Φέτος συμπληρώνονται 181 χρόνια από την επέτειο της πρώτης γενικής απεργίας στον κόσμο. Το παρακάτω άρθρο του σ. Νάιτζελ Σμιθ από τη Βρετανία, που δημοσιεύτηκε αρχικά στο Internationalist Standpoint, περιγράφει την απεργία αυτή. Επικεντρωνόμαστε στην 16η Αυγούστου για να τιμήσουμε την απεργία, επειδή αυτή είναι η ημέρα κατά την οποία η απεργία έφτασε στο αποκορύφωμά της και ο στρατός δολοφόνησε τουλάχιστον έξι εργάτες στο Χάλιφαξ. Στις 13 Αυγούστου είχαν ήδη πυροβοληθεί τέσσερις εργάτες στο Πρέστον. Η ίδια η απεργία ξεκίνησε από τους αναθρακωρύχους στο Στράτφορντσάιρ και εξαπλώθηκε στις περισσότερες περιοχές του Ηνωμένου Βασιλείου σε διάστημα δέκα ημερών.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα και εν μέσω ραγδαίας εκβιομηχάνισης, οι εργάτες της Βρετανίας βρίσκονταν αντιμέτωποι με όλο και πιο ακραία εκμετάλλευση από τους εργοδότες τους, οι οποίοι είχαν την πλήρη υποστήριξη του βρετανικού κράτους. Μέσα σε αυτό το διάστημα υπήρξαν σημαντικές εργατικές κινητοποιήσεις αντίστασης στην εκμετάλλευση, με πιο γνωστά γεγονότα τη σφαγή του Πήτερλω (Peterloo) το 1819[1] και την εξορία των «μαρτύρων του Τολπάντλ (Tolpuddle)» το 1834.[2] Γεγονότα σαν τα παραπάνω, αλλά και πολλά ακόμη, ήταν ενδεικτικά των αγώνων των εργατών και των αγροτών που προσπαθούσαν να αντισταθούν στις επιθέσεις που δέχονταν το βιοτικό επίπεδο και οι συνθήκες εργασίας τους. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο προέκυψε το 1838 το Κίνημα των Χαρτιστών, που διεκδικούσε την καθολική ψήφο των αντρών, το οποίο αποτέλεσε το πρώτο οργανωμένο κίνημα της εργατικής τάξης.
Οι αμοιβές και οι συνθήκες εργασίας των βιομηχανικών εργατών επιδεινώθηκαν απότομα κατά το πρώτο μισό του δέκατου ένατου αιώνα. Οι εργοδότες μείωναν διαρκώς τις αμοιβές των υφαντουργών που εργάζονταν από τα σπίτια τους καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ενώ παράλληλα είχαμε την εισαγωγή ηλεκτρικών αργαλειών στους μύλους. Ο αριθμός των μύλων και των ηλεκτρικών αργαλειών αυξήθηκε ραγδαία με την πρόοδο της τεχνολογίας και όσο αυτά γίνονταν πιο αποτελεσματικά, τόσο μειωνόταν η ανάγκη για εξειδικευμένους εργάτες. Επιπλέον, η παρασκευή υφαντών στα σπίτια αντικαταστάθηκε από την παραγωγή τους σε εργοστάσια. Οι γυναίκες και τα παιδιά άρχισαν να κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος στο εργατικό δυναμικό, ενώ ο κυρίαρχος ρόλος των ενήλικων ανδρών εργατών περιορίστηκε.
Τα γεγονότα του 1842 έχουν σε μεγάλο βαθμό αποσιωπηθεί από τη βρετανική ιστορία. Το Πήτερλω και το Τολπάντλ μνημονεύονται ευρέως από το εργατικό και συνδικαλιστικό κίνημα, αλλά τα γεγονότα που συνέβησαν το 1842 έχουν διαδοθεί πολύ λιγότερο. Αυτό το άρθρο θα προσπαθήσει να φωτίσει κάποιες πτυχές αυτών των εξαιρετικά σημαντικών γεγονότων. Η σφαγή του Πήτερλω είχε ως αποτέλεσμα τη δολοφονία έντεκα διαδηλωτών και τον τραυματισμό πολλών άλλων. Ο Χένρι Χαντ, που μίλησε στις συγκεντρώσεις φυλακίστηκε για δύο χρόνια, ενώ απαγορεύτηκαν οι δημόσιες συγκεντρώσεις άνω των 50 ατόμων. Το Τολπάντλ ήταν μια προσπάθεια εργατών γης να φτιάξουν συνδικάτο, για την οποία οι βασικοί διοργανωτές καταδικάστηκαν σε απέλαση στις αποικίες.
Οι τοπικές οργανώσεις εξαπλώνονται
Το 1842 σχηματίστηκαν πολλά μικρά, κυρίως τοπικά, συνδικάτα σε όλες τις πόλεις που είχαν μύλους. Κανένα από αυτά τα συνδικάτα δεν παρέμεινε ενεργό στη σύγχρονη περίοδο, αλλά αποτέλεσαν σημαντική εξέλιξη στον αγώνα για την οργάνωση της εργατικής τάξης. Το 1839 υπήρξαν μεγάλες διαμαρτυρίες στο Νιούπορτ της Νότιας Ουαλίας με επικεφαλής τους Χαρτιστές. Ο στρατός δολοφόνησε και τραυμάτισε αρκετούς διαδηλωτές, των οποίων ο αριθμός δεν είναι γνωστός. Το 1842 οι Χαρτιστές εκδώσανε τη «Χάρτα του Λαού» που διεκδικούσε καθολική ψήφο για τους άντρες, καθώς και άλλα αιτήματα που υπέγραψαν 3.000.000 άνθρωποι. Την ίδια χρονιά οργανώθηκαν απεργίες από ανθρακωρύχους στο Στάφορντσάιρ, οι οποίες εξαπλώθηκαν γρήγορα σε όλη την Αγγλία και την Ουαλία.
Ο Μικ Τζένκινς (Mick Jenkins) στο βιβλίο του «The Great Strike of 1842» (Η μεγάλη απεργία του 1842) εκτιμά ότι πάνω από 500.000 εργάτες απεργούσαν για ένα διάστημα περίπου δέκα ημερών. Από εκείνη την περίοδο, τα γεγονότα στο Χάλιφαξ, στο Δυτικό Γιόρκσαϊρ, είχαν ιδιαίτερη σημασία. Τα τοπικά συνδικάτα σχεδίαζαν την απεργία για μεγάλο χρονικό διάστημα και ήταν αποφασισμένα να πραγματοποιήσουν απεργιακές δράσεις σε όλη την Αγγλία και την Ουαλία ταυτόχρονα. Τα συνδικάτα ενημέρωναν τους εργαζόμενους για τις αποφάσεις τους ακόμη και σε πολύ απομακρυσμένους προορισμούς, με τη βοήθεια ταχυδρομικών περιστεριών. Μια από τις σημαντικότερες δράσεις ήταν η απεργία και η διαδήλωση που προγραμματίστηκε στο Χάλιφαξ για τις 13 Αυγούστου του1842.
Στο μεταξύ, βρίσκονταν ήδη σε εξέλιξη απεργίες στο Ρότσντεϊλ και το Μπράντφορντ καθώς και σε άλλες πόλεις και το σχέδιο ήταν να γίνει πορεία από τις πόλεις αυτές προς το Χάλιφαξ –τότε ένα από τα σημαντικότερα μεταποιητικά κέντρα της Βρετανίας– προκειμένου να υποστηριχθεί η απεργία και να γίνουν γνωστά τα αιτήματα για αύξηση στους μισθούς και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Ανάμεσα στις διεκδικήσεις ήταν και το αίτημα καθολικής ψήφου για τους άντρες, όπως και ορισμένα πιο ριζοσπαστικά, ακόμη και επαναστατικά αιτήματα, που υποστηρίζονταν από ένα μικρό αριθμό απεργών.
20.000 απεργοί!
Οι κοιλάδες ανάμεσα στο Ρότσντεϊλ, το Μπράντφορντ και το Χάλιφαξ ήταν γεμάτες υφαντουργεία. Το σχέδιο ήταν να επισκεφθούν οι απεργοί τα εργοστάσια κατά μήκος της διαδρομής προς το Χάλιφαξ και να τα κλείσουν. Σκόπευαν επίσης να απευθύνουν κάλεσμα και στους εργάτες στους μύλους να συμμετάσχουν στην απεργία. Το κάλεσμα ήταν τόσο επιτυχημένο, ώστε όταν τελικά έφτασαν οι απεργοί στο Χάλιφαξ, η διαδήλωση αριθμούσε πάνω από 20.000 άτομα, όσο δηλαδή ο πληθυσμός της γύρω περιοχής εκείνη την εποχή. Ήταν η πρώτη αποτελεσματικά οργανωμένη και περιφρουρημένη απεργία. Οι εργάτες που συμμετείχαν σε αυτή ήταν τόσο άντρες, όσο και γυναίκες, αλλά πολλά ήταν και τα παιδιά που δούλευαν στους μύλους. Οι γυναίκες βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή και οι αριθμοί τους στις διαδηλώσεις ήταν αντίστοιχοι με αυτούς των αντρών.
Οι απεργοί συναντήθηκαν αρχικά στο Σκίρκοτ Μουρ, το οποίο βρίσκεται πάνω από το Χάλιφαξ. Ήταν μια μαζική συγκέντρωση, κατά τη διάρκεια της οποίας έγιναν ομιλίες που στόχευαν στην ενίσχυση της συνοχής και της πολιτικής κατανόησης των απεργών. Μια απόπειρα διάλυσης της συγκέντρωσης από τον στρατό αποκρούστηκε από τους απεργούς, με λίγους μόνο τραυματισμούς και από τις δύο πλευρές.
Στη συνέχεια οι απεργοί πραγματοποίησαν πορεία προς το ίδιο το Χάλιφαξ, κάτι που οι αρχές εξέλαβαν ως προσπάθεια κατάληψης της πόλης. Ο στρατός επιτέθηκε στους διαδηλωτές με πυροβόλα όπλα και σπαθιά. Στην επίθεση αυτή υπήρξαν τουλάχιστον έξι επιβεβαιωμένοι θάνατοι απεργών, αλλά ο πραγματικός αριθμός ήταν πιθανότατα μεγαλύτερος. Μια διαδηλώτρια φώναξε στη συγκέντρωση: «Ήρθαμε για ψωμί, όχι για ξιφολόγχες».
Ήττα και διδάγματα
Τελικά η απεργία του 1842 δεν κατάφερε να κερδίσει αυξήσεις στους μισθούς και καλύτερες συνθήκες εργασίας, ενώ το ίδιο το κίνημα των Χαρτιστών διαλύθηκε το 1857. Ωστόσο, η κυβέρνηση του Ρόμπερτ Πιλ είδε μέσα από τις κινητοποιήσεις αυτές πόσο ισχυρή δύναμη μπορεί να αποτελέσει η οργανωμένη εργατική τάξη και έθεσε σε εφαρμογή μια σειρά μέτρων για να διασφαλίσει ότι το κράτος θα μπορούσε να ανταποκριθεί αποτελεσματικότερα σε τέτοια γεγονότα στο μέλλον. Ανάμεσα σε αυτά ήταν ο σχηματισμός ενός μυστικού τμήματος στην αστυνομία με στόχο την παρακολούθηση των ακτιβιστών του εργατικού κινήματος. Ξεκίνησε επίσης ο σχεδιασμός για την καλύτερη παρακολούθηση αντίστοιχων μελλοντικών κινητοποιήσεων, μέσω της βελτίωσης της επικοινωνίας με τη χρήση του νεοεφευρεθέντος τηλεγράφου, ενώ παράλληλα έγιναν και αλλαγές στη νομοθεσία.
Οι απεργιακές κινητοποιήσεις του 1842 έχουν πολύ σημαντικά διδάγματα για το εργατικό κίνημα. Ανάμεσα σε αυτά είναι η σημασία της συνεχούς επικοινωνίας ανάμεσα στους εργαζόμενους καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα, όπως και η ενότητα στη δράση. Η χρήση ταχυδρομικών περιστεριών ήταν ένας ευφάνταστος τρόπος να λειτουργήσει η επικοινωνία και ο συντονισμός σε μεγάλες αποστάσεις. Μια άλλη τακτική που αποδείχθηκε αποτελεσματική ήταν η οργάνωση της περιφρούρησης του απεργιακού αγώνα με στήριξη και από κόσμο άλλων περιοχών. Όταν γινόταν μια μαζική συγκέντρωση εργατών σε ένα εργοστάσιο, οι ιδιοκτήτες των εργοστασίων και οι τοπικές αρχές δεν μπορούσαν να τους αντιμετωπίσουν. Σημαντικές ήταν επίσης οι μαζικές συνελεύσεις, στις οποίες συζητούνταν οι ιδέες, οι απόψεις και αποφασίζονταν οι δράσεις.
Η πρώτη γενική απεργία στην ιστορία
Οι απεργίες του 1842 μπορούν να χαρακτηριστούν ως οι πρώτες μαζικές απεργίες στην ιστορία. Η κλίμακα και η ευρεία εξάπλωση αυτών των απεργιών, τις καθιστά στην πραγματικότητα την πρώτη γενική απεργία στην ιστορία. Ωστόσο, αυτή η γενική απεργία δεν οργανώθηκε από μια συνδικαλιστική γραφειοκρατία, αλλά από απλούς εργάτες –γυναίκες, άντρες και παιδιά από τους χώρους εργασίας τους– που κινητοποιήθηκαν για να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη ανισότητα και καταπίεση που βίωναν.
Αυτή η προσπάθεια παραμένει επίκαιρη και σημαντική μέχρι και την εποχή μας. Σήμερα, όπως και τότε, οι συνθήκες εργασίας και οι αμοιβές δέχονται διαρκείς επιθέσεις από τους εργοδότες και το κράτος. Το βιοτικό επίπεδο πέφτει και η φτώχεια αυξάνεται. Μια σειρά συνδικάτα διοργανώνουν σημαντικές κλαδικές απεργιακές κινητοποιήσεις. Η κυβέρνηση και η εργοδοσία από τη μεριά τους, είναι αποφασισμένες να μην ενδώσουν στα αιτήματα των απεργών και έχουν στη διάθεσή τους εργαλεία όπως τα δικαστήρια, η αστυνομία και οι αντεργατικοί-αντισυνδικαλιστικοί νόμοι.
Σήμερα περισσότερο από ποτέ, είναι επιτακτική η ανάγκη να μελετήσουμε και να διδαχθούμε από τους αγώνες του παρελθόντος, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που ηττήθηκαν, όπως επιτακτική ανάγκη αποτελεί και το ζήτημα της ενότητας στη δράση. Πρέπει να απαιτήσουμε από τις συνδικαλιστικές ηγεσίες να δρουν συντονισμένα με κοινές κινητοποιήσεις. Το σημερινό «ταχυδρομικό περιστέρι» είναι το διαδίκτυο. Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε κάθε διαθέσιμο όπλο που ενισχύει τον συντονισμό, την ενημέρωση και τη μεταξύ μας αλληλεγγύη, ώστε να επεκτείνουμε και να δυναμώσουμε τους αγώνες. Για να πειστεί ακόμα περισσότερος κόσμος ότι όταν οι εργαζόμενοι απεργούν και διεκδικούν μαζικά, μπορούν να προκαλέσουν πλήγματα στους εργοδότες και να πετύχουν νίκες.
