Μια μαζική και δυναμική κινητοποίηση, με τη συμμετοχή 30.000 ατόμων, πραγματοποιήθηκε στο Βελιγράδι το Σάββατο 10 Αυγούστου, ενάντια στα σχέδια της σερβικής κυβέρνησης να ενεργοποιήσει εκ νέου το έργο εξόρυξης λιθίου στην κοιλάδα του ποταμού Γιαντάρ στη δυτική Σερβία.
Στις 16 Ιουλίου, η σερβική κυβέρνηση επανέφερε το σχέδιο για την κατασκευή ορυχείου και εργοστασίου επεξεργασίας λιθίου στην περιοχή Γιαντάρ, που διαχειρίζεται η πολυεθνική εξορυκτική εταιρεία Rio Tinto. Λίγες μέρες νωρίτερα, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Σερβίας ανέτρεψε μια προηγούμενη απόφαση που εμπόδιζε το έργο εξόρυξης στην περιοχή. Η απόφαση αυτή βέβαια, ήταν αποτέλεσμα του μαζικού κινήματος που είχε αναπτυχθεί το 2021 και ανάγκασε την τότε κυβέρνηση να πάρει πίσω τον νόμο για τη διευκόλυνση της απαλλοτρίωσης γης αλλά και την αλλαγή που έκανε στον τρόπο διεξαγωγής των δημοψηφισμάτων. Για τους κατοίκους της περιοχής αλλά και για το περιβαλλοντικό κίνημα, οι αλλαγές που προωθούσε η κυβέρνηση, στην ουσία ήταν βοηθητικές για τα καταστροφικά σχέδια της εξορυκτικής εταιρείας.
Παρόλο που το 2022 η κυβέρνηση έκανε πίσω, η Rio Tinto, εταιρία Βρετανικών και Αυστραλιανών συμφερόντων, δεν σταμάτησε τη δράση της σε άλλα πεδία. Από τότε έχει ξόδεψε περίπου 1,2 εκατομμύρια ευρώ για να αγοράσει γη στην περιοχή που ήλπιζε να εκμεταλλευτεί και ταυτόχρονα προσέφερε «οικονομική βοήθεια» σε τοπικές επιχειρήσεις σε μια προσπάθεια να τις δωροδοκήσει.
«Rio Tinto, φύγε!»
Η επαναφορά του σχεδίου έβγαλε ξανά στους δρόμους της Σερβίας δεκάδες χιλιάδες άτομα προκειμένου να βάλουν φρένο στα καταστροφικά εξορυκτικά σχέδια.
Ο φόβος της κυβέρνησης για τον αντίκτυπο της διαδήλωσης στη σερβική κοινωνία ήταν τόσο μεγάλος, που προχώρησε ακόμα και σε προσαγωγές αγωνιστών του κινήματος πριν από την έναρξη της συγκέντρωσης. Πρόκειται για μια προφανή προσπάθεια τρομοκράτησης όσων θέλουν να σταθούν εμπόδιο τόσο απέναντι στην εταιρεία Rio Tinto, όσο και στην σερβική κυβέρνηση που στηρίζει τα σχέδια της.
Κατά τη διάρκεια της μαζικής πορείας, οι διαδηλωτές φώναξαν συνθήματα όπως «Rio Tinto, φύγε απ’ τη Σερβία!» και «Δεν θα σκάψετε!», ενώ στη συνέχεια προχώρησαν στον αποκλεισμό του μεγαλύτερου σιδηροδρομικού σταθμού του Βελιγραδίου, διακόπτοντας την κυκλοφορία των τρένων. Την ίδια στιγμή, το κίνημα προειδοποιεί πως αν η κυβέρνηση δεν σταματήσει οριστικά το σχέδιο εξόρυξης, τότε όχι μόνο θα συνεχίσει τις κινητοποιήσεις, αλλά δηλώνει αποφασισμένο να αποκλείσει τους βασικούς οδικούς άξονες της χώρας.
Η εμπειρία και η μαχητική διάθεση του κινήματος που είχε αναπτυχθεί ενάντια στα σχέδιο της Rio Tinto, έχει αναγκάσει το κατεστημένο να δείξει τα δόντια του, προχωρώντας ακόμα και σε απειλές κατά ακτιβιστών. Συγκεκριμένα, ο ακτιβιστής Αλεξάνταρ Μάτκοβιτς, δέχθηκε απειλητικά μηνύματα στον λογαριασμό του στο Telegram, λίγες μέρες μετά την κινητοποίηση της 10ης Αυγούστου.
Ο καταστροφικός αντίκτυπος του λιθίου
Το λίθιο είναι ένα από τα βασικά συστατικά για την κατασκευή των μπαταριών ηλεκτρικών αυτοκινήτων, υπολογιστών και κινητών τηλεφώνων. Οι αυτοκινητοβιομηχανίες και οι εταιρείες νέων τεχνολογιών έχουν στρέψει το ενδιαφέρον τους προς τις εξορύξεις λιθίου, προκειμένου να υλοποιήσουν τα σχέδια της ΕΕ που έχει βάλει στόχο να κυριαρχήσουν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα μέχρι το 2035, προκειμένου να οδηγήσουν τον κόσμο στην «πράσινη μετάβαση».
Η Rio Tinto, διαφημίζει το ορυχείο λιθίου Γιαντάρ ως «ένα από τα μεγαλύτερα έργα για την εκμετάλλευση λιθίου στον κόσμο», ενώ εκτιμάται ότι η εταιρεία θα επενδύσει περίπου 2,12 δισ. ευρώ για το έργο.
Παρά τους ισχυρισμούς της εταιρείας ότι έχει λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να ελαχιστοποιήσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, η πραγματικά είναι τελείως διαφορετική. Σύμφωνα με τον καθηγητή της Δασικής Σχολής και Αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου, Ράτκο Ρίστιτς, η εξόρυξη λιθίου απαιτεί τη χρήση 1.100 τόνων πυκνού θειικού οξέος την ημέρα και μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Ο φόβος σοβαρής περιβαλλοντικής υποβάθμισης της περιοχής ενισχύεται από το γεγονός ότι η Rio Tinto έχει πλούσιο ιστορικό αντίστοιχων καταστροφών, με πιο χαρακτηριστική περίπτωση αυτή στο νησί Μπουγκαινβίλ της Παπούα-Νέας Γουινέας, όπου διέρρεε απόβλητα στα ποτάμια της περιοχής. Στις δεκαετίες του ’70 και του ’80 το ορυχείο Panguna λειτουργούσε από τη θυγατρική της Rio Tinto, Bougainville Copper Limited (BCL) και ήταν ένα από τα μεγαλύτερα ορυχεία χαλκού και χρυσού της περιοχής. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του ορυχείου, δισεκατομμύρια τόνοι τοξικών αποβλήτων κατέληξαν στα ποτάμια της περιοχής.
Το λίθιο ενισχύει τον ανταγωνισμό
Το ορυχείο στην περιοχή Γιαντάρ, όχι μόνο έχει προκαλέσει οργή στους κατοίκους της περιοχής, αλλά αποτελεί και βασικό συστατικό στον ανταγωνισμό ανάμεσα στις αυτοκινητοβιομηχανίες της ΕΕ και της Κίνας.
Δεν είναι τυχαίο ότι αμέσως μετά τις δηλώσεις της σερβικής κυβέρνησης ότι το έργο θα ενεργοποιηθεί ξανά, αντιπρόσωποι του κατεστημένου βγήκαν να χαιρετήσουν το νέο σχέδιο για την εξόρυξη λιθίου.
Ο Τζέφρι Πάιατ, υφυπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ, αρμόδιος για θέματα ενεργειακών πόρων, χαρακτήρισε το σχέδιο ως «μια ευκαιρία να συνεισφέρουμε στην πράσινη μετάβαση στο εσωτερικό και στο εξωτερικό».
Παράλληλα, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς, επισκέφθηκε το Βελιγράδι στις 19 Ιουλίου για να υπογραφεί συμφωνία ανάμεσα στη Σερβία και την ΕΕ, προκειμένου τα ευρωπαϊκά κράτη να εφοδιάζονται με το σερβικό λίθιο.
Η ΕΕ στην ουσία θέλει να εξασφαλίσει φθηνό λίθιο σε μια σταθερή βάση για να υλοποιήσει την λεγόμενη Πράσινη Συμφωνία, η οποία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη μαζική στροφή προς τα ηλεκτρικά οχήματα. Η Rio Tinto εκτιμά ότι το σχέδιο εξόρυξης θα μπορούσε να παρέχει 58 τόνους λιθίου ετησίως, ποσότητα αρκετή για να καλύψει το 17% της ευρωπαϊκής παραγωγής, δηλαδή περίπου 1 εκατομμύριο ηλεκτρικά οχήματα. Αυτό έχει οδηγήσει χώρες όπως η Γερμανία να υποστηρίξουν τα σχέδια της Rio Tinto στην Σερβία, καθώς βλέπει την αυτοκινητοβιομηχανία της να παραπαίει στον ανταγωνισμό με την Κίνα στην αγορά ηλεκτρικών οχημάτων.
Την ίδια στιγμή, αυτή η συμφωνία ανάμεσα σε Σερβία και ΕΕ έχει σαν στόχο να τραβήξει την Σερβία στο στρατόπεδο της Δύσης, προσπαθώντας να ξεκόψει ολοκληρωτικά τις σχέσεις της με τη Ρωσία. Μάλιστα, σε αυτή την κατεύθυνση φαίνεται πως ήταν και η δέσμευση της Σερβίας να στείλει όπλα στην Ουκρανία, σύμφωνα με απόρρητο έγγραφο του Πενταγώνου που διέρρευσε.
Είναι προφανές ότι στο όνομα της «Πράσινης Ανάπτυξης» οι καπιταλιστές και οι συμμαχικές τους κυβερνήσεις κάνουν τα πάντα προκειμένου να αυξήσουν τα κέρδη τους, την ίδια ώρα που καταστρέφουν ολόκληρα οικοσυστήματα προκειμένου να εξορύξουν ορυκτά για την κατασκευή των μπαταριών που θα χρησιμοποιηθούν στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα.
Τα κινήματα που δίνουν αυτές τις πολύ σημαντικές μάχες ενάντια στις εξορύξεις στην περιοχή των Βαλκανίων χρειάζεται να συντονιστούν και να δράσουν από κοινού. Να απαιτήσουν το σταμάτημα των εξορύξεων και μια στροφή σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που επιλέγονται με βάση την επίδραση στο περιβάλλον και όχι το κέρδος. Για να γίνει κάτι τέτοιο πρέπει να περάσει όλος ο τομέας της ενέργειας σε δημόσια ιδιοκτησία κάτω από εργατικό και κοινωνικό έλεγχο και διαχείριση.
