«Ήταν ένας καταδικασμένος εγκληματίας. Ο ίδιος επέλεξε να χάσει τη ζωή του. Ήταν μια επιλογή που η οργάνωσή του δεν άφησε σε πολλά από τα θύματα της…».
Αυτά ήταν τα λόγια της Μάργκαρετ Θάτσερ –της πρωθυπουργού του Η. Βασιλείου που το όνομά της έγινε συνώνυμο των σκληρών πολιτικών λιτότητας– για τον Μπόμπι Σαντς το 1981. Η δήλωση έγινε όταν μετά από 66 μέρες απεργίας πείνας ο Σαντς πέθανε βάζοντας μπροστά το σώμα και τη ζωή του για να διεκδικήσει τα δικαιώματά του ως πολιτικός κρατούμενος (βλ. και παράρτημα στο τέλος). Δικαιώματα που προηγουμένως είχε καταργήσει με νομοθετικές ρυθμίσεις η Θάτσερ προκειμένου να χειροτερέψει τις συνθήκες κράτησης των μελών του ΙΡΑ (Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός – ένοπλη στρατιωτική οργάνωση στις γραμμές των Καθολικών της Βορείου Ιρλανδίας με στόχο την ανεξαρτητοποίηση από τη Μ. Βρετανία).
Το μένος της ΝΔ και οι αντιδράσεις
Αυτός είναι και ο τρόπος που η ελληνική κυβέρνηση αντιμετωπίζει τον Δημήτρη Κουφοντίνα, 40 χρόνια μετά, κρατώντας πιθανόν ακόμα πιο σκληρή στάση, καθώς ο ΔΚ δεν διεκδικεί κάτι επιπλέον των δικαιωμάτων του, αλλά να εφαρμοστεί ότι προβλέπεται. Και όλα δείχνουν ότι είναι αποφασισμένη να αφήσει τον Κουφοντίνα να πεθάνει από απεργία πείνας. Αυτό δείχνουν τα non paper που κυκλοφόρησε η ΝΔ, αυτό μας λένε τα κυβερνητικά κανάλια κάθε μέρα, αυτό μας είπε και ο Δήμαρχος Αθήνας Κώστας Μπακογιάννης μέσα από άρθρο που ανέβασε στην Καθημερινή. Ότι ο ΔΚ πρέπει να πεθάνει για τις πράξεις του.
Το αίτημα του Δημήτρη Κουφοντίνα αυτή τη στιγμή υποστηρίζουν μαζικά στρώματα στην ελληνική κοινωνία. Παρεμβάσεις της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Συνηγόρου του Πολίτη, εκκλήσεις κοινοβουλευτικών κομμάτων και βουλευτών, υπογραφές ακαδημαϊκών, επιστολές ευρωβουλευτών, η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων, δεκάδες χιλιάδες κάτω από τα δημόσια προφίλ της ΠτΔ Κατερίνας Σακελλαροπούλου και του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, καθώς και χιλιάδες που συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις σε όλη την Ελλάδα, οργανώσεις της Αριστεράς, συνδικαλιστές.
Όλοι αυτοί, στην συντριπτική τους πλειοψηφία, δεν υιοθετούν τις μεθόδους της δράσης του Δ. Κουφοντίνα ως μέλος της 17Ν, αλλά τα δικαιώματά του ως κρατούμενου που αυτή τη στιγμή καταπατούνται από την κυβέρνηση. Διεκδικούν το αυτονόητο, να τηρηθεί η νομιμότητα, να εφαρμοστεί ο νόμος που η ίδια η κυβέρνηση ψήφισε μόλις τον περασμένο Δεκέμβρη.
Η ΝΔ και τα στελέχη της, η ίδια η οικογένεια Μητσοτάκη, προβάλλουν τον εαυτό τους με κάθε ευκαιρία ως τους γνήσιους εκπροσώπους του «φιλελευθερισμού» και της «νομιμότητας». Αλλά τελικά είναι οι ίδιοι που καταπατούν την δική τους νομιμότητα με τον πιο αισχρό τρόπο. Ήταν οι ίδιοι, μαζί με τα κανάλια τους, που για χρόνια υποστήριζαν ότι τα μέλη της 17Ν είναι απλοί εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου και ως τέτοιοι θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν. Και έρχονται τώρα να αναιρέσουν όλη την παλιά τους επιχειρηματολογία για χρόνια, να μην του αναγνωρίζουν ούτε τα δικαιώματα ενός «κοινού εγκληματία» να περνούν φωτογραφικά νομοθετήματα για τον Κουφοντίνα προκειμένου να του κάνουν τη ζωή χειρότερη.
Ποια θα είναι η κληρονομιά της ΝΔ με την υπόθεση Κουφοντίνα;
Αυτό που η κυβέρνηση Μητσοτάκη φαίνεται να μην έχει υπολογίσει είναι το τί παρακαταθήκη θα αφήσει για τον εαυτό της και για τον ίδιο τον Κουφοντίνα την επόμενη μέρα. Και εδώ η σύγκριση με τον Μπόμπι Σαντς έχει σημασία.
Ο Μπόμπι Σαντς έγινε σύμβολο του αγώνα των Ιρλανδών ενάντια στο βρετανικό ιμπεριαλισμό, τραγουδήθηκε, έγινε ήρωας σε ταινίες και έμεινε στη συλλογική μνήμη. Αυτά δεν έγιναν επειδή η δράση του ως «τρομοκράτης» δικαιώθηκε, αντίθετα, οι οργανώσεις που ακολούθησαν το δρόμο της ατομικής τρομοκρατίας στην Ιρλανδία και με τις οποίες ήταν συνδεδεμένος ο Σαντς, αργά ή γρήγορα συνθηκολόγησαν. Αυτό που έκανε τον Μπόμπι Σαντς σύμβολο ήταν η μάχη που έδωσε απέναντι στη Θάτσερ βάζοντας μπροστά τη ζωή του για δίκαια αιτήματα και γνωρίζοντας ότι μπορεί και να πεθάνει.
Δεν μας κάνει εντύπωση το γεγονός ότι στελέχη της ΝΔ προσπαθούν να μπουν στο ρόλο της Θάτσερ, πολλοί από αυτούς είναι θαυμαστές της και το δηλώνουν. Και εδώ οι ιστορικές συγκρίσεις όμως είναι αποκαλυπτικές. Η κηδεία του Σαντς έγινε με την παρουσία 100.000 ατόμων και την ακολούθησαν κινητοποιήσεις σε όλη την Ιρλανδία. Αντίθετα, η κηδεία της Θάτσερ έγινε μέσα σε συγκεντρώσεις αποδοκιμασίας, με μεγάλο κομμάτι του κόσμου να γυρίζει την πλάτη όταν περνούσε το φέρετρο και με πανηγύρια και εορταστικές εκδηλώσεις στο Μπέλφαστ το οποίο γέμισε με γκράφιτι στη μνήμη των 10 απεργών πείνας που πέθαναν στις φυλακές το 1981.
Σήμερα ο Κουφοντίνας δεν είναι πια ο «τρομοκράτης» που δίνει τη μάχη του μέσα από τη 17Ν – αυτές οι μέθοδοι έχουν ηττηθεί και ο κύκλος τους έχει κλείσει. Η κυβέρνηση μέσα από την εκδικητικότητά της τείνει να μετατρέψει τον ΔΚ από «τρομοκράτη» σε σύμβολο υπεράσπισης των ατομικών δικαιωμάτων, σε σύμβολο υπεράσπισης της νομιμότητας και των δικαιωμάτων των κρατουμένων. Ως τέτοιος θα μείνει στη συλλογική μνήμη ο Δ. Κουφοντίνας. Αν η κυβέρνηση συνεχίσει να αψηφά τη νομιμότητα και πάει αυτή τη «βεντέτα» μέχρι τέλους, τότε αυτή και ο πρωθυπουργός της θα μείνουν στην ιστορία σαν δολοφόνοι, και αυτό θα τους αξίζει.
Σύντομο ιστορικό για τον Μπόμπι Σαντς και τους τελευταίους νεκρούς απεργούς πείνας στην Ευρώπη
Μέχρι το 1976 οι Ιρλανδοί που φυλακίζονταν ως μέλη του ΙΡΑ ή της INLA (Ιρλανδικός Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός) θεωρούνταν πολιτικοί κρατούμενοι. Αυτό σήμαινε ότι, σε αντίθεση με τους ποινικούς, μπορούσαν να φορούν τα δικά τους ρούχα στη φυλακή, να βρίσκονται ελεύθερα με τους συγκρατούμενού τους, να μην συμμετέχουν στις αναγκαστικές εργασίες της φυλακής κλπ. Οι οργανώσεις αυτές στόχο είχαν την αποκοπή της Βόρειας Ιρλανδίας από τη Μεγάλη Βρετανία και την ενοποίησή της με τη Νότια Ιρλανδία μέσα από τις μεθόδους της ατομικής τρομοκρατίας.
Το 1976 η βρετανική κυβέρνηση με νόμο εξίσωσε τους πολιτικούς κρατούμενους με ποινικούς με αποτέλεσμα να έχουν λιγότερα δικαιώματα και πιο σκληρή αντιμετώπιση αλλά και με ουσιαστικό στόχο να αποπολιτικοποιήσει τον αγώνα των ιρλανδικών οργανώσεων. Το ζήτημα προκάλεσε αντιδράσεις τόσο στη βορειο-ιρλανδική κοινωνία όσο και μέσα στις φυλακές με πολλούς κρατούμενους να αρνούνται να φορέσουν τη στολή των ποινικών.
Την 1η Μάρτη του 1981 ο Μπόμπι Σαντς ξεκίνησε απεργία πείνας μέσα από τη φυλακή. Λίγες μέρες μετά και μέσα από τη φυλακή, εκλέγεται Βουλευτής στη Βόρεια Ιρλανδία και καταφέρνει, έτσι, μια μεγάλη πολιτική νίκη ενάντια στη Θάτσερ. Δεν θα απελευθερωθεί όμως ποτέ. Στις 5 Μάη, μετά από 66 μέρες απεργίας πεθαίνει και τον ακολουθούν άλλοι 9 σύντροφοί του στον θάνατο και αυτοί από απεργία πείνας. Τα αιτήματα των απεργών επί της ουσίας δεν θα ικανοποιηθούν ποτέ, μια και διασφάλισαν κάποιες μόνο ευνοϊκότερες διατάξεις, ωστόσο δεν αναγνωρίστηκαν ποτέ ξανά ως πολιτικοί κρατούμενοι.
Ο Μπόμπι Σαντς και οι 9 σύντροφοί του ήταν οι τελευταίοι νεκροί απεργοί πείνας στην Ευρώπη.
