Φίλαθλοι-πελάτες ή φίλαθλοι ελεύθεροι να συμμετέχουν και να αποφασίζουν;
Ποδόσφαιρο προϊόν-θέαμα δισεκατομμυρίων ή ποδόσφαιρο προσιτό στον κόσμο με ρίζες στην τοπική κοινωνία;
Διοικήσεις και κυβερνήσεις αναπαραγωγής της αδιαφάνειας και της διαφθοράς ή ένας εναλλακτικός σχεδιασμός προς όφελος όλων των εμπλεκόμενων, αθλητών και απλού κόσμου;
Του Αντώνη Δημάκη
Το άρθρο αυτό θα δημοσιευθεί σε τρεις συνέχειες.
Το β’ μέρος θα δημοσιευθεί την Τρίτη 13 Ιουνίου
Αντί εισαγωγής
Η δυναμική που μπορεί να έχει το ποδόσφαιρο σε πολλά επίπεδα είναι κάτι που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί – με ελάχιστες εξαιρέσεις – σε καμία γωνιά του πλανήτη. Το «σημαντικότερο ασήμαντο πράγμα στον κόσμο» έχει προεκτάσεις τόσο κοινωνικές όσο και οικονομικές οι οποίες στις συνθήκες ενός παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού συστήματος που προκαλεί εντάσεις και διαχωρισμούς σε κάθε επίπεδο της καθημερινής ζωής δεν θα μπορούσαν παρά να αντανακλαστούν και στο παιχνίδι αυτό.
Δεν θα επιχειρηθεί εδώ κάποια απλοποίηση του τύπου «το ποδόσφαιρο είναι μικρογραφία της κοινωνίας» ή κάτι ανάλογο καθώς όπως κάθε μαζικό κοινωνικό και οικονομικό φαινόμενο είναι αρκετά πολύπλοκο.
Υπάρχουν πτυχές του λαοφιλέστερου αθλήματος που το καθιστούν ό,τι πιο αντιδραστικό και εκμεταλλευτικό με όρους εμπορευματοποίησης την ίδια στιγμή που απέναντι σε αυτή την όψη αναδύεται και η ακριβώς αντίθετή της. Μπορεί να αποτελεί πηγή οργάνωσης και συλλογικής δράσης για μια μερίδα κόσμου που το παρακολουθεί με αφοσίωση στην ομάδα καλλιεργώντας μια εναλλακτική οπαδικής και κοινωνικής αλληλεγγύης. Με λίγα λόγια από τη μια έχουμε καθεστώτα κοινωνικά και οικονομικά που στηρίχτηκαν και στηρίζονται και στο ποδόσφαιρο για να ξεζουμίσουν, να καταπιέσουν, να παραπλανήσουν ολόκληρους πληθυσμούς. Από την άλλη έχουμε τον πυρήνα ενός κοινωνικού φαινομένου γύρω από το οποίο δραστηριοποιούνται μεγάλοι αριθμοί απλού κόσμου γιατί είναι δικαίωμα τους το πώς θα περάσουν τον κατακτημένο με αγώνες ελεύθερο χρόνο και έτσι μια ομάδα μπορεί να γίνεται φορέας διαμεσολάβησης για διάφορες δράσεις που αφορούν την κοινότητα.
Όμως όπως ο ελεύθερος χρόνος έτσι και ο ποδοσφαιρικός «χώρος» φαίνεται ότι ολοένα και συρρικνώνεται, εντός ενός πλαισίου ποδοσφαιρικού προϊόντος το οποίο αποκλείει ολοένα και περισσότερους προβάλλοντας την ιδανική εικόνα του καλού καταναλωτή-πελάτη και του πειθήνιου φιλάθλου-τουρίστα.
Όπως λοιπόν σε κάθε σκηνικό διεκδίκησης που στήνεται είναι ένα ζήτημα όχι μόνο να μην απαξιωθεί το ποδόσφαιρο επειδή είναι στα χέρια ορισμένων μεγαλοεπιχειρηματιών, μαφιόζων και μη ελεγχόμενων υπερεθνικών οργανισμών αλλά αντίθετα να δει κανείς τι μπορεί να γίνει και τι γίνεται μέχρι στιγμής έτσι κι αλλιώς σε πείσμα μιας ισοπεδωτικής λογικής που ταυτίζει τον οπαδό με το χούλιγκαν και την υποστήριξη μιας ομάδας με την πλύση εγκεφάλου και τους οπαδικούς στρατούς.
Ειδικά στην Ελλάδα αυτό μπορεί να έχει ακόμα μεγαλύτερη σημασία από τη στιγμή που ιστορικά, αν και στο χώρο της αριστεράς και των κινημάτων έχουν αναδειχθεί ηρωικές μορφές του αγώνα που είχαν είτε άμεση είτε έμμεση σχέση με την μπάλα, η αριστερά ως οργανωμένη κοινωνική δύναμη έχει αποτύχει να παρέμβει σε έναν χώρο ο οποίος παραμένει ζωτικό μέρος της καθημερινότητας στρωμάτων εργαζομένων και νεολαίας – ακόμα – αλλά πολιορκείται συστηματικά και ειδικά τα τελευταία χρόνια από τις λογικές του no politica ή ακόμα και από ανοιχτά φασιστικές συμμορίες.
Το παρόν άρθρο χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος θα προσπαθήσουμε να πιαστούν ζητήματα που αφορούν στο «μοντέρνο» ποδόσφαιρο και την ελληνική πραγματικότητα. Ένα δεύτερο μέρος θα επιχειρήσει να βάλει το ζήτημα της βία προσπαθώντας να κάνει ένα διαχωρισμό εντός των οπαδών ενώ το τρίτο μέρος θα ασχοληθεί με την χαρτογράφηση μιας εναλλακτικής και να παρουσιάσει την άλλη όψη του νομίσματος αυτού το οποίο ονομάζεται «οπαδική κουλτούρα». Σίγουρα όλα όσα πιαστούν αποτελούν το καθένα μέρος μιας συζήτησης από μόνα τους όμως εδώ στόχος είναι μονάχα η αρχή μιας ευρύτερης συζήτησης γύρω από το σύγχρονο ποδόσφαιρο και τη θέση των οπαδών αλλά και της όποιας παρέμβασης μπορεί να έχει η Αριστερά μέσα σε αυτό.
Ένας οικονομικός γίγαντας διαφθοράς και υποκρισίας
Το Σάββατο 03/06 η Ρεάλ Μαδρίτης νικώντας τη Γιουβέντους στέφθηκε πρωταθλήτρια Ευρώπης για 12η φορά. Οι δύο τους, η «Κυρία» και η «Βασίλισσα», αξίζουν 1,21 δις ευρώ. Οι τέσσερις φιναλίστ του Champions League αγγίζουν τα 2 δις σε αξία[1].
Δεν θα πούμε περισσότερα για τον ίλιγγο που πιάνει κανέναν με αυτά τα ποσά, ειδικά σε μια χώρα που κυνηγά ετήσια πρωτογενή πλεονάσματα τα οποία δεν απέχουν πολύ από το παραπάνω ποσό. Το κάνουμε ωστόσο απλά για να γίνει κατανοητό ότι ακριβώς επειδή είναι τόσα πολλά τα λεφτά που παίζονται γύρω από το ποδοσφαιρικό προϊόν οι υπεύθυνοι σε καμία περίπτωση δεν είναι διατεθειμένοι να συνδιαλλαγούν, να ακούσουν ή να κατανοήσουν οποιαδήποτε άλλη άποψη.
Με μια έννοια ότι κάνουν, προβάλλοντας ένα κοινωνικό προσωπείο, το κάνουν για να αμβλύνουν τις εντυπώσεις από τη μανιώδη κερδοσκοπία τους και για να καμουφλάρουν την υποκρισία τους. Όχι στο ρατσισμό αλλά ναι στα δις του Κατάρ και των Σαουδαράβων, κανένα πρόβλημα με την κατάσταση στην Ουκρανία και τις προεκτάσεις της στην ουκρανική οπαδική σκηνή όπου είναι η χαρά της σβάστικας και της μισαλλοδοξίας γιατί σημασία έχει να γίνονται οι business as usual. Παγκόσμιο κύπελλο αστέγων ή προγράμματα για νέους στην υποσαχάρια Αφρική αλλά οι φαβέλες δεν χωρούν στο όραμα της FIFA για το πιο πρόσφατο και πιο υπερκοστολογημένο μουντιάλ του 2014. Μέχρι το επόμενο της Ρωσίας από το οποίο η FIFA θα αποκομίσει έσοδα άνω των 3 δις ευρώ[2] ή το μεθεπόμενο του Κατάρ, το 2022 όπου οι καταγγελίες για τους θανάτους των εργατών και τις συνθήκες εργασίας στα εργοτάξια της ερήμου κάνουν το μεσαίωνα να φαντάζει βόλτα στο πάρκο[3].
Τα σκάνδαλα στη FIFA άνοιξαν, στην ομοσπονδία-θεματοφύλακα της παγκοσμιοποιημένης ποδοσφαιρικής βιομηχανίας, μία τρύπα 489 εκατομμυρίων όπως προβλέπεται για το 2017 (391 για το 2016, 117 το 2015)[4]. Δεν υπάρχει περίπτωση να μην αναχθούν τα μεγάλα ποδοσφαιρικά γεγονότα σε πάρτι κερδοσκοπίας αλλά και αφορμές ισοπεδωτικών πολιτικών για τις τοπικές κοινωνίες είτε αυτό αφορά τις υποδομές και τους ελεύθερους χώρους είτε στοιχειώδη δικαιώματα και εξάσκηση μορφών και τεχνολογιών ελέγχου που μπορεί σε επόμενη φάση να χρησιμοποιηθούν σε άλλες περιπτώσεις συγκέντρωσης μεγάλων αριθμών κόσμου και όποιος κατάλαβε, κατάλαβε…
Greek Modern Football
Βέβαια το μοντέρνο ποδόσφαιρο, του οποίου το επιτυχημένο προφίλ για τους τιμητές του κρίνεται από την δια αποκλεισμού του Άλλου λογική, αν σε ανεπτυγμένα και ανταγωνιστικά πρωταθλήματα έχει την εικόνα των υπερσύγχρονων γηπέδων να ξέρουμε ότι αυτό πάει πακέτο με τα πανάκριβα – απλησίαστα για το μέσο εργαζόμενο – εισιτήρια, την προληπτική καταστολή, τους αποκλεισμούς ολόκληρων κομματιών τις εξέδρας που διαφωνούν με τη διοίκησή τους και το εκφράζουν, την εξαγορά ιστορικών ομάδων από σεΐχηδες και Ρώσους «αυτοδημιούργητους» μεγιστάνες, με τους κανονισμούς να προσαρμόζονται στις ανάγκες τους αντί για το αντίστροφο.
Για τα δικά μας μπορούμε να πούμε ότι είμαστε ακόμα ερασιτέχνες. Όμως τα όσα εφαρμόστηκαν, εφαρμόζονται ή επιχειρείται να εφαρμοστούν αποτελούν μέρος μια κακέκτυπης προσπάθειας «μοντερνοποίησης» του βασιλιά των σπορ στα μέρη μας και εξηγούμαστε αφήνοντας το θέμα της βίας απ’ έξω και ως ξεχωριστό ζήτημα το οποίο χρήζει ειδικής προσοχής και τοποθέτησης:
Σημείο πρώτο: Αθλητικοί νόμοι[5],[6] που ασχολούνται μόνο με ποινές, πρόστιμα και κυνηγητό οπαδών δεν έχουν τίποτα να προσφέρουν για ένα καλύτερο ποδόσφαιρο απλούστατα γιατί η αυστηροποίηση κανόνων όταν βάζουμε το λύκο να φυλάει τα πρόβατα ισοδυναμεί με περισσότερα πετσοκομμένα πρόβατα και πιο χορτάτο λύκο. Περισσότερη αστυνομία, μεγαλύτερες ποινές, αποκλεισμός των φιλοξενούμενων προληπτικά. Έτσι κι αλλιώς σπάνια έχουμε επεισόδια εντός γηπέδων αφού στην πλειοψηφία των αγώνων είναι σχεδόν άδεια…
Σημείο δεύτερο: Η μέχρι πρόσφατα «χαρίζουμε χρέη» (άρθρο 44) λογική η οποία γέννησε φαινόμενα ΠΑΕ που έχουν χρεοκοπήσει αλλά συνεχίζουν σα να μην τρέχει τίποτα. Τα σκάνδαλα και οι απατεωνιές για τις οποίες πρόεδροι και στελέχη βρίσκονται υπόδικοι μέχρι την (δεδομένη) αθώωση των μεγάλων ψαριών. Το φαινόμενο «υποβιβάζουμε την ομάδα για να καθαρίσει από χρέη» γιατί το διέταξε ο επόμενος σωτήρας και ούτε γάτα ούτε ζημιά στο νομότυπο πλυντήριο του ελληνικού ποδοσφαίρου. Κυβερνήσεις που για να έχουν καλές σχέσεις με παράγοντες, μεγαλοεπιχειρηματίες και φοβερούς και τρομερούς «επενδυτές» απλά δεν είναι σε θέση να υπηρετήσουν το συμφέρον κανενός απλού φιλάθλου ή οπαδού. Αυτά όσους νόμους και να φτιάξει κανείς αποκαλύπτουν την κατάντια.
Σημείο τρίτο: Υποδομές για γέλια αν όχι εντελώς επικίνδυνες. Μια κατάσταση ήδη υποβαθμισμένη πριν από την οικονομική κρίση έχει φέρει την πλειονότητα των εγκαταστάσεων, γηπεδικών ή άλλων που χτίστηκαν με λεφτά δικά μας, τα τελευταία χρόνια στα όρια της πλήρους κατάρρευσης. Αυτό αφορά και σε ερασιτεχνικά και σε επαγγελματικά σωματεία άρα και τι ς τοπικές κοινωνίες τόσο ως αθλούμενους όσο και ως θεατές ενός αθλητικού γεγονότος. Την ίδια ώρα οι κατασκευαστές – πρόεδροι ετοιμάζονται για νέο γύρω τσιμεντώματος γειτονιών δίχως καμία ουσιαστική προϋπόθεση –εκτός και αν προϋπόθεση θεωρείται η περαιτέρω υποβάθμιση του περιβάλλοντος (βλ. Νέα Φιλαδέλφεια) ή τα κυβερνητικά ταξίματα αρπάγματος χώρων πρασίνου για νέο γήπεδο (βλ. Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδί) και μάλιστα δίχως να βάλουν ένα ευρώ. Και εδώ χωράει αρκετή και πιο λεπτομερής συζήτηση[7],[8].
Σημείο τέταρτο: Όλα τα παραπάνω γίνονται την ίδια ώρα που σε συνθήκες μιας διαλυμένης και φτωχής εσωτερικής αγοράς εντείνεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των τριών-τεσσάρων μεγάλων ομάδων εντός συνόρων (των ιδιοκτητών τους δηλαδή) οι οποίες μοιράζονται την πίτα των τηλεοπτικών και των ευρωπαϊκών διοργανώσεων (μόνο για το Champions League o ΟΣΦΠ τα τελευταία 11 χρόνια εισέπραξε σχεδόν 200 εκατ. ευρώ – μόνο το 2016 εισέπραξε 33εκ.)[9]. Αυτό μεγαλώνει δραματικά την ψαλίδα μεταξύ ομάδων, κάτι που στον υπόλοιπο καπιταλιστικό κόσμο της υπόλοιπης Ευρώπης στην οποία τόσο πολύ θέλουμε να μοιάσουμε επίσης συμβαίνει. Αυτό ισχύει απλά γιατί δεν θέλουν ή δεν ενδιαφέρει τους υπεύθυνους αν θα έχουν κόσμο στα ερειπωμένα γήπεδα. Επίσης συμβαίνει γιατί όπως σε κάθε τι που λειτουργεί με όρους κέρδους και όχι κοινωνικούς το μεγάλο ψάρι τείνει να τρώει το μικρό ακόμα και αν στο ποδόσφαιρο εξακολουθεί να είναι απαραίτητη η παρουσία και των μεσαίων και μικρών.
Σημείο πέμπτο: Ο ποδοσφαιρικός μας πολιτισμός εξαντλείται στα εξώφυλλα των αθλητικών εφημερίδων, ιδιοκτησίας ή υπό την επιρροή κάποιου προέδρου κάποιας ΠΑΕ ή της – σε περιμένω στη γωνία για να πάρω τη θέση σου – αντιπολίτευσης. Σκάνδαλα και διαπλοκή θάβονται. Ηγέτες και σωτήρες που κρατούν ομήρους πόλεις και λιμάνια υμνούνται. Εκπαιδεύονται έτσι γενιές οπαδών, οι οποίοι δένονται με την ομάδα, να αντιμετωπίζουν τον «αντίπαλο» ως μίασμα που πρέπει να εξοντωθεί ή έστω να του επιβληθούμε «εμείς» ως ανώτεροι με κάθε τρόπο.
Συμπέρασμα: Δίχως ποτέ να γίνει ένας σχεδιασμός του πράγματος έστω με σοβαρούς όρους, στα πλαίσια ενός καπιταλιστικού συστήματος, από τις πιο μικρές μέχρι τις πιο μεγάλες κατηγορίες, δίχως ποτέ να δοθεί έμφαση και συνέχεια σε υποδομές και υπηρεσίες οι οποίες πρώτα απ’ όλα θα βοηθούσαν τους ίδιους τους αθλητές και στη συνέχεια όποιον θα ήθελε να παρακολουθήσει έναν αγώνα ποδοσφαίρου και παραδίδοντας δημόσια και δημοτική περιουσία σε Ανώνυμες Εταιρείες αναπαράγεται ένας φαύλος κύκλος εξουσίας εντός του οποίου οι οπαδοί δεν έχουν κανέναν απολύτως λόγο. Όσοι δε αντιδρούν τσουβαλιάζονται ως περιθωριακοί χούλιγκαν.
Αυτό ανοίγει ένα μεγάλο ζήτημα γιατί και οι οπαδοί δεν είναι άμοιροι ευθυνών ούτε όμως είναι όλοι το ίδιο γιατί έτσι βολεύει. Αυτό θα επιχειρήσουμε να το πιάσουμε στο δεύτερο μέρος του άρθρου.
Σημειώσεις
[1]http://www.naftemporiki.gr/story/1185135/yperbainei-ta-10-dis-i-aksia-ton-omadon-pou-sunexizoun-se-champions-kai-europa-league
[2]http://www.ethnos.gr/podosfairo/arthro/fifa_dieurynsi_tou_mountial_gia_kerdi_605_ekatommyrion-64828080/
[3]http://www.koutipandoras.gr/article/ergasiakos-mesaiwnas-sto-bwmo-toy-moyntial-toy-2022
[4]http://www.kathimerini.gr/906145/article/epikairothta/a8lhtismos/ta-skandala-diaf8oras-gonatizoyn-oikonomika-th-fifa
[5]http://www.opengov.gr/cultureathl/wp-content/uploads/downloads/2014/11/neos_athlitikos_nomos.pdf
[6]http://www.popa.gr/images/Law-2725-1999-about-sports.pdf
[7]https://xekinima.org/nea-filadelfeia-o-melissanidis-kanei/
[8]https://xekinima.org/to-neo-gipedo-tou-pao-kai-i-apati-tis-ku/
[9]http://www.sdna.gr/podosfairo/champions-league/article/260537/asyllipta-esoda-gia-olympiako-apo-tsampions-ligk-sto-top
Σχετικά άρθρα
