Η αποπνικτική ατμόσφαιρα στο λεκανοπέδιο της Αττικής τις τελευταίες μέρες ήταν διαρκώς παρούσα για να θυμίζει την τεράστια οικολογική καταστροφή που συντελείται για ένα ακόμη καλοκαίρι στα ελληνικά δάση. Εκατοντάδες δασικές πυρκαγιές εκδηλώθηκαν μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα που χαρακτηρίστηκαν από πολύ υψηλές θερμοκρασίες, ισχυρούς ανέμους και πολύ χαμηλά ποσοστά υγρασίας. Για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας εξέδωσε δελτίο κινδύνου εκδήλωσης δασικών πυρκαγιών επιπέδου 5 (κατάσταση συναγερμού) για αρκετές περιοχές της χώρας, για τις 10 και τις 11 Αυγούστου.
Κάποιες από τις φωτιές που εκδηλώθηκαν δεν πήραν μεγάλες διαστάσεις, ενώ κάποιες άλλες εξακολουθούν να καταβροχθίζουν τεράστιες εκτάσεις δασικού πλούτου. Τα μέσα ενημέρωσης εκφράζουν την ανακούφισή τους για το γεγονός ότι τουλάχιστον φέτος δεν είχαμε ανθρώπινες απώλειες. Έχουμε όμως για άλλη μια φορά μια περιβαλλοντική καταστροφή ανυπολόγιστης σημασίας.
Τεράστιες καταστροφές
Η φωτιά στην Ελαφόνησο κατέστρεψε τουλάχιστον το ένα τέταρτο του νησιού μέχρι να τεθεί υπό έλεγχο. Πάνω από 5.000 στρέμματα δασικών και αγροτικών εκτάσεων έγιναν κάρβουνο. Μεγάλες δασικές εκτάσεις χάθηκαν και στο Νομό Βοιωτίας, με τη φωτιά να ξεκινάει από το χωριό Πρόδρομος και να πλησιάζει μέσα σε λίγες ώρες τον Κορινθιακό Κόλπο. Στη Σαμοθράκη, ένα νησί γνωστό για τη σπάνια φυσική ομορφιά του, τα δάση και τα νερά του, εκδηλώθηκε πυρκαγιά που κατέστρεψε μεγάλες χορτολιβαδικές και δασικές εκτάσεις, μακριά ευτυχώς από τον καταπράσινο πυρήνα του στο όρος Σάος.
Στην χιλιοκαμένη ανατολική πλευρά του Υμηττού, μέσα σε περίπου μισή ώρα η φωτιά που ξεκίνησε από τους πρόποδες του βουνού στην Παιανία, έφτασε στην κορυφογραμμή καταστρέφοντας αυτοφυές δάσος. Το μόνο ευτύχημα στη συγκεκριμένη περίπτωση ήταν ότι η διεύθυνση του ανέμου και η άμεση κινητοποίηση ισχυρών πυροσβεστικών δυνάμεων δεν επέτρεψαν στη φωτιά να περάσει στη δυτική πλευρά του βουνού, όπου βρίσκονται δασικές εκτάσεις μεγάλης οικολογικής σημασίας.
Φωτιές εκδηλώθηκαν επίσης στα Καλάβρυτα, τα Ιωάννινα, την Άρτα, τη Ζάκυνθο και πολλές ακόμη περιοχές της χώρας. Τίποτα όμως δε μπορεί να συγκριθεί με την τεράστια οικολογική καταστροφή που συνεχίζει να συντελείται στην Εύβοια. Τουλάχιστον 28.000 στρέμματα δάσους, αμέτρητα νεκρά ζώα, ενώ η φωτιά πλησίασε επικίνδυνα σε προστατευόμενες περιοχές και καταφύγια άγριας ζωής, και απείλησε χωριά της περιοχής. Για την καταπολέμηση της φωτιάς στην κεντρική Εύβοια κινητοποιήθηκαν εκατοντάδες πυροσβέστες με δεκάδες οχήματα και παρόλα αυτά συνεχίζει να καίει για τέταρτη μέρα, αν και τείνει πλέον να περιοριστεί.
Αμέλεια, ή «ανάπτυξη»;
Σε αρκετές περιπτώσεις δασικών πυρκαγιών τον τελευταίο μήνα, έχουν γίνει συλλήψεις υπόπτων για εμπρησμό. Σε ορισμένες από αυτές, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι επρόκειτο για οργανωμένο σχέδιο και όχι για απλές περιπτώσεις αμέλειας. Ταυτόχρονα είναι ανοιχτή η συζήτηση για το κατά πόσο οι φωτιές στην Εύβοια και στη Θήβα σχετίζονται με τα σχέδια δημιουργίας νέων αιολικών πάρκων στις περιοχές που καίγονται, με δεδομένο ότι οι πυρκαγιές συμπίπτουν χωρικά με τις περιοχές που προορίζονται για αιολικά. Αν αποδειχτεί κάτι τέτοιο, δεν πρόκειται απλά για μια ακόμη καταστροφική επέλαση της «ανάπτυξης», αλλά για έγκλημα τεραστίων διαστάσεων. Ένα έγκλημα για χάρη οικονομικών συμφερόντων, με πρόσχημα μάλιστα την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, ένα έγκλημα που σε τελική ανάλυση καταστρέφει το ισχυρότερο όπλο που έχουμε στα χέρια μας για την αντιμετώπισή της: τα ίδια τα δάση.
Χρόνια αποψίλωση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας
Οι πυροσβεστικές δυνάμεις που αντιμετωπίζουν τις δασικές πυρκαγιές των τελευταίων ημερών είναι ισχυρές. Είναι όμως αυτό αρκετό; Με τις συγκεκριμένες καιρικές συνθήκες, το στοίχημα δεν είναι αν έχουμε διαθέσιμους μεγάλους αριθμούς πυροσβεστών, οχημάτων, εναέριων μέσων, κλπ, που θα μετακινηθούν από μακρινές περιοχές (έτσι κι αλλιώς δεν έχουμε επάρκεια σε τέτοιες δυνάμεις) αφού η φωτιά έχει πάρει ήδη μεγάλες διαστάσεις. Με τα 6-7 μποφόρ, με τους 35 βαθμούς Κελσίου και με τα πολύ χαμηλά ποσοστά υγρασίας που επικρατούσαν τις τελευταίες μέρες σε πολλές περιοχές της χώρας, το στοίχημα είναι να προλάβουμε τις πυρκαγιές στην αρχή τους.
Για να συμβεί αυτό απαιτείται ουσιαστική επιτήρηση των δασών, στελεχωμένα παρατηρητήρια για τον έγκαιρο εντοπισμό δασικών πυρκαγιών και διαθέσιμα πυροσβεστικά οχήματα και προσωπικό, που θα είναι σε θέση σε πολύ σύντομο χρόνο να αντιμετωπίσουν μια δασική φωτιά, να την προλάβουν κατά την έναρξή της. Αυτό δεν είναι δυνατό να συμβεί με τα σημερινά δεδομένα διαρκούς αποψίλωσης της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας από προσωπικό, οχήματα και εξοπλισμό και της πλήρους διάλυσης της Δασικής Υπηρεσίας.
Διαχείριση δασών
Εξίσου σημαντικό στοιχείο στον τομέα τόσο της πρόληψης όσο και της αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών αφού εκδηλωθούν, είναι η διαχείριση των δασικών εκτάσεων. Ένα δάσος το οποίο έχει μετατραπεί σε «ζούγκλα», με τεράστιο όγκο τόσο ζωντανής, όσο και νεκρής βιομάζας, μπορεί αισθητικά να είναι ελκυστικό, στην πραγματικότητα όμως αποτελεί ωρολογιακή βόμβα. Εξηγώντας τη συμπεριφορά της φωτιάς στην Εύβοια, ο ειδικός στις δασικές πυρκαγιές περιβαλλοντολόγος Μιλτιάδης Αθανασίου, εξηγεί:
«Η συγκεκριμένη φωτιά δημιούργησε ισχυρή κατακόρυφη επαγωγική στήλη, διότι βρήκε μεγάλες ποσότητες βιομάζας και κατά χρονικές περιόδους η καύση κατάφερνε να κερδίσει τον άνεμο και να ορθώσει αυτή τη στήλη καπνού που έφτασε πάρα πολλά χιλιόμετρα ψηλά. Μια τέτοια πυρκαγιά δεν πλησιάζεται ούτε από επίγειες, ούτε από εναέριες δυνάμεις. Αυτό μας δείχνει το πόσο σημαντικό είναι να έχουμε περιοχές που δεν θα είναι τελείως αποψιλωμένες με την μορφή αντιπυρικών ζωνών αλλά περιοχές που να διαχειρίζονται έτσι ώστε η πυρκαγιά να βρίσκει όλο και λιγότερη “τροφή” να αδυνατίζει σταδιακά και να χτυπιέται παράλληλα από τις πυροσβεστικές δυνάμεις. Αυτές οι περιοχές είναι οι λεγόμενες στεγασμένες ζώνες. Είναι περιοχές με αραιωμένη επιφανειακή βλάστηση, και αρκετά αποκλαδωμένα δέντρα σε αρκετά μεγάλο ύψος…»
Αυτού του επιπέδου η διαχείριση βέβαια, όπως και η επαρκής στελέχωση και εξοπλισμός των αρμόδιων υπηρεσιών, η ουσιαστική εκπαίδευση της κοινωνίας ώστε να μπορεί να προστατεύεται η ίδια, αλλά και να προστατεύει το φυσικό πλούτο, αποτελούν «ψιλά γράμματα» για τις κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών και κυρίως για αυτές της εποχής των μνημονίων. Οι πολιτικές που επιμένουν στη θυσία του φυσικού περιβάλλοντος στο όνομα της εξυπηρέτησης των δανείων και της καταστροφικής «ανάπτυξης» οδηγούν γρήγορα και σταθερά στον αφανισμό των δασών, των θαλασσών, των υδατικών πόρων, του αέρα που αναπνέουμε, απειλούν την ίδια μας την ύπαρξη.
