Του Παναγιώτη Βογιατζή
Η συζήτηση περί του ελληνικού δημόσιου χρέους (αλλά και πολλών άλλων χωρών) βρίσκεται εδώ κι αρκετό καιρό στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος σε παγκόσμιο επίπεδο. Και όπως θα περίμενε κανείς, με μερικές φωτεινές εξαιρέσεις, όπως το ντοκιμαντέρ «Χρεοκρατία» και κάποιες μεμονωμένες φωνές, είναι γεμάτη ψέματα, απ’ την αρχή ως το τέλος.
Ο λόγος είναι πολύ απλός: είναι πολλά τα λεφτά, Άρη.
Οι τόνοι μελάνι, οι χιλιάδες ώρες προγραμμάτων των «σοβαρών» καναλιών και των ακόμα πιο «σοβαρών» δημοσιογράφων, οι εκατοντάδες δηλώσεις «υπευθύνων», ντόπιων και ξένων, μπορούν να συνοψιστούν σε μερικές μόνο προτάσεις:
1. Μεγάλο – ξεμεγάλο, το χρέος υπάρχει και πρέπει να το αποπληρώσουμε, διότι έχουμε κι ένα κούτελο ως έθνος και το θέλουμε καθαρό.
2. Πρέπει να κάνουμε τ’ αδύνατα δυνατά να ξανακάνουμε βιώσιμο το χρέος μας, γιατί αλλιώς δεν θα μπορούμε να ξαναβγούμε στις αγορές.
3. Δεν πρέπει ούτε να σκεφτόμαστε την μη πληρωμή του χρέους, διότι σ’ αυτή την περίπτωση θα καταρρεύσει το τραπεζικό σύστημα, τα ασφαλιστικά ταμεία και η πολιτισμένη κοινωνία εν γένει.
4. Ακόμη κι αν όντως σταματήσουμε να πληρώνουμε, οι παράπλευρες απώλειες που αναφέρονται πιο πάνω (στο 3) θα είναι τόσο μεγάλες που το κέρδος θα είναι ανάξιο λόγου.
5. Ακόμη κι αν θέλαμε – ως χώρα – να κηρύξουμε στάση πληρωμών, δεν μπορούμε να το κάνουμε, διότι έχουμε υπογράψει το μνημόνιο και οι δανειστές μας έχουν πάνω μας δικαιώματα ζωής και θανάτου. Αυτό το τελευταίο, όσο κι αν ακούγεται παράξενο, προέρχεται από ένα τμήμα της «αριστεράς» που διακηρύσσει ότι με το μνημόνιο η χώρα βρίσκεται υπό κατοχή και οι δανειστές μας μπορούν αν θέλουν να βγάλουν στο σφυρί και την Ακρόπολη, προκειμένου να πάρουν πίσω τα λεφτά τους.
Όλα ψέματα!
Ένα-ένα τα επιχειρήματα
Ας προσπαθήσουμε να δούμε ένα προς ένα αυτά τα «επιχειρήματα»:
Το (1) και το (5) είναι και τα πιο εύκολο ν’ απαντηθούν, γιατί δεν είναι οικονομικά (και άρα δυσνόητα για το μεγαλύτερο μέρος των πολιτών).
Ε λοιπόν όχι, δεν είναι καθόλου ανήθικο ν’ αρνηθούμε την πληρωμή δανείων που διοχετεύτηκαν σε μίζες, μονόπαντα υποβρύχια και άχρηστα συστήματα ασφαλείας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Σε αμοιβές συμβούλων όπως η Goldman Sachs, που με το ‘να χέρι μας έδιναν συμβουλές υποτίθεται και με το άλλο κερδοσκοπούσαν σε βάρος μας. Στα κομματικά ταμεία ΠΑΣΟΚ και ΝΔ. Στις φοροαπαλλαγές, τα κίνητρα και τις επιδοτήσεις των Ελλήνων καπιταλιστών (για να τα μεταφέρουν συνήθως στα Βαλκάνια και την Ελβετία). Ο κατάλογος είναι ατελείωτος και αν μας κάνει να ντρεπόμαστε, είναι μόνο για ένα πράγμα: που ανεχόμασταν τέτοιες κυβερνήσεις… Αλλά κανένας δεν είναι τέλειος, το θέμα είναι να βγάζουμε συμπεράσματα απ’ τα παθήματά μας.
Η άρνηση του χρέους δεν είναι καθόλου πρωτάκουστο πράμα…
Ας δούμε τώρα το οικονομικό σκέλος των επιχειρημάτων. Ξεκινώντας, πρέπει να πούμε ότι η στάση πληρωμών και η άρνηση χρέους δεν είναι καθόλου πρωτάκουστες καταστάσεις, στην πραγματικότητα μάλιστα συμβαίνουν πολύ συχνότερα απ’ ότι θα περίμενε κάποιος. Μόνο την τελευταία εικοσαετία ο κατάλογος περιλαμβάνει το Μεξικό, τη Ρωσία, την Αργεντινή, το Ιράκ (με τις πλάτες των ΗΠΑ μάλιστα), τον Ισημερινό, την Ουρουγουάη και την Ισλανδία. Βέβαια, οι περισσότερες απ’ αυτές τις χώρες αργότερα πλήρωσαν ένα μέρος αυτού του χρέους. Την ώρα της στάσης των πληρωμών τους όμως τίποτε το κοσμοϊστορικό δεν συνέβηκε, παρ’ ότι εκείνη τη στιγμή ήταν εξαιρετικά αβέβαιο το αν και το πότε θα ξανάρχιζαν τις πληρωμές.
Μα, θα πει κάποιος, ακόμα κι αν είναι έτσι, μια άρνηση πληρωμής του χρέους θα σήμαινε ότι «οι αγορές» δε θα μας ξαναδανείσουν. Δε θα σήμαινε πλήρη ασφυξία κάτι τέτοιο; Το επιχείρημα φαίνεται ακλόνητο… ή μήπως όχι;
Γιατί δανειζόμαστε; Μα, για να ξοφλούμε τα προηγούμενα δάνεια!
Η αλήθεια είναι ότι τα δάνεια μας χρειάζονται μόνο και μόνο για να …ξεπληρώνουμε τα παλιότερα δάνεια!
Εμείς το λέμε αυτό; Όχι, το λέει ο προϋπολογισμός του Παπακωνσταντίνου, ο οποίος προβλέπει πρωτογενές έλλειμμα 1,7% για φέτος και πρωτογενές πλεόνασμα 2,1% για του χρόνου.
Δηλαδή για τα επόμενα 2 χρόνια, παρ’ όλη την καθίζηση της οικονομίας, η Ελλάδα θα μπορεί (σύμφωνα με τον προϋπολογισμό) να καλύψει τις ανάγκες της (μισθούς, συντάξεις, υγεία, παιδεία κλπ), χωρίς να χρειάζεται γι’ αυτές ούτε ένα ευρώ δανεικό!
Για όσους δεν είναι γνώστες, αυτό σημαίνει πρωτογενές έλλειμμα ή πλεόνασμα: τα ποσά που ξοδεύει το δημόσιο αν αφαιρεθούν τόκοι και χρεολύσια!
Και για να έχουμε ένα στοιχειώδες μέτρο σύγκρισης, ας αναφέρουμε εδώ ότι το κράτος δαπανά κατά μέσο όρο τα προηγούμενα χρόνια γύρω στα 50 δις για την αποπληρωμή των δανείων (τοκοχρεολύσια) και λιγότερα απ’ τα μισά μόνο για μισθούς και συντάξεις μαζί! Τα ποσά είναι κατά προσέγγιση βέβαια (κανείς δεν ξέρει τα ακριβή) αλλά η εικόνα είναι ξεκάθαρη.
Ο Σκάι επιμένει…
Αλλά ο ΣΚΑΪ δεν είναι διατεθειμένος να το βάλει κάτω τόσο εύκολα: Καλά ως εδώ, τι θα γίνει όμως μ’ όλους αυτούς που θα χρεοκοπήσουν, αν συμβεί μια παύση της πληρωμής του δημόσιου χρέους; Η κυβέρνηση θα υποχρεωθεί να διασώσει τις τράπεζες και τα ασφαλιστικά ταμεία που έχουν στα χέρια τους ελληνικά ομόλογα, οπότε μηδέν εις το πηλίκον. Έτσι δεν είναι; Όχι, δεν είναι καθόλου έτσι. Αρχικά, τα ασφαλιστικά ταμεία, ελληνικά και ξένα, που έχουν επενδύσει σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου μπορούν άνετα να εξαιρεθούν από μια απόφαση άρνησης πληρωμής και καθώς ούτως ή άλλως αποτελούν ένα πολύ μικρό μέρος του συνολικού χρέους και από τη φύση τους κατέχουν ομόλογα πολύ μακρινής λήξης δεν θα αποτελέσουν πραγματικό πρόβλημα. Ας δούμε όμως τι γίνεται με τις τράπεζες.
108 δις για τις τράπεζες, που αξίζουν στο χρηματιστήριο 18 δις!
Τόσο η Ελλάδα όσο και άλλες χώρες έχουν ήδη διασώσει τις τράπεζές τους πάνω από μια φορά τα τελευταία χρόνια. Η κυβέρνηση του Καραμανλή έδωσε εγγυήσεις 28 δις στην αρχή και σήμερα, μαζί μ’ αυτά που συνέδραμε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, έχουν δοθεί ως εγγυήσεις 108 δις €, μην τυχόν και καταρρεύσουν οι τράπεζες. Και τα παπαγαλάκια που μας τρομοκρατούν από τις τηλεοράσεις αναφέρουν τερατώδη ποσά, από 30 ως 50 δις ευρώ, που θα κληθούμε να πληρώσουμε λέει για να διασωθούν οι τράπεζες κι αυτή τη φορά, αν γίνει, όχι παύση πληρωμών αλλά απλό «κούρεμα» 30-40% στην αξία των ομολόγων!
Λοιπόν, οι Τράπεζες, αυτές που παίρνουν όλα αυτά τα λεφτά για να μην καταρρεύσουν, όλες μαζί αξίζουν σήμερα λιγότερο από 18 δις, σύμφωνα με τις «αγορές», δηλαδή στο χρηματιστήριο! Ποιος εμποδίζει λοιπόν την εθνικοποίηση των τραπεζών και τη διαχείριση του χρηματοπιστωτικού συστήματος από την κοινωνία; Και δεν είναι ηλίου φαεινότερο ότι το συμφέρον της κοινωνίας είναι ακριβώς να σπάσει αυτό το απόστημα το οποίο όσο παραμένει δε μπορεί παρά να μολύνει ολόκληρο το σύστημα;
Εθνικοποίηση τραπεζών, ελικόπτερο για τον πρωθυπουργό!
Μόνο μια τέτοια λύση μπορεί να αποδειχθεί πραγματικά βιώσιμη, Με την εθνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος οι συστημικοί κίνδυνοι από την σύγκρουση με την ΕΕ σχεδόν θα εκλείψουν, ενώ η πραγματική οικονομία γρήγορα θ’ αποκτήσει δυναμική που σήμερα – με όρους μνημονίου – είναι εντελώς αδύνατη. Αυτό απέδειξε τόσο το παράδειγμα της Αργεντινής, το πιο κοντινό στην περίπτωσή μας, όσο και των άλλων χωρών που αρνήθηκαν σε κάποια στιγμή της ιστορίας τους να πληρώσουν τα δυσβάστακτα και επαχθή χρέη που είχαν συσσωρεύσει. Φυσικά τα πιο πάνω παραδείγματα απέδειξαν και κάτι άλλο: ότι τα προβλήματα των εργαζομένων δεν λύνονται με τέτοιου είδους «τεχνικές» κινήσεις. Ο Αργεντίνος εργαζόμενος δε ζει βέβαια σε κανέναν παράδεισο σήμερα. Πού θα ζούσε όμως αν δεν είχε βρει τη δύναμη και την αποφασιστικότητα να διώχνει τους προέδρους του με τα ελικόπτερα;
