Στον ψηφιακό κόσμο, όπου το μόνο όριο είναι η φαντασία, παραμονεύει ένας πραγματικός και μεγάλος κίνδυνος. Οι ψηφιακοί χώροι των online games, όπως το Roblox, το Minecraft κ.α., αλλά και πλατφόρμες όπως το Discord, έχουν μετατραπεί σε νέες εστίες δράσης για ακροδεξιές και φασιστικές ομάδες. Ο στόχος τους είναι να προσεγγίσουν και να στρατολογήσουν έφηβους μέσα από τα online games όπου εκατομμύρια νέοι και νέες περνούν καθημερινά αρκετές ώρες.
Η είσοδος της ακροδεξιάς στα online games δεν είναι τυχαία. Τα παιχνίδια αποτελούν σήμερα έναν από τους πιο ισχυρούς χώρους διαμόρφωσης κουλτούρας, γλώσσας και ταυτότητας για τη νεολαία. Η επικοινωνία εκεί είναι μεν εξ’ αποστάσεως, αλλά παρέχει τη δυνατότητα άμεσης και ομαδικής επικοινωνίας. Ακριβώς αυτή τη δυναμική προσπαθούν να εκμεταλλευτούν οι φασίστες, όπως έκαναν παλιότερα στα σχολεία και στις κερκίδες. Μόνο που εδώ, ο χώρος είναι πολύ πιο ευρύς, πιο χαλαρός και σχεδόν χωρίς κανόνες.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Frontiers in Psychology, ακροδεξιές ομάδες και άτομα εκμεταλλεύονται πλατφόρμες online gaming και ζωντανής μετάδοσης (streaming) για να προσεγγίσουν χρήστες. Μέσα από συνομιλίες, memes και live streams, αυτές οι ομάδες προωθούν ακροδεξιές ιδεολογίες, συχνά καλυμμένες κάτω από «χιούμορ» και memes που εξυμνούν τη βία και παρουσιάζουν τις μισαλλόδοξες απόψεις ως «επανάσταση ενάντια στην πολιτική ορθότητα».
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υπόθεση του 18χρονου Felix Winter, ο οποίος τον περασμένο Ιούλη καταδικάστηκε σε φυλάκιση έξι ετών. Η έρευνα αποκάλυψε ότι είχε περάσει πάνω από 1.000 ώρες σε επαφή με νεοναζιστική ομάδα μέσω της πλατφόρμας Discord, συμμετέχοντας στον σχεδιασμό μαζικής επίθεσης στο σχολείο του στο Εδιμβούργο. Η ομάδα του χρησιμοποιούσε servers που συνδύαζαν παιχνίδι με συζητήσεις για «φυλετικό πόλεμο» και «καθαρότητα του έθνους».
Από το Minecraft…
Το Minecraft είναι ένα από τα πιο ανοιχτά και δημιουργικά παιχνίδια της ιστορίας. Ο καθένας μπορεί να φτιάξει τον δικό του κόσμο, τα δικά του σενάρια, να παίζει με φίλους του ή να δημιουργεί κοινότητες. Ακριβώς αυτή η ελευθερία, όμως, το έκανε εύκολο πεδίο για ακροδεξιά προπαγάνδα.
Έρευνες του Institute for Strategic Dialogue (ISD) και δημοσιεύματα του Guardian αποκάλυψαν ότι χρήστες δημιουργούν αναπαραστάσεις του Τρίτου Ράιχ, στρατοπέδων συγκέντρωσης, «λευκών πόλεων» ή μαχών για τη «σωτηρία της Άριας φυλής». Σε πολλές περιπτώσεις, αυτές οι αναπαραστάσεις δεν λειτουργούν απλώς ως παιχνίδι αλλά ως πεδίο επικοινωνίας. Οι φασιστικές ομάδες εντοπίζουν νεαρούς χρήστες, τους καλούν σε πιο κλειστούς χώρους επικοινωνίας, όπως ιδιωτικά κανάλια του Discord ή του Telegram, όπου η ακροδεξιά ρητορική γίνεται πιο ακραία και η στρατολόγηση πιο εύκολη.
… μέχρι το Roblox
Η περίπτωση του Roblox είναι ακόμα πιο σύνθετη, καθώς είναι μια πλατφόρμα δημιουργίας παιχνιδιών. Στην ουσία οι χρήστες δεν παίζουν απλώς ένα παιχνίδι, αλλά δημιουργούν το δικό τους.
Το εργαλείο «Roblox Studio» επιτρέπει σε κάθε χρήστη, ακόμη και σε παιδί 10–12 ετών, να δημιουργήσει τον δικό του μικρόκοσμο. Αυτή η δυνατότητα καθιστά το Roblox ένα τεράστιο πεδίο για παραπληροφόρηση και προπαγάνδα. Έχουν εντοπιστεί «Nazi Roleplay» παιχνίδια (παιχνίδια ρόλων όπου οι παίκτες υποδύονται Ναζί), ομάδες με ονόματα όπως «Ku Klux Klan Army» ή «Reichs Guards», και χρήστες που δημιουργούν χώρους «εκπαίδευσης» που προβάλουν τη λευκή υπεροχή.
Παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα διαγράφηκαν μετά από καταγγελίες, το βασικό πρόβλημα παραμένει. Το Roblox επιτρέπει απεριόριστη δημιουργία περιεχομένου και στηρίζεται σε αυτοματοποιημένο έλεγχο (bots). Πρόκειται για ένα σύστημα που ονομάζεται «moderation» (διαχείριση περιεχομένου) και που έχει σκοπό να αναγνωρίζει και να διαγράφει ακατάλληλο υλικό. Αυτό το σύστημα, όμως, είναι ανεπαρκές καθώς δεν μπορεί να κατανοήσει το ιδεολογικό πλαίσιο ή να εντοπίσει την κρυμμένη φασιστική προπαγάνδα. Έτσι, οι φασίστες δεν χρειάζεται να «χακάρουν» τίποτα, απλώς χρησιμοποιούν τα εργαλεία του συστήματος για να χτίσουν εικονικούς κόσμους μίσους.
Δεκαετίες επένδυσης στο μίσος
Η στρατολόγηση μέσω βιντεοπαιχνιδιών δεν είναι κάτι καινούριο. Από το 2002, αμερικανικές νεοναζιστικές οργανώσεις δημιουργούσαν και πουλούσαν δικά τους παιχνίδια «λευκής υπεροχής», όπως το Ethnic Cleansing της νεοφασιστικής ομάδας National Alliance (Εθνική Συμμαχία), όπου ο παίκτης σκότωνε μαύρους, Λατίνους και Εβραίους. Ο πρόεδρος της National Alliance, Γουίλιαμ Πιρς, δήλωσε ότι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι απλώς ένα ακόμη διαφημιστικό μέσο για την ομάδα του προκειμένου να προσεγγίσουν αποτελεσματικά το κοινό.
Την ίδια περίοδο, ο Αμερικανός νεοναζί Ματ Χέιλ είχε μιλήσει πολύ ανοιχτά για την πρόθεση των φασιστών να αναζητήσουν νέα ακροατήριαμέσα από τα βιντεοπαιχνίδια:
«Αν μπορούμε να επηρεάσουμε τα βιντεοπαιχνίδια και την ψυχαγωγία, θα κάνει τους ανθρώπους να καταλάβουν ότι είμαστε φίλοι και γείτονές τους».
Από τότε μέχρι σήμερα, η τεχνολογία άλλαξε, αλλά όχι η στρατηγική. Οι φασίστες επενδύουν στον πολιτισμό του διαδικτύου, στα memes και στα chatrooms για να μετατρέψουν τη διαμαρτυρία σε μίσος και τη σάτιρα σε προπαγάνδα.
Ούτε ένα pixel στους φασίστες
Είναι εμφανές ότι οι φασίστες διεθνώς προσπαθούν να παρέμβουν σε όλους τους χώρους που αλληλεπιδρά η νεολαία. Απέναντι σε αυτή την πρόκληση χρειάζεται να απαντήσουμε και να μην αφήνουμε χώρο παρέμβασης στους νεοναζί.
Η πρώτη απάντηση δεν μπορεί να είναι άλλη από την ενημέρωση και την οργάνωση. Γονείς, εκπαιδευτικοί, μαθητές, gamers και εργαζόμενοι στον χώρο της τεχνολογίας χρειάζεται να γνωρίζουν τι συμβαίνει, να μιλάνε γι αυτό και να δημιουργούν αντιφασιστικές κοινότητες και περιεχόμενο μέσα και έξω από τα παιχνίδια.
Αλλά αυτό από μόνο του δεν αρκεί. Αν κάτι μας δείχνει η διείσδυση της ακροδεξιάς και των νεοναζί στα online games, είναι ότι ο πολιτισμός της νεολαίας δεν μπορεί να μείνει στα χέρια των εταιρειών. Οι πλατφόρμες που διαμορφώνουν σήμερα τη φαντασία, τη γλώσσα και τις σχέσεις εκατομμυρίων παιδιών ελέγχονται από πολυεθνικές που λειτουργούν με μοναδικό κριτήριο το κέρδος. Όσο τα πάντα καθορίζονται από το κυνήγι των «clicks», οι φασίστες θα βρίσκουν ρωγμές για να απλώνονται μέσα από αυτές.
Γι’ αυτό, η αντιφασιστική απάντηση πρέπει να συνδεθεί με το αίτημα για να περάσουν οι πλατφόρμες στα χέρια της κοινωνίας και να ελέγχονται από αυτή. Ιδιαίτερα σε μια εποχή που τα δεδομένα που παράγουν οι παίκτες (τι παίζουνε, πως αλληλεπιδρούν, τι λένε) και οι αλγόριθμοι που καθορίζουν τι βλέπουνε και πώς συνδεόμαστε με άλλους, ανήκουν και ελέγχονται ασφυκτικά από τις εταιρείες. Αυτό είναι το καθεστώς που επιτρέπει στους αλγορίθμους να προωθούν ακροδεξιό περιεχόμενο, καθώς αυτό κρατάει τους χρήστες «ενεργούς» στην πλατφόρμα για περισσότερη ώρα, αυξάνοντας έτσι τα κέρδη των εταιρειών.
Επομένως, η κοινωνία θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να γνωρίζει πώς λειτουργούν αυτοί οι αλγόριθμοι και να συμμετέχει στις αποφάσεις για το πώς διαμορφώνεται η εμπειρία των χρηστών.
Αυτό σημαίνει:
- Διαφάνεια και δημόσιος έλεγχος στις πολιτικές διαχείρισης περιεχομένου (moderation). Όλες οι μεγάλες gaming πλατφόρμες (Roblox, Minecraft, Epic Games, Steam κ.ά.) να είναι υποχρεωμένες να δημοσιεύουν αναλυτικά στοιχεία για το πώς αντιμετωπίζουν φασιστικό και ρατσιστικό περιεχόμενο.
- Συμμετοχή παικτών και εργαζομένων στη λήψη αποφάσεων. Να δημιουργηθούν συμβούλια διαχείρισης περιεχομένου από εκπροσώπους των ίδιων των παικτών, εργαζομένων στις τεχνολογικές εταιρείες και ανεξάρτητων κοινωνικών φορέων (σωματεία, πανεπιστήμια, εκπαιδευτικοί, ψυχολόγοι κτλ).
- Κοινωνικοποίηση των μεγάλων εταιρειών του χώρου (πλατφόρμες, πάροχοι ίντερνετ, εταιρείες online games, κα) και λειτουργία τους κάτω από κοινωνικό και εργατικό έλεγχο. Συλλογική ιδιοκτησία στα δεδομένα και στους αλγορίθμους. Όπως σε όλους τους κλάδους, μια χούφτα εταιρείες ελέγχουν την τεράστια αγορά των online games- δεν πρέπει να τους επιτρέψουμε να επηρεάζουν με τόσο καθοριστικό τρόπο τις ζωές των χρηστών.
- Δημόσια εκπαιδευτικά και πολιτιστικά προγράμματα σχετικά με το gaming. Δημιουργία εργαστηρίων, εκθέσεων, σχολικών μαθημάτων γύρω από τον ρόλο των παιχνιδιών, με συμμετοχή μαθητών και νέων δημιουργών.
- Ενίσχυση δημόσιων πολιτιστικών κέντρων, όπου οι νέοι και οι νέες θα μπορούν να εκφράζονται, να γνωρίζονται και να παίζουν παιχνίδια έξω από τις πλατφόρμες των πολυεθνικών.
