις ελπίδες ενός μέρους του καθεστώτος να προσελκύσει ξένες επενδύσεις.
Οργή που σιγόβραζε
Η εξέγερση αυτή δεν έπεσε από τον ουρανό. Τα τελευταία 3-4 χρόνια δύο μεγάλα κινήματα έχουν κρατήσει ζωντανή τη φλόγα της αντίστασης: το εργατικό κίνημα και η καμπάνια των καταθετών που έχουν χάσει τα χρήματά τους από τη χρεοκοπία των χρηματοοικονομικών οργανισμών- «πυραμίδων».
Τα τελευταία χρόνια είχαμε μεγάλες απεργίες και διαμαρτυρίες στην περιοχή του Arak στο βορειοδυτικό Ιράν αλλά και σε περιοχές που παράγεται πετρέλαιο και φυσικό αέριο στο νότο. Είχαμε επίσης τις συνεχιζόμενες διαμαρτυρίες ενάντια στην δίωξη συνδικαλιστών όπως ο ηγέτης των οδηγών λεωφορείων της Τεχεράνης αλλά και της εταιρίας παραγωγής ζάχαρης Haft-Tapeh στο Khuzestan.
Πολύ μεγάλες αντιδράσεις υπήρξαν για την τεράστια κλοπή μέσω χρηματοοικονομικών οργανισμών που λειτούργησαν σαν «πυραμίδες». Πάρα πολλοί φτωχοί ιρανοί έχασαν τα λεφτά τους σε αυτή την απάτη, η οποία δεν είναι απλά μία ιστορία καπιταλιστικής κερδοφορίας αλλά στην πραγματικότητα μία ιστορία μεσαιωνικού πλιάτσικου.
Κανένας από τους διεφθαρμένους αξιωματούχους που ήταν υπεύθυνοι για αυτά τα σχήματα και είχαν άμεσες σχέσεις με το καθεστώς δεν έχει μέχρι τώρα τιμωρηθεί.
Λιτότητα και μέσα κοινωνικής δικτύωσης
Η ανακοίνωση των μέτρων του προϋπολογισμού έριξε λάδι στη φωτιά. Βασικά του στοιχεία είναι η πρόβλεψη για αύξηση στην τιμή του πετρελαίου και του φυσικού αερίου κατά 40%, καθώς και η κατάργηση του μηνιαίου επιδόματος τον 455.000 rial (περίπου 12,6 δολάρια) για 34 εκατομμύρια ανθρώπους.
Η προπαγάνδα του καθεστώτος λέει ότι ο προϋπολογισμός προβλέπει αύξηση των δαπανών κατά 6%. Όμως, με δεδομένο ότι ο πληθωρισμός επίσημα βρίσκεται στο 10%, κάτι τέτοιο σημαίνει στην πράξη τη συνέχιση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που εφάρμοσε ο Ρουχανί από το 2013 όταν ανέλαβε την εξουσία.
Ταυτόχρονα, η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει στην πραγματικότητα επισκιάσει τα επίσημα μέσα ενημέρωσης τα οποία ελέγχονται από το κράτος. Έτσι έχει επιτρέψει στους ανθρώπους να μοιράζονται με μεγαλύτερη ευκολία την οργή και την απογοήτευσή τους από τις κυβερνητικές πολιτικές. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μαζικών διαμαρτυριών στο Ιράν το 2009 κυκλοφορούσαν ένα εκατομμύριο smartphone. Αυτή τη στιγμή ο αριθμός τους υπολογίζεται σε 48 εκατομμύρια.
Ρωγμές στο καθεστώς
Το βάθεμα της κρίσης και η τελευταία κοινωνική έκρηξη έχει ενισχύσει τις αντιπαραθέσεις εντός του καθεστώτος. Ο πρώην πρόεδρος Αχμαντινετζάντ έχει ξεκινήσει να επιτίθεται φραστικά στο δικαστικό σύστημα και την εκτελεστική εξουσία. Ο ισχυρός θρησκευτικός ηγέτης Χαμενεΐ από την άλλη προειδοποίησε τον Αχμαντινετζάντ να σταματήσει τις επιθέσεις του στο καθεστώς. Αλλά ο αποκαλούμενος «μεγάλος ηγέτης» έχει χάσει το κύρος του ακόμα και μέσα στις τάξεις του καθεστώτος.
Υπάρχουν διαδόσεις ότι οι «σκληροπυρηνικοί» του καθεστώτος προκάλεσαν τις διαμαρτυρίες για να ασκήσουν πίεση στους «μετριοπαθείς» του Ρουχανί. Ακόμα και αν κάτι τέτοιο έχει μια δόση αλήθειας, είναι ξεκάθαρο ότι έχασαν τον έλεγχο της κατάστασης ήδη από την πρώτη μέρα, καθώς οι διαδηλώσεις πήραν ένα εκρηκτικό χαρακτήρα που στρέφεται συνολικά ενάντια στο καθεστώς.
Χαρακτήρας του κινήματος
Το κίνημα έχει έναν αυθόρμητο χαρακτήρα χωρίς μία ενιαία ηγεσία και είναι σε μεγάλο βαθμό βασισμένο στην πρωτοβουλία του κόσμου από τα κάτω. Κινητοποιήσεις έγιναν και σε απομακρυσμένες περιοχές που δεν περίμεναν τις εξελίξεις από τις μεγάλες πόλεις.
Το καθεστώς τις πρώτες μέρες ήταν ανήμπορο να αντιδράσει και δίστασε να εξαπολύσει μία πολύ βίαιη αντεπίθεση, παρόλο που εκατοντάδες έχουν συλληφθεί και 21 άτομα έχουν δολοφονηθεί από τις δυνάμεις ασφαλείας. Μέχρι στιγμής, όπου το καθεστώς προσπάθησε να χρησιμοποιήσει αυτό που αποκαλείται «σιδερένιο χέρι», ο κόσμος αντέδρασε με πολύ έντονο τρόπο. Στην Malayer και στο Shahinshahr υπάρχουν αναφορές ότι ο κόσμος κατέλαβε τα αστυνομικά τμήματα και τα γραφεία των θρησκευτικών ηγετών.
Άλλο ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του κινήματος είναι ότι δεν αγκαλιάζει μόνο τους Πέρσες, αλλά εκτείνεται και στις περιοχές των Κούρδων και των Μπαλούχι.
Επιπλέον, οι γυναίκες έχουν παίξει έναν ιδιαίτερο ρόλο στο κίνημα, και πολλές φορές εμφανίζονται πιο μαχητικές από τους άνδρες, λόγω της διπλής καταπίεσης που υφίστανται με τους ισλαμικούς νόμους και κανόνες.
Όσον αφορά την πολιτική συνείδηση, πολύς κόσμος έχει διαφοροποιηθεί πλήρως από τους ρεφορμιστές ηγέτες του «πράσινου» κινήματος του 2009 οι οποίοι απλά χρησιμοποίησαν τον λαό ως μέσο πίεσης για να μοιράσουν την εξουσία με το «σκληροπυρηνικό» κομμάτι της κυρίαρχης ελίτ. Η ρεφορμιστική πτέρυγα του καθεστώτος ανοιχτά καταδίκασε τις διαμαρτυρίες και ζήτησε την καταστολή τους.
Σε αντίθεση με το «πράσινο» κίνημα του 2009, το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου που κινητοποιείται σήμερα δεν είναι τα μικροαστικά και μεσαία στρώματα, αλλά περισσότερο κομμάτια της εργατικής τάξης, των ανέργων και των χαμηλότερων κοινωνικά στρωμάτων.
Η συσσωρευμένη οργή έχει ριζοσπαστικοποίησει το κίνημα. Το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου δεν έχει πια πασιφιστικές αυταπάτες για ένα κίνημα τύπου Γκάντι με ειρηνικές διαδηλώσεις. Σε πλατιά στρώματα κυριαρχεί ανοιχτά το κάλεσμα για την ανατροπή του καθεστώτος.
Παρόλο που σε αυτή τη φάση δεν είναι ξεκάθαρο προς τα πού θα προχωρήσει το κίνημα, είναι φανερό ότι αυτό που βλέπουμε είναι η έκφραση της οργής και της τεράστιας επιθυμίας πλατιών στρωμάτων για ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη.
Ο ρόλος που πρέπει να παίξει η Αριστερά
Προφανώς λόγω του περιορισμού που έχει επιβάλει το ιρανικό καθεστώς στο ίντερνετ και της λογοκρισίας οι πληροφορίες που έχουμε αυτή τη στιγμή είναι περιορισμένες. Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ποσό θα συνεχίσουν οι σημερινές αυθόρμητες διαμαρτυρίες. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι έχουν ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία του Ιράν.
Παρά την μεγάλη μαχητικότητα του κινήματος υπάρχουν βέβαια και σημαντικές αδυναμίες. Το κίνημα κάνει τα πρώτα του βήματα και ταυτόχρονα έχει να αντιμετωπίσει, λόγω της καταστολής, μία πλήρη έλλειψη επαναστατικών οργανώσεων και φορέων, οι οποίοι θα μπορούσαν να προτείνουν μία ξεκάθαρη εναλλακτική στρατηγική. Έτσι, το κίνημα αντιμετωπίζει την πιθανότητα να χάσει έδαφος παρά την πολύ γρήγορη του άνοδο. Αυτές οι αδυναμίες φυσικά παράγουν ανάμεικτες και αντιφατικές τάσεις στη συνείδηση των συμμετεχόντων.
Αρχικά το κίνημα ξεκίνησε καταλαμβάνοντας δημόσιους χώρους, αλλά δεν έχει επεκταθεί ακόμα στις εργατικές περιοχές. Για να προχωρήσει χρειάζεται να συγκροτηθεί γύρω από τα εργοστάσια, τους μεγάλους εργατικούς χώρους, τις εργατικές κοινότητες και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Αν η εργατική τάξη στις βασικές βιομηχανίες (πετροβιομηχανία, φυσικό αέριο και αυτοκινητοβιομηχανία) έμπαινε στην κατεύθυνση μιας 24ωρης απεργίας θα μπορούσε να βάλει τη σφραγίδα της στις εξελίξεις. Κάτι τέτοιο θα αποτελούσε ένα τεράστιο βήμα μπροστά. Δυστυχώς προς το παρόν δεν υπάρχουν στοιχεία ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει.
Η Αριστερά στο Ιράν πρέπει να βγάλει τα συμπεράσματα από την Επανάσταση του 1979, τις διαμαρτυρίες του 2009 και όλους τους επαναστατικούς αγώνες στον κόσμο, ειδικά από την πρόσφατη «αραβική ανοιξη». Έχει ευθύνη να ανταποκριθεί στις νέες δυνατότητες που δίνει το κίνημα με προτάσεις προς το κίνημα όσον αφορά τις δράσεις και τον τρόπο οργάνωσης για να μπορέσει να το ενισχύσει.
Ακόμα κι αν οι παρούσες διαμαρτυρίες σταματήσουν πρόσκαιρα, έχουν ήδη αλλάξει δομικά την κατάσταση στο Ιράν. Η εμπειρία που αποκτούν τα στρώματα που αγωνίζονται αυτή τη στιγμή μπορεί να θέσει τις βάσεις για το χτίσιμο ενός μαζικού εργατικού κινήματος. Το πρώτο βήμα πρέπει να είναι η συνεργασία ακτιβιστών και ομάδων σε επιτροπές οι οποίες θα συντονίσουν τις δράσεις και θα συζητήσουν τα αιτήματα και το πρόγραμμα του κινήματος. Χρειάζεται να ξεκινήσει ένας διάλογος για τη δημιουργία ενός ενιαίου μετώπου σαν ένα βήμα στην κατεύθυνση της συγκρότησης ενός δημοκρατικού μαζικού κόμματος της εργατικής τάξης το οποίο θα μπορέσει να συνενώσει τους εργαζόμενους, τους φτωχούς και τη νεολαία στον αγώνα τους για μία διαφορετική κοινωνία.
Η Αριστερά επίσης πρέπει να προειδοποιήσει για την πιθανότητα μιας επέμβασης από την πλευρά των ιμπεριαλιστών που θα έχει στόχο τον αποπροσανατολισμό του κινήματος. Η υποκρισία του Τραμπ πρέπει να αποκαλυφθεί, καθώς την ίδια ώρα που υποτίθεται υποστηρίζει τον αγώνα του λαού του Ιράν για περισσότερη ελευθερία, αγκαλιάζεται με τους σαουδάραβες δικτάτορες. Οι αυταπάτες που μπορεί να έχει ένα κομμάτι του κόσμου ότι μία δυτικού τύπου δημοκρατία θα μπορέσει να οδηγήσει σε μία καλύτερη ζωή στο Ιράν πρέπει να απαντηθούν με την προβολή ενός σοσιαλιστικού προγράμματος το οποίο να εξηγεί τις τεράστιες δυνατότητες της κοινωνίας που θα αναδειχτούν αν ανατραπεί ο καπιταλισμός.
Μόνο στα πλαίσια μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας μπορεί να λυθούν οι χρονιές κρίσεις του Ιράν, να κατακτηθούν δημοκρατικά δικαιώματα και να μπει τέλος στη φτώχεια και την καταπίεση. Μια εργατική επανάσταση στο Ιράν θα δώσει τεράστια ώθηση στις προοδευτικές, δημοκρατικές και σοσιαλιστικές δυνάμεις σε όλη τη Μέση Ανατολή και θα μπορέσει να περιορίσει την ανάπτυξη ισλαμιστικών ιδεών και δυνάμεων.
