Διαβάστε παρακάτω την εισήγηση του εκπαιδευτικού Γιάννη Μάγγου στη συζήτηση με τίτλο «Εκπαίδευση και Ακροδεξιά: Ενδυναμώνοντας τη μαθητική κοινότητα απέναντι στα φαινόμενα φασισμού στα σχολεία» που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 22/3 στο πλαίσιο του διημέρου AntifaCon 2025. Δείτε σχετικό ρεπορτάζ του Antinazi Zone εδώ.
Εκπαίδευση και ακροδεξιά: Πώς θα ενδυναμώσουμε τη μαθητική κοινότητα απέναντι σε φαινόμενα φασισμού
Το γενικότερο κλίμα και οι συνθήκες
Ευχαριστίες για την πρόσκληση, προς τον Αντιφασιστικό Συντονισμό Αθήνας Πειραιά.
Το φαινόμενο της ανόδου της Ακροδεξιάς, δεν θα μπορούσε να μην επηρεάσει και την εκπαιδευτική κοινότητα.
Η κυρίαρχη ιδεολογία με την εφαρμογή σκληρών νεοσυντηρητικών εκπαιδευτικών πολιτικών, διαμορφώνει ευνοϊκό περιβάλλον στο σχολείο για την άνοδο της ακροδεξιάς. Ταυτόχρονα, ο ρατσιστικός λόγος και οι επιθέσεις απέναντι στα παιδιά των προσφύγων και των μεταναστών γίνεται καθημερινή πρακτική, που παρατηρείται και στα σχολεία. Ας πάμε στο σχολείο, για να κάνουμε και κάποιες επισημάνσεις.
Χτυπάει το κουδούνι: Γραμμές, Προσευχή. Και δεν είναι μόνο η προσευχή, οι μαθητές κάποιες μέρες του χρόνου θα εκκλησιαστούν (σε ώρες του ωρολογίου προγράμματος) θα ακούσουν το συντηρητικό (τις περισσότερες φορές) κήρυγμα των ιερέων και αρκετές φορές στο σχολείο θα διαβαστούν μηνύματα του τοπικού μητροπολίτη ή του αρχιεπισκόπου. Και ας μην ξεχνάμε ότι η σχολική χρονιά αρχίζει με τον αγιασμό. Τι σημαίνει επιστημονικά αγιασμός;
Τα θρησκευτικά φυσικά είναι κύριο μάθημα. Καταργήθηκε όμως η Κοινωνιολογία. Κι εδώ συμβαίνει το εξής παράδοξο: η κοινωνία αντιμετωπίζει σοβαρά κοινωνικά προβλήματα κι ενώ είναι σαφές πως απαιτείται επιπλέον ανθρωπιστική παιδεία, αφαιρέθηκε από το ωρολόγιο πρόγραμμα το δημόσιου σχολείου, η κοινωνιολογία. Το ίδιο συμβαίνει και με τη Βιολογία ένα σπουδαίο μάθημα, το οποίο διδάσκεται μόνο σε μαθητές που ακολουθούν αντίστοιχη κατεύθυνση. Το ίδιο νομίζω συμβαίνει με την Αισθητική Αγωγή, τα Καλλιτεχνικά και τη Θεατρολογία.
Πως θα αναπτύξουν κριτική σκέψη οι μαθητές; Πως θα αποκτήσουν ευαισθησίες, πως θα αποκτήσουν όραμα;
Αν δεν αναπτύξουν κριτική σκέψη εύκολα γίνονται χειραγωγήσιμοι, με αποτέλεσμα συχνά να υιοθετούν ρατσιστικές ιδεολογίες, χωρίς να γνωρίζουν τις επιπτώσεις τους στην ανθρωπότητα.
Στα σχολεία διαμορφώνονται νέα πρότυπα και αρκετά από αυτά έχουν χαρακτηριστικά ακροδεξιού προφίλ.
Για παράδειγμα η νέα ομιλία. Απλό, φτωχό λεξιλόγιο που περιορίζει την κριτική σκέψη. Εκτός από τη φτωχοποίηση των πληθυσμών έχουμε και φτωχοποίηση της γλώσσας. Παρατηρούνται επίσης στα σχολεία, συμπεριφορές όπως:
- Η λατρεία της δράσης για τη δράση.
- Macho «αρσενικές» συμπεριφορές.
- Έμφυλες διακρίσεις, ομοφοβία και σεξισμός.
- Πολεμικό πνεύμα, βία.
- Ρατσισμός.
Αρκετές από τις παραπάνω συμπεριφορές μεταφέρονται από το σπίτι στο σχολείο ή διαμορφώνονται στις παρέες εντός ή εκτός σχολείου. Συνήθως εκφράζονται με σωματική και λεκτική βία, απειλές, υβριστικά σχόλια, εκβιασμούς. Ποιοι μαθητές είναι αποδέκτες τέτοιων συμπεριφορών; Οι ευαίσθητοι. Ή αυτοί «που δεν τους γουστάρουμε» ή τα προσφυγόπουλα.
Και να μη μας διαφεύγει ότι, σε αρκετές περιπτώσεις στοχοποιούνται και εκπαιδευτικοί.
Θα αναφέρω τρία παραδείγματα από τη σχολική ζωή στο Βόλο:
- Μαθητής σε σχολείο του Βόλου τον περασμένο Ιανουάριο μπήκε στην αίθουσα εκδηλώσεων, την ώρα που βρίσκονταν σε εξέλιξη εκδήλωση για το Ολοκαύτωμα και χαιρέτησε ναζιστικά, κραυγάζοντας «Χαϊλ Χίτλερ». Τον πιάσανε. Το τραγικό ήταν ο ισχυρισμός του ότι τον πλήρωσε κάποιος συμμαθητής του να το κάνει αυτό. Πήρε δύο μέρες αποβολή. Δεν άκουσα αν πήρε θέση το 15μελές.
- Μαθήτρια Λυκείου προσπαθεί να κολλήσει αφίσα με αντιφασιστικό περιεχόμενο σε χώρο του σχολείου της, όμως ένας ακροδεξιός συμμαθητής της, προσπαθεί να την εμποδίσει, μιλώντας της προσβλητικά και λέγοντάς της ότι «εμείς κάνουμε κουμάντο εδώ»… Παρεμβαίνει ένας καθηγητής γνωστός για τις αριστερές του απόψεις στο σχολείο, λέγοντας στον μαθητή ότι η συμμαθήτρια του έχει το δικαίωμα να το κάνει και δεν μπορεί εκείνος να την παρεμποδίσει. Την ίδια μέρα κατέφθασε ο πατέρας του μαθητή στο σχολείο, γνωστός παράγοντας της Ακροδεξιάς, αλλά και για τις υπόγειες σχέσεις του με πολιτικό της Νέας Δημοκρατίας από το Βόλο, ζητώντας εξηγήσεις από τον καθηγητή. Δεν δόθηκε συνέχεια. Ο μαθητής δεν είχε κάποια συνέπεια. Υπήρξαν μάλιστα και συμμαθητές του που τον στήριξαν. Δεν άκουσα να πάρει θέση το 15μελές.
- Ομάδα ακροδεξιών μαθητών σε σχολείο έξω από τον Βόλο, απομονώνει ένα μαθητή σε μία αίθουσα του σχολείου κατά τη διάρκεια διαλείμματος και κυριολεκτικά τον σπάζουν στο ξύλο. Ο λόγος ήταν γιατί έκανε παρέα με Αλβανούς μαθητές. Προκλήθηκε σάλος. Τελικά οι μαθητές τιμωρήθηκαν με δύο μέρες αποβολή. Δεν άκουσα να πήρε θέση το 15μελες.
Σε σχολεία του Βόλου δραστηριοποιούνται ακροδεξιές μικροομάδες (Εθνική Οργάνωση Μαγνησίας, Πατριωτική Νεολαία Βόλου), που αν το περιβάλλον τους ευνοεί, εκφράζουν λόγο μέσα στα σχολεία και επηρεάζουν μαθητές. Θυμίζω και το χαστούκι που έδωσε δημόσια ο Μπέος σε νεαρό και ο οποίος κατόπιν πάλι δημόσια, μπροστά σε κάμερες ζήτησε συγγνώμη από τον δήμαρχο.
Να σημειώσω ότι η Νέα Δημοκρατία στους εκπαιδευτικούς στο Βόλο, εξασφαλίζει κάθε χρόνο ποσοστό περίπου το 48%. Να σημειώσω επίσης ότι αρκετές φορές τα όρια ανάμεσα στη Δεξιά και την Ακροδεξιά είναι δυσδιάκριτα.
Πως θα αντιδράσουμε;
- Δομή της σχολικής κοινότητας:
- Μαθητές,
- Σύλλογος Διδασκόντων, οι εκπαιδευτικοί
- Σύλλογοι Γονέων και Κηδεμόνων
Μαθητές
Πως θα ενδυναμωθεί η μαθητική κοινότητα; Πως θα ενεργοποιηθούν τα αδρανή 15μελή; Πως θα τονωθεί το μαθητικό κίνημα, ώστε να έχει ουσιώδεις διεκδικήσεις; Πως θα εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους οι μαθητές; Πως η γλώσσα που χρησιμοποιούν θα γίνει πιο πλούσια; Πως θα πειστούν να διαβάσουν εξωσχολικά βιβλία; Πως θα ανακαλύψουν τον ποιητή τους; Πως θα αποκτήσουν όραμα για μία δίκαιη κοινωνία; Το ζητούμενο και πιο ενδιαφέρον είναι οι μαθητές ν αναλάβουν οι ίδιοι πρωτοβουλίες και ν αναπτύξουν αντιφασιστική δράση. Στη δομή του σχολικού περιβάλλοντος παρατηρούμε να ενδυναμώνεται το αντιφασιστικό πνεύμα, ειδικά στις μέρες μνήμης για τον Αλέξη Γρηγορόπουλο και το Πολυτεχνείο. Την εκδήλωση της 17ης Νοέμβρη, αναλαμβάνουν συνήθως οι μαθητές της γ΄λυκείου που είναι και οι πιο ώριμοι. Δημιουργείται όμορφο κλίμα εκείνες τις μέρες. Καταλαγιάζει όμως γρήγορα από την πίεση του όγκου της ύλης. Καλύτερα νομίζω είναι, η εκδήλωση για το Πολυτεχνείο να οργανώνεται από τους μαθητές της Α΄Γυμν ή από την Α΄ Λυκείου. Οι μαθητές χρειάζονται υποστήριξη για ν αναπτύξουν αντιφασιστική συνείδηση και αυτό πρέπει να ξεκινάει από την πρώτη Γυμνασίου. Για να το εκφράσω καλύτερα, πρέπει να ξεκινάει από το δημοτικό ή ακόμα καλύτερα από το νηπιαγωγείο. -Είναι και οι εθνικές επέτειοι: αρκετές φορές σ αυτές κυριαρχεί ο εθνικιστικός και χριστιανικός λόγος. Ευτυχώς τις περισσότερες φορές φωτισμένοι εκπαιδευτικοί τοποθετούν τα θέματα στη σωστή τους διάσταση. Ας μη μας διαφεύγουν κ οι παρελάσεις. Ποιος ο λόγος δλδ. που γίνονται, ποια σκοπιμότητα εξυπηρετούν. Αλλά αφού γίνονται ας θυμηθούμε και τα ζητήματα με τις περιπτώσεις μαθητών σημαιοφόρων, με αλβανική ή άλλη καταγωγή…
Εκπαιδευτικοί – Σύλλογος διδασκόντων
Είναι τεράστιος ο ρόλος των εκπαιδευτικών και η ευθύνη τους απέναντι στους μαθητές και στην κοινωνία. Ζωτικής σημασίας για τους εκπαιδευτικούς είναι να αναδείξουν ότι η γλώσσα εκτός του ότι είναι ισχυρό εργαλείο για την αναζήτηση της αλήθειας και την καταδίκη του ψεύδους και της αδικίας, είναι επίσης μέσο κριτικής, πολιτικού θάρρους και αντίστασης. Το σχολείο οφείλει να φέρει σε επαφή τους μαθητές με τις μεγάλες στιγμές του ελληνικού λαού, με τις μεγάλες ιστορικές στιγμές. Να τους μπολιάσει με τα ιδανικά της ισότητας, της ελευθερίας, της αλληλεγγύης. Οι εκπαιδευτικοί με το αγωνιστικό παράδειγμά τους να εμπνέουν τους μαθητές.
Επιβάλλεται, όποτε τους δίνεται η ευκαιρία να συζητάνε με τους μαθητές για τους αγώνες του λαού μας κατά του φασισμού, ώστε να κατανοήσουν τι είναι Ακροδεξιά, τι είναι φασισμός. Να πληροφορηθούν για την Εθνική Αντίσταση, τις θυσίες του λαού, τους νεκρούς από την πείνα, τα καμένα χωριά μας, τους εκτελεσμένους αγωνιστές. Μ αυτόν τον τρόπο καλύπτουν και τα κενά της ύλης του μαθήματος της ιστορίας. Επιβάλλεται να δημιουργηθεί πανελλήνιο αντιφασιστικό δίκτυο εκπαιδευτικών.
Πρακτικά βήματα
- Θεατρικές παραστάσεις και δρώμενα, μουσικές συναυλίες από σχολικά συγκροτήματα με αντιφασιστικά τραγούδια.
- Προβολή στο σχολείο κινηματογραφικών ταινιών με ανάλογο περιεχόμενο.
- Διαγωνισμοί για τα καλύτερα πεζά, ποιήματα και αφίσες που θα κάνουν τα παιδιά με θέμα, την αλληλοβοήθεια, τη συνεργασία, τη δημοκρατία και την αλληλεγγύη, τις διακρίσεις, τον ρατσισμό, τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα κόμικ επίσης παίζουν μεγάλο ρόλο.
- Δημιουργία εκθέσεων ζωγραφικής και φωτογραφίας με θέμα τον αγώνα κατά του φασισμού στην Ελλάδα και στον κόσμο και παρουσίαση στους γονείς.
- Εικαστικές παρεμβάσεις στον χώρο του σχολείου και της πόλης με γκράφιτι και πανό που θα φτιάξουν τα παιδιά ενάντια στις διακρίσεις, τον ρατσισμό και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Το είδαμε σε αρκετές περιπτώσεις να το υλοποιούν στις αυλές σχηματίζοντας συνθήματα με τις τσάντες τους.
- Επίσκεψη στο σχολείο αγωνιστών κατά της Χούντας οι οποίοι θα συνομιλήσουν με τα παιδιά, τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς.
- Προσκλήσεις προσωπικοτήτων όπως η Μάγδα Φύσσα.
- Επίσκεψη αθλητών που παίρνουν θέση κατά του φασισμού και της ακροδεξιάς, παράδειγμα ο Σάββας Κωφίδης. Θα επανέλθω στο θέμα του αθλητισμού.
- Τα εκπαιδευτικά προγράμματα που υλοποιούνται να έχουν αντίστοιχο περιεχόμενο.
Συνεργασίες
Η σχολική κοινότητα από μόνη της δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει το φαινόμενο της ανόδου της Ακροδεξιάς και του φασισμού στα σχολεία. Το ωρολόγιο πρόγραμμα, η ύλη και η εκπαιδευτική πολιτική του ΥΠΕΠΘ δυσκολεύουν τα πράγματα. Η εκπαιδευτική κοινότητα χρειάζεται ενδυνάμωση. Επιβάλλεται η συνεργασία με εξωτερικούς παράγοντες. Καθοριστική κρίνεται η ενεργοποίηση των Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων που σε συνεργασία με τα 15μελή και το Σύλλογο Διδασκόντων θα αναπτύξει συνεργασίες και θα οργανώσει εκδηλώσεις στο ωράριο του σχολείου, αλλά και εκτός ωραρίου και ειδικά στο Γυμνάσιο.
Οι Σύλλογοι γονέων μπορούν να κινητοποιήσουν την εκπαιδευτική κοινότητα, αλλά και τους γονείς των μαθητών ώστε να καταφέρουν να οργανώσουν:
- Βιωματικά εργαστήρια, σεμινάρια, πρωτότυπες δραστηριότητες, παιχνίδια ρόλων.
- Προσκλήσεις καλλιτεχνών Hip-Hop θα τολμούσα να πω ή Stand up, το τελευταίο το θεωρώ σημαντικό γιατί παρατήρησα ότι οι καλλιτέχνες αυτοί με τον ευρηματικό και χιουμοριστικό τους τρόπο προσεγγίζουν τους μαθητές. Να οργανώσουν κύκλους δράσεων ενημέρωσης, επιμόρφωσης, υποστήριξης, για τον κίνδυνο ανόδου της ακροδεξιάς στο σχολείο.
Αθλητισμός
Καθοριστικός και σπουδαίος ο ρόλος του. Θα μιλήσω για το ποδόσφαιρο, όχι όμως αυτό που γνωρίζουμε. Τα τελευταία χρόνια περίπου 20 Σύλλογοι δραστηριοποιούνται στον χώρο του ποδοσφαίρου σε μικρές κατηγορίες και λειτουργούν υποδειγματικά ως πρότυπα μικρά αντιφασιστικά σχολεία. Είχα τη χαρά να το διαπιστώσω ο ίδιος από κοντά. Ο αγώνας εκεί γίνεται για τη χαρά του παιχνιδιού, οι αντίπαλοι πάντα είναι σεβαστοί, η βία καταδικάζεται και δεν επιτρέπεται. Ο προσανατολισμός όχι μόνο είναι ρητά αντιφασιστικός, αλλά παίρνουν θέση και σε όλα τα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας. Ρατσισμός, έμφυλη βία, περιβάλλον, Πύλος, Τέμπη και πολλά άλλα. Ανοίγουν πανό στα γήπεδα και πολλές φορές μετά τον αγώνα κάνουν κοινές δράσεις με τους «αντιπάλους». Όλα αυτά με χιούμορ και πολύ έξυπνο τρόπο, που προσελκύει πολλά νέα παιδιά και μαθητές οι οποίοι κάθε Κυριακή πηγαίνουν στο γήπεδο είτε σαν φίλαθλοι, είτε σαν παίκτες και γεμίζουν όμορφα και ουσιαστικά τη μέρα τους.
Επιβεβαίωσα τη συμμετοχή μαθητών σ αυτές τις ομάδες επικοινωνώντας με τις περισσότερες. Επίσης οργανώνουν εκδηλώσεις στις πόλεις τους με αντιφασιστικό περιεχόμενο. Πριν δύο μήνες ο «Ασαλάγητος Αγρινίου» είχε καλέσει τη Μάγδα Φύσσα, τη γυναίκα, τη μάνα σύμβολο του αντιφασισμού. Τη Μάγδα Φύσσα που θα έπρεπε να την καλούν σε όλα τα σχολεία της Ελλάδας. Αναφέρω μερικά χαρακτηριστικά ονόματα ομάδων: «Βαγγελίτσα Κουσιάντζα» στην Καρδίτσα από το όνομα της κομμουνίστριας δασκάλας που εκτελέστηκε στον Εμφύλιο. «Ασαλάγητος Αγρινίου», «Ρήξη Λειβαδιάς», «Άχθος Αρούρης» κ.α. Τα σχολεία θα μπορούσαν να σμίξουν με κάποιο τρόπο μ αυτά τα εγχειρήματα στον χώρο του ποδοσφαίρου. Να παίξουν μεταξύ τους. Αγώνας, αλλαγή σκορ στο ημίχρονο. Τηγανίτης.
Και τελειώνω με το παράδειγμα ενός αντιφασίστα μαθητή, στον Βόλο.
Το περιστατικό είναι παλιότερο. Έλαβε χώρα το 2013. Ήταν η εποχή της Χρυσής Αυγής, η εποχή του «εγέρθοιτο» για όσους θυμάστε. Οι τοίχοι των σχολείων και της πόλης, είχαν γεμίσει με ναζιστικά συνθήματα και στοχάδια. Ένας μαθητής δεν το άντεχε αυτό. Δεν το ανέχονταν. Προσπάθησε να συνεννοηθεί με άλλους μαθητές μήπως κάνουν κάτι σαν αντίδραση, αλλά δεν συνεννοήθηκαν. Αποφάσισε τότε, πήγε μόνος του και έσπασε τα γραφεία της Χρυσής Αυγής…
Συνελήφθη πάραυτα και πέρασε αυτόφωρο. Στο δικαστήριο ευθαρσώς παραδέχτηκε σε ερώτηση του εισαγγελέα, ότι, ναι, αυτός το έκανε. Ευθαρσώς, εξήγησε τους λόγους για τους οποίους το είχε κάνει και ανέλαβε την ευθύνη των πράξεών του. Αυτός, ένας 18χρονος. Αυτό τότε του κόστισε 7 μήνες φυλακή. Και αναρωτιέμαι: Ποιος εισαγγελέας θα ακούσει, ποιος εισαγγελέας θα στήσει ευήκοον ους, για να ακούσει τι προσπαθεί να του πει ένας 18χρονος; Που ο 18χρονος είναι το παρόν και το μέλλον αυτής της χώρας; Ο Δελαπόρτας με το όνομα υπήρξε κάποτε, έκτοτε ελάχιστοι… Και σκέφτομαι και λέω: αν έσκυβε προσεκτικά και άκουγε, πιθανώς, το παιδί κάποιας μάνας να γλίτωνε τότε από το φασιστικό, το ναζιστικό, το δολοφονικό μαχαίρι της Χρυσής Αυγής και σήμερα να ζούσε…
Το όνομα του μαθητή ήταν Βασίλειος Μάγγος.
