Του Πάρη Μακρίδη
Πριν λίγες βδομάδες μια είδηση τάραξε τα νερά της διεθνούς οικονομικής και διπλωματικής πραγματικότητας. Η κυβέρνηση της Αργεντινής αποφάσισε την εθνικοποίηση του πλειοψηφικού πακέτου των μετοχών της πετρελαϊκής εταιρείας YPF-Repsol, το οποίο ανήκε σε ισπανικά συμφέροντα.
Στη Λατινική Αμερική την τελευταία δεκαετία αναπτύχθηκαν μαζικά λαϊκά κινήματα τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα την ριζοσπαστικοποίηση της συνείδησης. Το γεγονός αυτό μεταφράστηκε και στο πολιτικό επίπεδο με την εκλογή αριστερών κυβερνήσεων, όπως αυτή του Μοράλες στη Βολιβία και του Τσάβες στη Βενεζουέλα. Στα πλαίσια αυτά, τα τελευταία αυτά χρόνια έχει ξεκινήσει μια διαδικασία εθνικοποιήσεων σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, εθνικοποιήσεις που αφορούν κυρίως τον ορυκτό πλούτο των χωρών αλλά και μεσαία και μεγάλα εργοστάσια και οι οποίες έρχονται σε σύγκρουση με τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα.
Σκυλί που γαβγίζει δεν δαγκώνει ή αλλιώς οι απειλές των ιμπεριαλιστών για τις εθνικοποιήσεις
Απέναντι στις εθνικοποιήσεις αυτές οι ιμπεριαλιστές διεξήγαγαν μια μεγάλη επίθεση.
Για παράδειγμα, η κυβέρνηση της Ισπανίας, στο πιο πρόσφατο παράδειγμα της εθνικοποίησης της YPF-Repsol, μίλησε για εχθρική πράξη ενάντια στη χώρα της η οποία θα έχει τις συνέπειές της. Οι απειλές ενάντια στην κυβέρνηση της Αργεντινής ήταν πολλές και σκληρές. Όμως αυτές οι απειλές είναι μόνο στα λόγια! Όπως και στη Βενεζουέλα και τη Βολιβία, οι πολυεθνικές που εθνικοποιήθηκαν και οι κυβερνήσεις τους, πρακτικά, δεν έκαναν και δεν μπορούν να κάνουν απολύτως τίποτα για να τις αναιρέσουν!
Η προσφυγή στα διεθνή δικαστήρια είναι ο μοναδικός δρόμος προάσπισης των ιμπεριαλιστικών συμφερόντων. Αλλά ακόμα και σε περίπτωση καταδίκης των χωρών που προχώρησαν σε εθνικοποιήσεις, αν αυτές αποφασίσουν ότι επιμένουν στις ενέργειές τους, δεν υπάρχει κανένας τρόπος να αναγκαστούν να «συμμορφωθούν».
Για παράδειγμα, το 2007 ο Τσάβες εθνικοποίησε τις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Exxon Mobil στην περιοχή του Cerro Negro. Από τότε η πολυεθνική έχει προσφύγει σε μια σειρά από δικαστήρια με τον Τσάβες να δηλώνει ότι δεν πρόκειται να αναγνωρίσει καμιά απόφαση σε βάρος του! Και πράγματι, ότι απόφαση και να πάρει ένα διαιτητικό δικαστήριο, δεν έχει κανέναν απολύτως πρακτικό τρόπο για να αναγκάσει μια χώρα να την εφαρμόσει. Αν δηλαδή ένα κράτος εθνικοποιήσει μια επιχείρηση, ακόμα και πολυεθνική, δεν μπορούν να του κάνουν απολύτως τίποτα!
Οι ιδιωτικοποιήσεις είναι αποτυχημένες…
Οι εθνικοποιήσεις που έχουν γίνει στη Λατινική Αμερική αποδεικνύουν με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο την αποτυχία της πολιτικής των ιδιωτικοποιήσεων. Τη δεκαετία του ’90 η Λατινική Αμερική ήταν το καμάρι του νεοφιλελευθερισμού και η «απόδειξη» ότι οι δυνάμεις της αγοράς μπορούν να προσφέρουν ανάπτυξη και ευημερία.
Η κρίση του 2001 στην Αργεντινή και η μαζική φτώχεια που προκάλεσαν οι πολιτικές αυτές, έδειξαν ότι το μοντέλο τους ήταν επιτυχές μόνο για τις τσέπες των καπιταλιστών. Οι εθνικοποιήσεις που έχουν γίνει αποτελούν σε μεγάλο βαθμό επανεθνικοποίηση ιδιωτικοποιημένων εταιρειών οι οποίες το μόνο που έκαναν ήταν να προσφέρουν υπερκέρδη στους ιδιοκτήτες τους και κανένα όφελος στους λαούς.
Οι ιδιωτικοποιημένες εταιρείες απλά προκάλεσαν τεράστια ζημιά στην οικονομία, πράγμα που ώθησε στην επανεθνικοποίησή τους.
… και οι εθνικοποιήσεις εφικτές!
Επίσης δείχνουν – κόντρα στη διαρκή προπαγάνδα των παπαγάλων στα Μίντια – ότι οι εθνικοποιήσεις κάθε άλλο παρά ανέφικτες είναι. Όλες αυτές οι χώρες που εθνικοποίησαν επιχειρήσεις ούτε καταστράφηκαν, ούτε διαλύθηκαν. Αντίθετα, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι έγιναν κάτω από την πίεση του λαϊκού κινήματος, έδωσαν τη δυνατότητα στις κυβερνήσεις των χωρών αυτών στο να προχωρήσουν σε κάποια σημαντικά φιλολαϊκά μέτρα όπως αυξήσεις σε μισθούς, προγράμματα ανέγερσης κατοικιών, σχολείων νοσοκομείων, κλπ.
Τι εθνικοποιήσεις θέλουμε;
Σαν «Ξ» και σαν CWI1 (η διεθνής επιτροπή στην οποία συμμετέχει το «Ξ») στηρίζουμε τέτοιες εθνικοποιήσεις –και μάλιστα χωρίς αποζημίωση των πολυεθνικών- αλλά δεν τις θεωρούμε ως το τέρμα του δρόμου. Κι αυτό γιατί όσο μια εθνικοποιημένη επιχείρηση παραμείνει στα καπιταλιστικά πλαίσια τόσο περισσότερο θα υποτάσσεται στους νόμους της αγοράς και της ανταγωνιστικότητας. Η ιστορική εμπειρία εθνικοποιημένων επιχειρήσεων που στόχο είχαν τον «ανταγωνισμό» με τις ιδιωτικές στα πλαίσια της ελεύθερης αγοράς έδειξε ότι το τελικό αποτέλεσμα ήταν η υποταγή στα συμφέροντα του μεγάλου ιδιωτικού κεφαλαίου και η διαφθορά με αποτέλεσμα την εκ νέου ιδιωτικοποίησή τους, το ξεπούλημα τους δηλαδή ξανά στο ιδιωτικό κεφάλαιο.
Για να αποφευχθούν τέτοια φαινόμενα, οι εθνικοποιήσεις πρέπει να εντάσσονται σε έναν συνολικό σχεδιασμό της οικονομίας κάτω από εργατικό και κοινωνικό έλεγχο και διαχείριση.
Μόνο με αυτόν τον τρόπο οι εθνικοποιημένες επιχειρήσεις μπορούν να υπηρετούν τα συμφέροντα των λαϊκών στρωμάτων έτσι ώστε οι παραγωγικές τους δυνατότητες και τα κέρδη τους να χρησιμοποιούνται για τις κοινωνικές ανάγκες. Μόνο μέσω του εργατικού ελέγχου και της εργατικής διαχείρισης, με τη λειτουργία των επιχειρήσεων αυτών από επιτροπές εκλεγμένων και ανακλητών αντιπροσώπων των ίδιων των εργαζομένων που θα αμείβονται με το μέσο εργατικό μισθό χωρίς προνόμια και μπόνους, μπορεί να αποφευχθεί η διαφθορά, η κακοδιαχείριση και η ανάπτυξη μιας γραφειοκρατίας με τα δικά της, ξεχωριστά συμφέροντα.
Η στάση της Αριστεράς σήμερα
Η Αριστερά σήμερα οφείλει να εντάξει στα αιτήματά της και το αίτημα για εθνικοποίηση των στρατηγικών τομέων της οικονομίας και των ιδιωτικοποιημένων ΔΕΚΟ. Δυστυχώς μέχρι σήμερα μόνο στα χαρτιά ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΚΕ βάζουν τέτοια ζητήματα. Κι όμως, οι εθνικοποιήσεις είναι η μόνη (παρότι όχι από μόνη της αρκετή) απάντηση στην κρίση!
Στη Χαλυβουργία για παράδειγμα, ο Μάνεσης απειλεί: ή μισθούς 300 ευρώ ή κλείνω το εργοστάσιο. Η απάντηση του κινήματος και ακόμα περισσότερο μιας κυβέρνησης της Αριστεράς σε αυτή την ωμή απειλή πρέπει να είναι η εθνικοποίηση του εργοστασίου. Με αυτόν τον τρόπο θα έχει στα χέρια της ένα εργαλείο αντιμετώπισης της κρίσης. Όμως το ΠΑΜΕ που ελέγχει το σωματείο των εργαζομένων δεν θέτει το αίτημα της εθνικοποίησης (ή κρατικοποίησης).
Σε συνδυασμό με την εθνικοποίηση των κατασκευαστικών εταιρειών και του τραπεζικού τομέα, θα μπορούσε να αναπτυχθεί μια οικονομική πολιτική μαζικών δημόσιων επενδύσεων στον τομέα των υποδομών, πράγμα που θα μείωνε την ανεργία και θα βελτίωνε τις ζωές των λαϊκών στρωμάτων. Ανάλογα παραδείγματα μπορούμε να βρούμε σε όλους τους οικονομικούς τομείς και ειδικά για επιχειρήσεις που κλείνουν με ευθύνη των ιδιοκτητών τους (πχ κλωστοϋφαντουργία).
Απέναντι σε μια αριστερή κυβέρνηση, που μπορεί να έχουμε στην Ελλάδα στο πολύ σύντομο μέλλον, το κεφάλαιο θα αντιδράσει με εξαιρετική επιθετικότητα – ας μην υπάρχει καμία αμφιβολία γι’ αυτό. Εθνικοποιώντας τους στρατηγικής σημασίας τομείς της οικονομίας η κυβέρνηση της Αριστεράς θα έχει τη δυνατότητα χάραξης μιας παραγωγικής ανασυγκρότησης που να βάλει την οικονομία σε αναπτυξιακή τροχιά, γρήγορης εξόδου από τη σημερινή κρίση και που θα επιτρέψει τη ριζική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των λαϊκών στρωμάτων.
_____________________________
