Τα κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου στη Μεσόγειο αποτελούν έναν από τους βασικούς λόγους σύγκρουσης Ελλάδας και Κύπρου με την Τουρκία. Πέρα από τις πολιτικές αναλύσεις που αφορούν στη σύγκρουση, αξίζει όμως να σταθούμε στις επιπτώσεις των εξορύξεων, τόσο του πετρελαίου όσο και του φυσικού αερίου, που θεωρείται από πολλούς ακίνδυνο.
Εξορύξεις Πετρελαίου
Οι καταστροφές που μπορεί να προκαλέσουν οι υποθαλάσσιες εξορύξεις πετρελαίου είναι σχετικά γνωστές.
Η πετρελαιοκηλίδα στον κόλπο του Μεξικού το 2010 από την εξόρυξη Deep Horizon της BP[1] έδειξε πώς ένα ατύχημα, από αυτά που συμβαίνουν ταχτικά στις υποθαλάσσιες εξορύξεις[2] μπορεί να καταστρέψει το περιβάλλον (θανατώνοντας μαζικά τα ζώα και τα φυτά που ζουν στη θάλασσα και τις ακτές) και να πλήξει σοβαρά τις τοπικές οικονομίες – που δεν σχετίζονται με τις εξορύξεις.
Στην Ελλάδα, η διαρροή πετρελαίου στο Σαρωνικό από το Αγία Ζώνη ΙΙ το Σεπτέμβρη του 2017 έδωσε μια γεύση ως προς τις επιπτώσεις που θα έχει ένα ατύχημα σε μια υποθαλάσσια εξόρυξη (και ως προς την «ετοιμότητα» του κρατικού μηχανισμού να το αντιμετωπίσει).[3]
Κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει σοβαρά ότι ένα ατύχημα με διαρροή πετρελαίου στο Ιόνιο, στο Λιβυκό Πέλαγος νότια της Κρήτης και όπου αλλού στηθούν εξέδρες εξορύξεων, δεν θα οδηγήσει σε μαζικούς θανάτους ψαριών, θαλάσσιων θηλαστικών, πουλιών κλπ. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι η τουριστική βιομηχανία (η «βαριά βιομηχανία» της Ελλάδας και της Κύπρου) θα δεχτεί καίριο πλήγμα, όπως επίσης η αλιεία, κοκ. αλλά και η ποιότητα ζωής των κατοίκων σε ακτίνα πολλών χιλιομέτρων.
Την ίδια στιγμή δεν πρέπει να ξεχνάμε τη «συμβολή» που θα έχει η χρήση του νεοαντληθέντος πετρελαίου στην κλιματική αλλαγή – ένα εφιαλτικό μέλλον που έρχεται όλο και πιο κοντά.
Οι σεισμολόγοι προειδοποιούν
Πόσο μεγάλοι είναι οι κίνδυνοι ενός ατυχήματος; Οι παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν σε ατύχημα είναι πολλοί. Αρκεί όμως να εξετάσουμε μόνο την περίπτωση των σεισμών.
Εδώ και χρόνια οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει πως οι ίδιες οι εξορύξεις πετρελαίου και φυσικού αερίου αποσταθεροποιούν τον πυθμένα και το υπέδαφος και προκαλούν σεισμούς![4],[5]
Δεν γνωρίζουμε αν οι εξορύξεις μπορούν να προκαλέσουν μεγαλύτερους σεισμούς από αυτούς που συνηθίζονται στην Ελλάδα. Αυτό που γνωρίζουμε όμως είναι ότι σε μια χώρα που διασχίζεται από σεισμικά ρήγματα η πιθανότητα ενός ατυχήματος στις υποθαλάσσιες εξορύξεις από κάποιο σεισμό είναι ακόμα πιο αυξημένη – είναι δηλαδή απλά θέμα χρόνου πότε θα συμβεί…
Ο Α. Τσελέντης, διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Αθηνών, καθηγητής σεισμολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών δήλωσε πριν από περίπου ένα χρόνο τα ακόλουθα.[6]
«Εδώ και ένα χρόνο, στην περιοχή της Οκλαχόμα, που είναι μία περιοχή ασεισμική, αρχίζανε να βγάζουν σχιστολιθικό αέριο [..] και είχαμε 5.7 R! Σε πάρα πολλές περιοχές που έχουμε αντλήσεις πετρελαίου, έχουμε σεισμούς. Εδώ τώρα που πάνε να βάλουν στο Ιόνιο, στη γειτονιά μας, […] για φανταστείτε αυτή η γεώτρηση να πέσει κοντά σε ένα μικρό ρηγματάκι. Δεν λέω μεγάλο, μικρό. Και να δώσει τριάρι, πολύ πιθανό. Θα την κόψει σαν καρότο… Για σκεφτείτε τη μόλυνση που θα έχουμε στην περιοχή…
»Πολλοί τοπικοί άρχοντες στα πλαίσια της δήθεν ανάπτυξης νομίζουν ότι με το που θα βγουν τα πετρέλαια θα έρθουν εδώ τεράστια ποσά… Δεν καταλαβαίνουν ότι σε τουριστικές περιοχές, αν γίνει κάτι τέτοιο, η ζημιά θα είναι τεράστια».
Εξορύξεις Φυσικού Αερίου
Το 2016 η βιομηχανία του φυσικού αερίου ξόδεψε περισσότερα από 100 εκατ. ευρώ και χρησιμοποίησε πάνω από 1.000 λομπίστες και έναν «στρατό» ειδικών στις δημόσιες σχέσεις για να πείσει το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, επιτρόπους κλπ ότι το φυσικό αέριο είναι ένα καθαρό καύσιμο.[7]
Η πραγματικότητα δυστυχώς είναι πολύ διαφορετική.
Η καύση του φυσικού αερίου εκλύει στην ατμόσφαιρα 50% λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα (CO2) σε σχέση με το πετρέλαιο. Η μείωση στο μισό των εκπομπών CO2 δεν κάνει το φυσικό αέριο «καθαρό». Το πρόβλημα όμως δεν είναι μόνο οι εκπομπές CO2. Το βασικό «συστατικό» του φυσικού αερίου (πάνω από 85%) είναι το μεθάνιο (CH4) το οποίο είναι 34 φορές πιο δραστικό όσον αφορά την κλιματική αλλαγή σε σχέση με το CO2! Το μεθάνιο διαρρέει στο περιβάλλον από τα πηγάδια των εξορύξεων και από τους αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου –δεν υπάρχει εξόρυξη και αγωγός χωρίς ένα ποσοστό διαρροής– καθώς και από την ατελή καύση του φυσικού αερίου.[8],[9]
Σύμφωνα με μια έρευνα που δημοσίευσε πέρσι η περιβαλλοντική οργάνωση «Φίλοι της Γης» η χρήση φυσικού αερίου στα σημερινά επίπεδα όχι μόνο δεν θα βοηθήσει σε αναχαίτιση της κλιματικής αλλαγής αλλά θα συμβάλει στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη [10].
Επιπλέον, στην περίπτωση ενός ατυχήματος (το οποίο επαναλαμβάνουμε είναι μόνο θέμα χρόνου σε μια σεισμογενή περιοχή) σε μια υποθαλάσσια εξόρυξη φυσικού αερίου θα τεθεί σε κίνδυνο η θαλάσσια ζωή της περιοχής. Το φυσικό αέριο δηλητηριάζει τα ψάρια και τα θαλάσσια θηλαστικά, ενώ παράλληλα το μεθάνιο εκτοπίζει το οξυγόνο και δημιουργεί ένα περιβάλλον υποξικό και ασφυκτικό.[11]
Αλλά, δεν χρειάζεται καν να γίνει ατύχημα για να επηρεαστεί το περιβάλλον. Η ίδια η λειτουργία των εξορύξεων φυσικού αερίου και πετρελαίου επηρεάζει σημαντικά τα θαλάσσια οικοσυστήματα, λόγω π.χ. της μόλυνσης από τα απόβλητα, της καταστροφής μεγάλων τμημάτων του πυθμένα, του θορύβου κοκ. Όταν δε οι εξορύξεις γίνονται σε ευαίσθητα οικοσυστήματα οι κίνδυνοι είναι πολύ μεγαλύτεροι. Τέτοιες περιπτώσεις είναι για παράδειγμα οι περιοχές NATURA στο Ιόνιο [12] και στην Κρήτη [13] καθώς και το οικόπεδο 12 της κυπριακής ΑΟΖ (στο οποίο έχει ξεκινήσει η εγκατάσταση της εξέδρας εξόρυξης) και το οποίο βρίσκεται στα όρια επίσημα προστατευόμενης θαλάσσιας περιοχής, καταφύγιο για πολλά δελφίνια και φάλαινες της Α. Μεσογείου.
Ποιος θα κερδίσει από τις εξορύξεις
Κι’ όλα αυτά για να κερδίσει ποιος; Η μερίδα του λέοντος θα πάει στις πολυεθνικές που θα αναλάβουν τις εξορύξεις, ενώ ένα μικρό μέρος των κερδών, θα το διαχειριστούν ντόπιοι διεφθαρμένοι πολιτικοί του συστήματος.
Όσοι πιστεύουν πως ο πλούτος από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο μπορεί να λύσει τα προβλήματα της οικονομίας και να ανεβάσει το βιοτικό μας επίπεδο δεν έχουν παρά να ρίξουν μια ματιά στο πώς ζουν οι εργαζόμενοι και τα λαϊκά στρώματα στη Νιγηρία, στην Αγκόλα, στη Λιβύη, στο Ιράν, στο Ιράκ, στο Μεξικό και στη Βενεζουέλα, οι οποίες συγκαταλέγονται στις 15 πρώτες πετρελαιοπαραγωγικές χώρες του κόσμου, αλλά και σε πολύ μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού των ΗΠΑ και της Ρωσίας, οι οποίες βρίσκονται στις 3 πρώτες θέσεις της λίστας των πετρελαιοπαραγωγικών χωρών.[14]
Οι ανταγωνισμοί για τις εξορύξεις, είναι ανταγωνισμοί για τα κέρδη των πολυεθνικών και των ντόπιων συνεργατών τους. Και στον ορίζοντα αυτών των ανταγωνισμών δεν φαίνεται τίποτα άλλο από καταστροφή για το περιβάλλον και τον απλό κόσμο.
Υπάρχουν εναλλακτικές;
Υπάρχουν εναλλακτικές στις εξορύξεις; Η τεχνολογία που εκμεταλλεύεται τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και αναπτύσσει «πράσινα» καύσιμα έχει κάνει τεράστια βήματα. Οι τεχνολογίες αυτές είναι πιο αποτελεσματικές και πιο προσιτές.
Η Γερμανία για παράδειγμα αρχίζει από φέτος να αντικαθιστά σταδιακά τα τρένα diesel με τρένα που θα κινούνται με υδρογόνο, του οποίου το μόνο απόβλητο είναι το νερό.[15],[16]
Στην Ινδία μια εταιρία έχει αρχίσει να παράγει μια ανεμογεννήτρια μικρού μεγέθους η οποία μπορεί να εγκατασταθεί στην οροφή ενός σπιτιού και να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες ενός μέσου νοικοκυριού – το δε κόστος της είναι γύρω στα 600 ευρώ, όσο ένα κινητό τελευταίας γενιάς.[17]
Τα παραδείγματα που υπάρχουν είναι πάρα πολλά. Οι λύσεις υπάρχουν. Η εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων και η στροφή στις ΑΠΕ είναι άμεσα δυνατή! Είναι θέμα πολιτικής επιλογής!
Όμως όσο η εξουσία θα βρίσκεται στα χέρια των πολυεθνικών και του πολιτικού προσωπικού που τις υπηρετεί, αυτή η πολιτική επιλογή δεν θα είναι ποτέ στην πραγματικότητα ελεύθερη – θα καθορίζεται πάντα από το τι συμφέρει περισσότερο στην κερδοφορία των μεγάλων επιχειρήσεων.
