Στα πλαίσια του 23ου Αντιρατσιστικού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης διοργανώθηκε εκδήλωση με θέμα «Φεμινιστικές και ΛΟΑΤΚΙ+ αντιστάσεις στον πόλεμο», από τις συλλογικότητες «Συνέλευση Γυναικών 8 Μάρτη», «Ομάδα Sylvia Rivera για ένα κινηματικό Thessaloniki Pride» και «Μαχητικές & Ελεύθερες».
Παρακάτω δημοσιεύουμε άρθρο της σ. Κατερίνας Κλείτσα από τις Μ&Ε, βασισμένο στην εισήγησή της στο φεστιβάλ, σε σχέση με τις επιπτώσεις της ανόδου του μιλιταρισμού στις γυναίκες και τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα.
Ένας πόλεμος αποτελεί κατά κανόνα τη μεγαλύτερη καταστροφή σε απώλειες ζωών, σε πόλεις και υποδομές. Παράλληλα, σε προπολεμικές και πολεμικές περιόδους, βιώνουμε και ιδεολογικό «πόλεμο» με ενίσχυση των πιο συντηρητικών αντιλήψεων, την άνοδο του εθνικισμού και παράλληλα του σεξισμού, της ομοφοβίας κοκ.
Ενίσχυση των στερεοτυπικών ρόλων των φύλων
Συνολικά, τόσο σε προπολεμικές περιόδους, όσο και κατά τη διάρκεια ενός πολέμου, οι ρόλοι που αποδίδονται στα δύο φύλα υπερτονίζονται και ενισχύονται.
Έτσι, η γυναίκα μετατρέπεται ακόμα περισσότερο σε έναν άνθρωπο που σαν βασικό καθήκον έχει τη φροντίδα και την αναπαραγωγή, ενώ ο άντρας είναι αυτός που οφείλει να είναι δυνατός και σκληρός, να προστατεύσει πλέον όχι μόνο την οικογένεια αλλά και το έθνος, να είναι γενναίος και βίαιος.
Η ενίσχυση των στερεοτύπων δεν θα μπορούσε παρά να βλάπτει ακόμα περισσότερο τις γυναίκες και τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα.
Η αρρενωπότητα ως «απαραίτητο προσόν»
Ομοφυλόφιλοι άντρες και τρανς άτομα έτσι κι αλλιώς περνάνε δύσκολα στον στρατό, όπου κινδυνεύουν να γίνουν θύματα λεκτικών και σωματικών επιθέσεων, ενώ η αδιαφορία ή και η συμμετοχή σε αυτές τις επιθέσεις των ανωτέρων, ο κυνισμός ή και η κακοποίηση από τους ψυχιάτρους στον στρατό αποτελούν κανόνα παρά εξαίρεση.
Σε περιπτώσεις ανόδου του μιλιταρισμού, τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα βρίσκονται εγκλωβισμένα σε ένα κλίμα που η «αντρίλα» και οι έντονες εκφράσεις αρρενωπότητας είναι απαραίτητα συστατικά και «ανταμείβονται». Αντίστοιχα, όποια συμπεριφορά παρεκκλίνει από τα παραπάνω, περιθωριοποιείται.
Η δυνατότητα ελεύθερης έκφρασης, αν απουσιάζει σε μεγάλο βαθμό σε καιρό ειρήνης, σε πολεμικές περιόδους εξαφανίζεται ολοκληρωτικά – όπως βλέπουμε και σήμερα στις εμπόλεμες Ουκρανία και Ρωσία. Σ’ αυτές τις συνθήκες η «ελεύθερη έκφραση» θα μπορούσε να αποτελεί ακόμα και άμεσο κίνδυνο για τη σωματική ακεραιότητα ή και τις ζωές των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων.
Επίθεση στα δικαιώματα αυτοδιάθεσης και αναπαραγωγής
Ακόμα και σε καιρό ειρήνης, η αντίληψη που χτίζει το σύστημα για τον κεντρικό ρόλο μίας γυναίκας είναι η αναπαραγωγή και η απόκτηση απογόνων.
Οι πιο δεξιές και συντηρητικές απόψεις το συνδυάζουν και με το δημογραφικό ζήτημα, ισχυριζόμενες πως η γυναίκα που επιλέγει να μην κάνει παιδιά, στερεί από τη χώρα της «νέα Ελληνόπουλα» κοκ.
Αυτές οι πιέσεις γίνονται ακόμα πιο έντονες σε προπολεμικές περιόδους ή σε περιόδους εντάσεων, τόσο σε επίπεδο προπαγάνδας όσο και σε πρακτικό επίπεδο με επίθεση στα αναπαραγωγικά δικαιώματα.
Αντίστοιχα με την εικόνα της γυναίκας ως μηχανή αναπαραγωγής, τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα που σχηματίζουν μοντέλα οικογένειας διαφορετικά από αυτό της πυρηνικής, ή που δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν μέσα στις σχέσεις τους, παρουσιάζονται ακόμα περισσότερο ως κάτι «αφύσικο» ή «άχρηστο» και «πρόβλημα» για τις ανάγκες του κράτους και του έθνους. Και αυτό μεγαλώνει το μίσος, τις διακρίσεις και τη βία απέναντι στα ΛΟΑΤΚΙ άτομα.
Το είδαμε και τα προηγούμενα χρόνια στον πόλεμο στις περιοχές του Ντονμπάς και της Κριμαίας, όταν πολλά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα βασανίστηκαν και βιάστηκαν.
Σήμερα στην Ουκρανία, ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα βρίσκονται εγκλωβισμένα στη χώρα και αντιμέτωπα τόσο με τους φασίστες της δικής τους χώρας, όσο και με τον –επίσης ομοφοβικό– στρατό του Πούτιν. Τα άτομα αυτά νοιώθουν την ανάγκη να εγκαταλείψουν τη χώρα. Είναι όμως αυτό εφικτό;
Προσφυγιά: όταν πέρα από ξεριζωμό, σημαίνει και άμεσο κίνδυνο
Όπως είδαμε στον πόλεμο στην Ουκρανία, γυναίκες και παιδιά εγκατέλειψαν τη χώρα, για να σώσουν τις ζωές τους, αφού ο «άμαχος πληθυσμός» είναι συχνά ο εύκολος στόχος σε καιρό πολέμου.
Οι γυναίκες πρόσφυγες πολέμου θα κληθούν να κουβαλήσουν στις πλάτες τους όλα τα βάρη της επιβίωσης, τόσο τις δικής τους όσο και των υπόλοιπων αδύναμων μελών της οικογένειας.
Θα βρεθούν αντιμέτωπες με ρατσισμό και σεξισμό, ενώ θα κινδυνέψουν να πέσουν θύματα όχι απλά παρενόχλησης και βιασμών αλλά και σωματεμπορίας. Οι γυναίκες πρόσφυγες που ταξιδεύουν μόνες τους είναι σε αυτές τις περιπτώσεις τα «εύκολα θύματα».
Το αντιρατσιστικό, αντιφασιστικό και εργατικό κίνημα γνωρίζουν πολύ καλά πως η προσφυγιά είναι ξεριζωμός και συνοδεύεται με πόνο, άγχη, αγώνα για επιβίωση. Είναι όμως συχνά και η μόνη διέξοδος για διαφυγή και επιβίωση.
Ακόμα και αυτή τη διέξοδο, με τα ρίσκα και τα σημαντικά προβλήματα που ήδη αναφέρθηκαν, δεν την έχουν όλες/οι.
Μέχρι σήμερα στη Ουκρανία, για να μπορέσει κάποιο τρανς άτομο να αλλάξει τα στοιχεία του στα επίσημα έγγραφα, πρέπει να περάσει από μία μακρά διαδικασία που περιλαμβάνει πολλές ψυχιατρικές αξιολογήσεις. Αυτό σημαίνει ότι πολλά τρανς άτομα δεν συνεχίζουν την διαδικασία.
Έτσι, τρανς γυναίκες έμειναν εγκλωβισμένες στη χώρα, χωρίς να τους επιτραπεί να ταξιδέψουν προς ασφαλείς χώρες, αφού στα διαβατήριά τους αναγράφονται σαν άντρες!
Ο βιασμός ως «πολεμικό όπλο»
Δεκαετίες τώρα το φεμινιστικό κίνημα παλεύει ενάντια στην κουλτούρα του βιασμού και όσων σεξιστικών αντιλήψεων τον συνοδεύουν. Εδώ και χρόνια αναφέρουμε σε κάθε τόνο ότι ο βιασμός δεν έχει να κάνει με τα ρούχα που φοράει μία γυναίκα (ή ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο, ή ένας άντρας), με την ποσότητα αλκοόλ που έχει καταναλώσει, με τη συμπεριφορά της κοκ.
Είναι συνυφασμένος με την επιβολή εξουσίας, την τιμωρία ή και τον εξευτελισμό. Και οι βιασμοί που γίνονται εν καιρώ πολέμου είναι η πιο καθαρή και βάρβαρη απόδειξη για αυτό.
Οι βιασμοί στην πλειοψηφία τους γυναικών, αλλά και παιδιών και ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων είναι ένα διαχρονικό φαινόμενο – γενικά στην ιστορία και ειδικά στους πολέμους.
Όπως και στις υπόλοιπες περιπτώσεις βιασμού, έτσι και στη διάρκεια του πολέμου, οι γυναίκες που βιάστηκαν πολύ συχνά δε μιλούν για αυτήν την τραυματική τους εμπειρία, καθώς θεωρούνται «υπεύθυνες» για ό,τι τους συνέβη και κινδυνεύουν να βρεθούν στο περιθώριο και εκδιωγμένες από τις τοπικές κοινωνίες. Το «στίγμα» αυτό θα ακολουθήσει και τα παιδιά τους, σε περίπτωση εγκυμοσύνης μετά τον βιασμό τους.
Μεταπολεμική περίοδος
Με τη λήξη ενός πολέμου, η «επόμενη ημέρα» που ξημερώνει δεν έχει καμία σχέση με τις ζωές των ανθρώπων πριν το πόλεμο. Οι μακάβριες λίστες των νεκρών, των τραυματισμένων, των ανθρώπων που υποφέρουν από μετατραυματικό στρες είναι μακρές και οι συνέπειές τους θα παραμείνουν για δεκαετίες.
Σε αυτές τις συνθήκες οι γυναίκες της οικογένειας σε πολλές περιπτώσεις θα κληθούν να φροντίσουν τους τραυματίες, θα είναι οι μόνες που θα μπορούν να φέρουν εισόδημα στο σπίτι, θα δουν τα βάρη της καθημερινής ζωής να αυξάνονται.
Ποιος κερδίζει από τον πόλεμο;
Οι εργαζόμενοι/ες, τα φτωχά στρώματα, οι ευάλωτες ομάδες, δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν από τους πολέμους. Είναι προφανές πως και οι άντρες εργαζόμενοι μετρούν τις δικές τους εξαιρετικά βαριές συνέπειες του πολέμου, αφού στη συντριπτική πλειοψηφία είναι αυτοί που θα κληθούν να πολεμήσουν, να τραυματιστούν, να χάσουν τη ζωή τους.
Παράλληλα, οι πόλεμοι οξύνουν συνολικά τις ανισότητες, τις διακρίσεις και τις αντιφάσεις που χτίζει και καλλιεργεί το καπιταλιστικό σύστημα.
Το παράδειγμα της Ουκρανίας είναι και πάλι χαρακτηριστικό, αφού είδαμε ίσως για πρώτη φορά πως πρέπει και μπορεί να οργανωθεί η μετακίνηση και η υποδοχή προσφύγων. Για όλους τους υπόλοιπους πρόσφυγες, από Συρία, Αφγανιστάν, Βόρεια Αφρική η προσπάθεια να περάσουν στα ελληνικά σύνορα είναι κυριολεκτικά κίνδυνος-θάνατος.
Ακόμα όμως και οι πρόσφυγες από την Ουκρανία δεν έχουν όλοι την ίδια αντιμετώπιση, αφού οι Ρομά πρόσφυγες που έφτασαν στη Μολδαβία και στην Τσεχία αντιμετωπίζουν άθλιες συνθήκες διαβίωσης.
Παράδειγμα που κάνει φανερό πως από τους πολέμους χάνουν όλοι, εκτός από μία χούφτα ανθρώπων που μας στέλνουν να σκοτωνόμαστε για τα δικά τους συμφέροντα, καταπατούν τα δικαιώματά μας για τα δικά τους κέρδη, μας καλούν να πληρώσουμε τις συνέπειες των δικών τους αποφάσεων.
Η συζήτηση για τις «Φεμινιστικές και ΛΟΑΤΚΙ+ αντιστάσεις στον πόλεμο» είναι σημαντική γιατί φωτίζει τα παραδείγματα συνεργασίας των κινημάτων, της αλληλεγγύης και των κοινών αγώνων.
Μέσα από κοινούς και μαζικούς αγώνες, δημιουργούμε περισσότερες πιθανότητες να είναι νικηφόροι οι αγώνες μας. Παράλληλα, οι κοινοί μας αγώνες αναδεικνύουν πως γυναίκες, άντρες, ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα της εργασίας, δεν έχουμε παρά μόνο να κερδίσουμε αν δώσουμε από κοινού μάχες τόσο για τα δικαιώματά μας, όσο και για τον κοινό, ίδιο εχθρό, το καπιταλιστικό σύστημα.
