Η είδηση ότι υπογράφηκε η συμφωνία για την έρευνα και αξιοποίηση των πετρελαϊκών κοιτασμάτων στα δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης με την κοινοπραξία εταιρειών Exxon Mobil – Total – ΕΛΠΕ αποτελεί ένα σοβαρό λόγο ανησυχίας για τους κατοίκους του νησιού, αλλά και για το περιβαλλοντικό κίνημα συνολικά. Σχολιάζοντας την υπογραφή, ο πρωθυπουργός είπε ότι η συμφωνία «σηματοδοτεί την αξιοποίηση από την Ελλάδα της δικής της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ)». Και ενώ η ίδια η υπογραφή της συμφωνίας για έρευνες και εξορύξεις υδρογονανθράκων (πετρελαίου και φυσικού αερίου) στην περιοχή, έχει την πολιτική της πτυχή (με την οποία έχουμε ασχοληθεί με το άρθρο μας εδώ), στο συγκεκριμένο κείμενο θα ασχοληθούμε με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις αυτής της συμφωνίας.
Αξίζει λοιπόν να ρίξουμε μια ματιά στην αμερικάνικη Exxon, τη μεγαλύτερη από τις εταιρείες της κοινοπραξίας, η οποία διαθέτει ένα παρελθόν που είναι αρκετό για να μας κάνει να ανησυχούμε.
Κέρδη και πετρελαιοκηλίδες
Η Exxon είναι μία από τις μεγαλύτερες πετρελαϊκές εταιρείες στον κόσμο, με καθαρά έσοδα που ξεπέρασαν τα 20,8 δις δολάρια το 2018, ενώ παράγει 4 εκατομμύρια βαρέλια τη μέρα. Έχει 37 διυλιστήρια σε 21 χώρες, ενώ έχει καταταγεί 9η μεγαλύτερη εταιρία στον κόσμο, και 2η στις ΗΠΑ. Όσο για το μέλλον, τα κέρδη της αναμένεται να ξεπεράσουν τα τέσσερα δις δολάρια μέσα στο 2019 και το 2020. Κέρδη βέβαια, που απαιτούν «θυσίες». Και όταν μιλάμε για εταιρείες ενέργειας, οι πρώτες θυσίες αφορούν στα μέτρα ασφάλειας των υποδομών τους, που αργά ή γρήγορα οδηγούν σε ατυχήματα με ανυπολόγιστες συνέπειες για το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων του πλανήτη.
Exxon Valdez
Την Άνοιξη του 1989 το δεξαμενόπλοιο «Exxon Valdez» προσέκρουσε σε ακτή στον Ύφαλο Bligh στην Αλάσκα. Το πλοίο κόπηκε στα δύο αφήνοντας να διαρρεύσουν στη θάλασσα 11 εκατομμύρια γαλόνια (περίπου 37.000 τόνοι!) πετρελαίου. Το ατύχημα του «Exxon Valdez», που θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα περιστατικά θαλάσσιας ρύπανσης στην ιστορία, είχε σαν αποτέλεσμα το θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων ζώων (ανάμεσά τους θαλάσσια θηλαστικά όπως φώκιες, βίδρες και φάλαινες, αλλά και θαλάσσια πτηνά). Η ρύπανση έφτασε σε έκταση πάνω από 1.300 μιλίων ακτής, ενώ μέχρι και τον περασμένο χρόνο (30 χρόνια μετά το ατύχημα) στην περιοχή εντοπίζονταν υπολείμματα πετρελαίου. Όσο για το δεξαμενόπλοιο, επέστρεψε στην ενεργό δράση μετά την επισκευή του, χαρίζοντας νέα κέρδη στην Exxon, σα να μη συνέβη ποτέ τίποτα.
Yellowstone
Το καλοκαίρι του 2011, αγωγός μεταφοράς πετρελαίου της Exxon που περνούσε κάτω από τον ποταμό Yellowstone της Μοντάνα στις ΗΠΑ, παρουσίασε βλάβη αφήνοντας να διαρρεύσουν σύμφωνα με τους ίδιους τους εκπροσώπους της εταιρείας 750 – 1.000 βαρέλια πετρελαίου (περίπου 160.000 λίτρα). Το πετρέλαιο βέβαια πέρασε στα νερά του ποταμού, ρυπαίνοντας δεκάδες χιλιόμετρα κατά μήκος της διαδρομής του. Ο ποταμός μάλιστα βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από το Εθνικό Πάρκο Yellowstone, που έχει χαρακτηριστεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς από την UNESCO και αποτελεί την πατρίδα ιθαγενικών πληθυσμών εδώ και 11.000 χρόνια.
Οι κάτοικοι των κοντινών περιοχών αναγκάστηκαν για ένα διάστημα να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, ενώ η εταιρεία υποχρεώθηκε να πληρώσει πέρα από το κόστος καθαρισμού της πετρελαιοκηλίδας, ένα εκατομμύριο δολάρια πρόστιμο για την περιβαλλοντική καταστροφή. Η ζημιά όμως είχε γίνει ήδη, και φαίνεται καθαρά στο σχετικό βίντεο που τραβήχτηκε αμέσως μετά.
Κλιματική αλλαγή; Ποια κλιματική αλλαγή;
Η Exxon όμως είναι κυρίως γνωστή για τη χρηματοδότηση «επιστημονικών ερευνών» που υποβαθμίζουν τους κινδύνους από τη χρήση ορυκτών καυσίμων (όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο) και την κλιματική αλλαγή, αλλά και για το γεγονός ότι γνώριζε για τις επιπτώσεις της στον πλανήτη εδώ και δεκαετίες και επέλεξε να θάψει το θέμα. Ανάμεσα σε άλλα, η εταιρεία πληρώνει ένα σημαντικό τμήμα των εσόδων της προκειμένου να χρηματοδοτήσει οργανισμούς όπως το «Αμερικανικό Συμβούλιο για την Επιστήμη και την Υγεία» (American Council on Science and Health), έναν φορέα που προσπαθεί συστηματικά να υποβιβάσει τη σημασία των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην ανθρώπινη υγεία. Κάποια μέλη του μάλιστα δε σταματούν εκεί, αλλά ισχυρίζονται ότι η άνοδος της στάθμης της θάλασσας δεν έχει σχέση με την υπερθέρμανση του πλανήτη. Το 2017 και το 2018, ο συγκεκριμένος «επιστημονικός φορέας» πήρε χρηματοδότηση ύψους 60.000 δολαρίων από την Exxon.
Ακόμη πιο πρόσφατα, τον περασμένο Μάη, το συμβούλιο των μετόχων της εταιρείας, πήρε απόφαση να μπλοκάρει τη δημιουργία μιας ειδικής επιτροπής της εταιρίας για θέματα κλιματικής αλλαγής. Ακόμη και αυτή η κίνηση που θα μπορούσε να γίνει προσχηματικά, ενόχλησε τους μετόχους, που όπως φαίνεται προτιμούν το δρόμο της δημόσιας άρνησης της κλιματικής αλλαγής.
«Υπεύθυνες, μεγάλες εταιρείες, που σέβονται το περιβάλλον»;
Η Exxon είναι επίσης γνωστή για τα «παιχνίδια» γύρω από το λεγόμενο «φόρο του άνθρακα». Ενώ δηλαδή από τη μία επενδύει τα λεφτά της σε μελέτες που αρνούνται την κλιματική αλλαγή, από την άλλη προσπαθεί να παρουσιαστεί ως ευαίσθητη εταιρεία, διατεθειμένη να πληρώσει το μερίδιό της για την καταπολέμηση της ρύπανσης από τα ορυκτά καύσιμα. Στα τέλη του 2018, η Exxon ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να πληρώσει μέσα σε δύο χρόνια ένα εκατομμύριο δολάρια για την προώθηση της μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Προκειμένου όμως να διαθέσει αυτό το ποσό, απαιτεί να απαλλαγεί από οποιαδήποτε μήνυση ενδέχεται να γίνει εναντίον της για περιβαλλοντικές παραβάσεις ή ατυχήματα. Όπως το ατύχημα στον ποταμό Yellowstone, που της κόστισε ακριβώς το ίδιο ποσό (ένα εκατομμύριο δολάρια) μόνο για το περιβαλλοντικό πρόστιμο, χωρίς τα κόστη αποκατάστασης της ρύπανσης!
Η Exxon δηλαδή, απαιτεί διαρκή ασυλία προκειμένου να πληρώσει μερικά ψίχουλα για την «εκστρατεία μείωσης του διοξειδίου του άνθρακα»! Απαιτεί να συνεχίσει να ρυπαίνει, πληρώνοντας μέσα σε δύο χρόνια ποσά πολύ μικρότερα από αυτά που θα της κοστίσει κάθε ενδεχόμενο νέο στραβοπάτημα. Σαν αυτά που έγιναν στην Αλάσκα και στο Yellowstone, σαν αυτά που δεν αποκλείεται να συμβούν μέσα στα επόμενα χρόνια στην Κρήτη. Στην πραγματικότητα όμως, όσα και να πληρώσει, οι συνέπειες από ένα πιθανό ατύχημα σε θαλάσσια περιοχή δεν είναι δυνατό να μετρηθούν με βάση τα ψίχουλα που πληρώνουν εταιρείες σαν την Exxon για να «καθαρίσουν τη φωλιά τους».
Αν ένας απλός αγωγός μεταφοράς, ή ένα δεξαμενόπλοιο είναι ικανά να προκαλέσουν τέτοιου είδους καταστροφές, μπορεί εύκολα να φανταστεί κανείς τι θα συμβεί αν υπάρξει ατύχημα σε πλατφόρμα άντλησης πετρελαίου σε θαλάσσια περιοχή. Το επιχείρημα αλώστε ότι οι μεγάλες, «σοβαρές» εταιρείες αποτελούν από μόνες τους εγγύηση ότι θα ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα ασφάλειας, έχει ήδη καταρριφθεί από το τερατώδες ατύχημα στον Κόλπο του Μεξικό στην πλατφόρμα άντλησης της BP «Deepwater Horizon» το 2010.
Να τους σταματήσουμε πριν είναι αργά!
Η πιθανότητα ατυχήματος δεν αφορά μόνο το περιβάλλον και την υγεία των ανθρώπων, αλλά και την οικονομία. Ένα ατύχημα δίπλα στην Κρήτη ή στο Ιόνιο θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις στην αλιεία και στον τουρισμό. Χαρακτηριστικά αναφέρει στην ανακοίνωση του το WWF:
«Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΣΕΤΕ για το 2017, για τις περιοχές των νησιών του Ιονίου, της Δυτικής Ελλάδας και της Κρήτης οι επισκέψεις άγγιξαν τις 8,5 εκατ., ενώ οι εισπράξεις από τον τουρισμό ξεπεράσαν τα 5 δις €. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, το 14% του πληθυσμού (72.800 πολίτες) των συγκεκριμένων περιοχών απασχολείται επαγγελματικά στην αγορά τουρισμού».
Σε επόμενη αρθρογραφία μας θα ασχοληθούμε πιο αναλυτικά σε σχέση με τις οικονομικές, γεωπολιτικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της συγκεκριμένης σύμβασης.
Όπως και να έχει, τα ορυκτά καύσιμα αποτελούν μια πολύπλευρη απειλή για το περιβάλλον και την ανθρώπινη ζωή. Από τη μία, αργά ή γρήγορα καταλήγουν σε καταστροφικά ατυχήματα και διαρροές ορυκτών καυσίμων στο περιβάλλον. Από την άλλη, ακόμη και χωρίς ατύχημα, η χρήση τους εντείνει ακόμη περισσότερο την υπερθέρμανση του πλανήτη, που ήδη βρίσκεται σε οριακό σημείο.
Από την Κρήτη και το Ιόνιο, μέχρι τις ΗΠΑ, την Αφρική, την Ασία, πρέπει να παλέψουμε ενάντια στα σχέδια νέων εξορύξεων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Σε ολόκληρο τον πλανήτη, πρέπει να διεκδικήσουμε την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και τη στροφή σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, όχι για τα κέρδη μιας χούφτας πολυεθνικών, αλλά για το συμφέρον του περιβάλλοντος και της κοινωνίας, υπό την ιδιοκτησία και τον έλεγχό της.
