Ρεπορτάζ από το «Ξ»
Τη Δευτέρα 30 Ιούλη πραγματοποιήθηκε, στα πλαίσια του 25ου κάμπινγκ AntinaziZone – YRE στις Ροβιές Εύβοιας, συζήτηση με θέμα «AirBnB – ποιόν ωφελεί πραγματικά;». Η συζήτηση είχε πολύ ενδιαφέρον, καθώς δεν περιορίστηκε μόνο στα πρόσφατα ζητήματα των αλλαγών στα κέντρα των πόλεων, της αύξησης των ενοικίων κλπ, αλλά επεκτάθηκε και στο θέμα της τουριστικής βιομηχανίας και του τουρισμού που θέλουμε, στο χαρακτήρα των γειτονιών αλλά και ευρύτερα στο ζήτημα της κατοικίας. Το άνοιγμα έκανε η Τόνια Κατερίνη, αρχιτέκτων μηχανικός και ο Γιάννος Νικολάου, πολιτικός μηχανικός, οι οποίοι έδωσαν το έναυσμα για μια ζωντανή συζήτηση.
Τόνια Κατερίνη
Η Τόνια Κατερίνη ξεκίνησε λέγοντας πως το AirBnB έχει μπει επιθετικά και στη χώρα μας, με πάνω από 110.000 διαθέσιμα ακίνητα για βραχυχρόνια μίσθωση. Η κρίση έχει οδηγήσει κάποια λαϊκά στρώματα να μισθώνουν είτε ένα χώρο είτε ολόκληρο το διαμέρισμά τους και να φιλοξενούνται το αντίστοιχο διάστημα, έτσι ώστε να εξασφαλίσουν ένα εισόδημα. Αυτή είναι η μία όψη του νομίσματος. Η άλλη είναι η επιχειρηματική δραστηριοποίηση στον τομέα (65% των ακινήτων εκμεταλλεύονται από εταιρείες) με αυξητική τάση. Επιπρόσθετα, οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί δίνουν τη δυνατότητα σε «επενδυτές» να αγοράζουν πάμφθηνα ακίνητα προς βραχυχρόνια εκμετάλλευση.
Απ’ τη σκοπιά των ταξιδιωτών, είναι σαφές ότι αυτή η λύση επιτρέπει σε πλήθος ανθρώπων να ταξιδέψουν οικονομικά, ενώ σε άλλη περίπτωση δε θα μπορούσαν. Βέβαια η υπερτουριστικοποίηση πολλών περιοχών όχι μόνο αλλοιώνει δραματικά το χαρακτήρα τους, αλλά ταυτόχρονα διώχνει τους παλιούς μόνιμους κατοίκους και αυξάνει τα ενοίκια. Η αλόγιστη εξάπλωση του AirBnB έχει συγκεκριμένες επιπτώσεις: πλήττονται άμεσα όσοι δεν ιδιοκατοικούν λόγω της έλλειψης παροχής στέγης, μειώνονται οι θέσεις εργασίας καταλυμάτων κλασσικού τύπου και αύξηση της άτυπης και αδήλωτης απασχόλησης, αύξηση φοροδιαφυγής, αδιαφάνεια και υπερκέρδη για τα «επιχειρηματικά» κυκλώματα που θέλουν να ελέγξουν την αγορά.
Απέναντι σε όλα αυτά πρέπει να δημιουργηθούν δομές που θα εγγυώνται ταυτόχρονα την προστασία του δημόσιου συμφέροντος και τη δυνατότητα αξιοπρεπούς διαβίωσης των ασθενέστερων. Επίσης, να κρατηθεί η μαγεία του ταξιδιού με σεβασμό στις ανάγκες των υποδοχέων τόπων και κατοίκων τους. Επομένως, χρειάζεται λεπτομερής καταγραφή των καταλυμάτων και των διαχειριστών τους, χαρτογράφηση και πολεοδομική ρύθμιση για το χαρακτηρισμό περιοχών, κλιμακωτή φορολογία και διερεύνηση εναλλακτικών μοντέλων της οικονομίας του διαμοιρασμού, όπως για παράδειγμα η «από τα κάτω» πρωτοβουλία “FairBnB”, που βάζει μπροστά την ενεργό συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και την επιστροφή του «κέρδους» σε αυτές.
Γιάννος Νικολάου
Ο Γιάννος Νικολάου αναφέρθηκε στην κατάσταση που επικρατεί σε διεθνές επίπεδο με την AirBnB, τις επιπτώσεις και τις αντιδράσεις που έχει προκαλέσει σε κατοίκους και τοπικές αρχές. Για παράδειγμα στη Βενετία των 50.000 μόνιμων κατοίκων και των 20 εκατομμυρίων τουριστών το χρόνο, δεν υπάρχει ούτε μια μέρα του χρόνου που οι κάτοικοι να είναι περισσότεροι από τους τουρίστες. Σε πόλεις όπως η Βαρκελώνη, η Μαγιόρκα και αλλού είδαμε κινητοποιήσεις ενάντια στην αύξηση των ενοικίων που επέβαλαν περιορισμούς στα τουριστικά καταλύματα και στην AirBnB. Και βέβαια στην Ελλάδα, με τα παραδείγματα των αναπληρωτών καθηγητών σε νησιά που δεν μπορούν να βρουν κατοικία και κοιμούνται σε κάμπινγκ, στην παραλία ή στα αυτοκίνητά τους.
Τα κέντρα των πόλεων μετατρέπονται σε πόλο έλξης τουριστών και δημιουργούνται νέα καταλύματα μειώνοντας τον αριθμό των διαθέσιμων προς μόνιμη ενοικίαση, την ίδια στιγμή που υπάρχουν περίπου 30.000 άστεγοι και 200.000 κενά ακίνητα στην Ελλάδα. Αυτό το σημείο είναι εντελώς παρανοϊκό και δείχνει την ανικανότητα του συστήματος να παρέχει ακόμα και τα πιο βασικά αγαθά, όπως η στέγη. Το ζήτημα γύρω από το AirBnB πρέπει να προσεγγιστεί από όλες τις πλευρές, ακόμα κι αν φαίνεται να συγκρούονται: απ’ το δικαίωμα στη φτηνή και ποιοτική κατοικία, το δικαίωμα στις οικονομικές διακοπές μέχρι και την ανάγκη κάποιων ανέργων να βρουν ένα εισόδημα. Και εδώ πρέπει να διαχωρίσουμε τους ιδιοκτήτες που νοικιάζουν ένα δωμάτιο ή ένα διαμέρισμα για να μπορέσουν να συμπληρώσουν το εισόδημά τους, από τις εταιρείες και τα funds που δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά και παίρνουν το μεγάλο κομμάτι της πίτας.
Ταυτόχρονα με τον αγώνα για το δικαίωμα στην κατοικία και με χαμηλό κόστος ενοικίασης, πρέπει να παλέψουμε για έναν τουρισμό που θα σέβεται το περιβάλλον, δε θα έχει άθλιες συνθήκες εργασίας, δε θα δημιουργεί τουριστικά γκέτο και δε θα «αρμέγει» τους τουρίστες. Πρέπει η τουριστική βιομηχανία να περάσει στα χέρια της κοινωνίας και να ενθαρρυνθούν συνεργατικά -μη κερδοσκοπικά- τουριστικά σχήματα ή/και δημοτικές επιχειρήσεις που θα παρέχουν τις παραπάνω υπηρεσίες. Για τις πλατφόρμες τύπου AirBnB θα πρέπει να υπάρχει αυστηρός έλεγχος και περιορισμοί. Τέλος, θα πρέπει να υπάρχει συνολικότερος σχεδιασμός στις χρήσεις κάθε περιοχής, πράγμα που σημαίνει ότι χρειάζεται να περάσει ο έλεγχος για το σχεδιασμό των πόλεων στα χέρια των πολιτών και της κοινωνίας, οι οποίοι να αποφασίζουν όχι μόνο για τα ζητήματα της κατοικίας/τουρισμού, αλλά και συνολικότερα για την οικονομία.
Πλούσια συζήτηση – Χρήσιμα συμπεράσματα
Μετά τα ανοίγματα ακολούθησε κουβέντα όπου τέθηκαν διάφοροι προβληματισμοί, όπως πχ το επίπεδο της ατομικής ευθύνης για την εξάπλωση του AirBnB, το εάν είναι τελικά μια «φούσκα» αλλά επίσης και το γεγονός ότι είναι πολύ πιθανό την επόμενη περίοδο να έχουμε σημαντικές κινητοποιήσεις για το ζήτημα των κατοικιών και των ενοικίων, όχι μόνο σε τουριστικές περιοχές, όπως είδαμε πχ στα Χανιά, αλλά και στο κέντρο της Αθήνας. Ο βασικός λόγος για τον οποίο προέκυψε το «πρόβλημα» με τις βραχυχρόνιες μισθώσεις, έχει να κάνει με το πολύ υψηλό κόστος διανυκτέρευσης στα ξενοδοχεία. Κι αυτό συμβαίνει γιατί δεν υπάρχει κανένας έλεγχος στην τουριστική βιομηχανία.
Αυτό βέβαια ανοίγει και πάλι γενικότερα ζητήματα σχετικά με το ποιος ελέγχει συνολικά την οικονομία και ποιος τελικά αποκομίζει τα κέρδη. Για μπορέσουν στις τοπικές κοινωνίες να συνυπάρξουν αρμονικά τουρίστες και μόνιμοι κάτοικοι, θα πρέπει οι ίδιοι να συναποφασίζουν για το χαρακτήρα των περιοχών και τις ανάγκες που υπάρχουν, κάτι που μπορεί να γίνει αποτελεσματικά μόνο με μια διαφορετική διάρθρωση της κοινωνίας.
