Πήραμε την αφορμή για να γράψουμε δυο λόγια για το τόσο εξαιρετικά σημαντικό πολιτικό θέμα του Μεταβατικού Προγράμματος –και τη συγκρότησή του σε σχέση με τη συνείδηση των εργατών– από την τοποθέτηση του σ. Τουλιάτου στο Rproject 12-3-18.
Αναφέρει, ο σύντροφος, ανάμεσα σε άλλα:
«Για τη συλλογική επεξεργασία ενός μεταβατικού προγράμματος που να προκύπτει από την εμπειρία των ίδιων των αγωνιστών και αγωνιστριών και του απλού κόσμου ευρύτερα, δείχνοντας ότι μπορεί να υπάρξει άλλος δρόμος, χωρίς μνημόνια και επιτροπεία, έξω από το ευρώ και την ΕΕ με τις δυνάμεις της εργασίας στα ηνία». (Υπογράμμιση δική μας)
Ζήτημα πρώτο: Η εμπειρία των αγωνιστών και των αγωνιστριών είναι αυτή την περίοδο διαφορετική από αυτή «του απλού κόσμου ευρύτερα».
Συγκεκριμένα, οι «αγωνιστές και αγωνίστριες», δηλαδή τα πρωτοπόρα τμήματα του κινήματος, είναι πεπεισμένοι «ότι μπορεί να υπάρξει άλλος δρόμος, χωρίς μνημόνια και επιτροπεία, έξω από ευρώ και την ΕΕ, με τις δυνάμεις της εργασίας στα ηνία». Όμως, σε αντίθεση μ’ αυτό, η εμπειρία «του απλού κόσμου ευρύτερα» δείχνει ότι είναι μακριά από το να έχει συνειδητοποιήσει «ότι μπορεί να υπάρξει άλλος δρόμος»,
Ζήτημα δεύτερο: Κατά συνέπεια το Μεταβατικό Πρόγραμμα δεν μπορεί να προκύπτει «από την εμπειρία του απλού κόσμου ευρύτερα».
Το Μεταβατικό Πρόγραμμα πρέπει να βοηθήσει «τον απλό κόσμο ευρύτερα» στην ανάπτυξη της συνείδησής του, να φύγει από την καθυστέρησή του και την υποταγή του στην ΤΙΝΑ και να δει ότι μπορεί να υπάρξει άλλος δρόμος».
Έτσι φτάνουμε στο τρίτο ζήτημα: Πώς συντάσσουμε το Μεταβατικό Πρόγραμμα;
Σύμφωνα με τον Τρότσκι, ο οποίος συνοψίζει την εμπειρία του μπολσεβίκικου κόμματος και τη σχέση του με τις λαϊκές μάζες της Ρωσίας , κατά τη διάρκεια και εξέλιξη των τριών επαναστάσεων:
«Το πρόγραμμα πρέπει να εκφράζει τα αντικειμενικά καθήκοντα των εργατών και όχι να αντανακλά την πολιτική τους καθυστέρηση τους.
»Το πρόγραμμα … είναι ένα όργανο για να παλέψουμε την καθυστερημένη αυτή πνευματική κατάσταση της εργατικής τάξης και να την νικήσουμε.
»Δεν μπορούμε να εγγυηθούμε πως οι μάζες θα λύσουν την κρίση, οφείλουμε όμως να αναγνωρίσουμε την κατάσταση όπως αυτή είναι: αυτό είναι το καθήκον του προγράμματος.
»Είναι άλλο ζήτημα το να ξέρουμε με τι τρόπο θα παρουσιάσουμε το πρόγραμμα στους εργαζόμενους. Είναι περισσότερο ζήτημα παιδαγωγικό και λεξιλογίου, ζήτημα επιλογής όρων».
(Μεταβατικό Πρόγραμμα, Εκδ. «Αλλαγή» σελ 70, οι υπογραμμίσες δικές μας)
Παρακάτω τονίζει ότι:
«Τι μπορεί να κάνει ένα επαναστατικό κόμμα μπροστά σ’ αυτή την κατάσταση; Πρώτα πρώτα έχει καθήκον να δώσει μια ακριβή εικόνα της κατάστασης και των ιστορικών καθηκόντων που απορρέουν απ’ αυτήν, πέρα και ξέχωρα από το γεγονός αν οι εργαζόμενοι είναι έτοιμοι ή όχι να αναλάβουν αυτά τα καθήκοντα. Τα καθήκοντά τους δεν εξαρτώνται από την κατάσταση πνευμάτων που υπάρχει τους εργάτες. Τα καθήκοντά τους αυτά είναι να αναπτύξουμε τη συνείδησή τους.
»Μερικοί θα πουν: ”Σύμφωνοι, αυτό το πρόγραμμα είναι ένα πρόγραμμα επιστημονικό, ανταποκρίνεται στην πραγματική κατάσταση, αλλά αν οι εργάτες δεν το υιοθετήσουν, θα είναι ανώφελο”. Αυτό μπορεί να ισχύει. Όμως αυτό θα σήμαινε πως οι εργάτες θα συντρίβονταν πριν μπορέσει η κρίση να λυθεί προς όφελος της Σοσιαλιστικής επανάστασης.
»Όταν παρουσιάζουμε το πρόγραμμά μας στην εργατική τάξη δεν μπορεί να υπάρχει καμία εγγύηση όσον αφορά την απόρριψη ή την αποδοχή του από την ίδια της εργατική τάξη. Δεν μπορούμε να πάρουμε μια τέτοια ευθύνη…μπορούμε να αναλάβουμε την ευθύνη, σ’ ότι αφορά αυτό το πρόγραμμα, μόνο για τους εαυτούς μας».
(Ο.π. σελ 71 υπογρ δική μας)
Ένα ακόμη σημαντικό σημείο:
«Ο τρόπος που σκέπτονται οι μάζες μπορεί να είναι καθυστερημένος. Τότε τα πολιτικά καθήκοντα του Κόμματος είναι να φέρουν τη σκέψη των μαζών σε αρμονία με τα αντικειμενικά δεδομένα. Να δώσουν στους εργάτες να καταλάβουν ποια είναι τα αντικειμενικά καθήκοντα. Δεν μπορούμε όμως να προσαρμόσουμε το πρόγραμμα μας στον καθυστερημένο τρόπο σκέψης των εργατών».
(Ο.π. σελ. 91-92 υπογρ δική μας)
Κατά συνέπεια η «συλλογική επεξεργασία ενός μεταβατικού προγράμματος» δε μπορεί «να προκύπτει από την εμπειρία των ίδιων των αγωνιστών και αγωνιστριών» πολύ δε περισσότερο «από την εμπειρία…του απλού κόσμου ευρύτερα». Προκύπτει από τα καθήκοντα που μας βάζει η αντικειμενική κατάσταση. Αλλά, για να μην είμαστε σεχταριστές και να ξεφτιλίζουμε τη σημασία και την έννοια του Μεταβατικού Προγράμματος, για το ξεπέρασμα της καθυστέρησης των μαζών χρειάζεται να πάρουμε υπ’ όψη μας την δοσμένη εμπειρία τους για να το παρουσιάσουμε έτσι που να γίνει κτήμα τους.
Έτσι μπορούμε να βοηθήσουμε ώστε να ξεπεραστεί η αντίφαση ανάμεσα στην ωριμότητα των αντικειμενικών συνθηκών και την καθυστέρηση του υποκειμενικού παράγοντα. Δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι θα το πετύχουμε αλλά έχουμε μια και μόνη επιλογή να το παλέψουμε…
