Τα ξημερώματα της 8ης Απριλίου του 1896, περίπου 1.800 μεταλλωρύχοι του Λαυρίου ανεβαίνουν από τα έγκατα των ορυχείων, κλείνουν τις εισόδους των στοών, περικυκλώνουν τον χώρο και προχωρούν σε απεργία.
Τα μεταλλεία του Λαυρίου τότε διοικούνταν από τον Ιταλό μεγαλοεπιχειρηματία Τζιανμπατίστα Σερπιέρι, μέσω της «Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου» στην οποία συμμετείχαν και γαλλικά κεφάλαια – ένα επιχειρηματικό σχήμα που εκμεταλλεύονταν κοιτάσματα και σε αρκετές ακόμα περιοχές της χώρας.
Τα αιτήματα
Τα βασικά αιτήματα της απεργίας αφορούσαν:
- Την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη
- Την αύξηση του μισθού τους
- Την απομάκρυνση των εργολάβων
Οι συνθήκες εργασίας που επικρατούσαν στα μεταλλεία ήταν τραγικές. Εργάτες σκοτώνονταν κατά τις ανατινάξεις, ενώ άλλοι πέθαιναν από μολυβδίαση (το κοίτασμα του Λαυρίου περιείχε αργυρούχο μόλυβδο). Παράλληλα, η μέριμνα για άμεση φροντίδα τραυματισμένων εργατών από την εργοδοσία ήταν τόσο ανύπαρκτη, που συχνά πέθαιναν κατά τη μεταφορά τους στο νοσοκομείο η οποία γινόταν με κάρο. Γι’ αυτό ζητούσαν το αυτονόητο, σε πρώτη φάση αφενός να μεταφέρονται έγκαιρα και με ασφάλεια, καθώς επίσης και να δημιουργηθεί χώρος νοσηλείας πιο κοντά στην περιοχή.
Οι «εργολάβοι» της εποχής είχαν μια αναλογία με τις σημερινές «εργολαβίες». Ήταν δηλαδή μεσάζοντες στους οποίους η εταιρεία ανέθετε το έργο κάποιας στοάς και έβαζαν εργάτες να δουλεύουν για τους ίδιους. Χωρίς να αποτελούν εξαίρεση στον κανόνα, οι εργολάβοι έπαιρναν από την εταιρεία αρκετά χρήματα για να καλύψουν υποτίθεται τα μεροκάματα των εργατών, ωστόσο αυτοί τελικά έδιναν μόνο μερικά «ψίχουλα» στους μεταλλωρύχους, τσεπώνοντας οι ίδιοι το μεγαλύτερο μέρος.
Αυτές οι συνθήκες ήταν που οδήγησαν τους εργάτες των μεταλλείων να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους κατεβαίνοντας σε απεργία.
Δύο δολοφονίες εργατών οδηγούν σε εξέγερση…
Όπως μεταφέρεται από δημοσιεύματα της περιόδου, η αρχική επιδίωξη των εργατών ήταν να διαπραγματευτούν με τη Διεύθυνση. Ωστόσο, όταν έφτασαν έξω από τα γραφεία της εταιρείας οι φύλακες πυροβόλησαν προς το μέρος των απεργών, με τους μεταλλωρύχους να απαντούν λιθοβολώντας τους φύλακες και ο χώρος των ορυχείων να μετατρέπεται σε πεδίο μάχης. Στις πρώτες αυτές συγκρούσεις δύο εργάτες έπεσαν νεκροί από πυρά των φυλάκων (οι Καραφλιάς και Βασιλακόπουλος).
Αυτή η εξέλιξη ήταν η αιτία για να «απασφαλίσουν» οι απεργοί και εξοργισμένοι να επιτεθούν στα γραφεία της εταιρείας, σπάζοντάς τα και βάζοντας φωτιά στο κτήριο, χρησιμοποιώντας μέχρι και δυναμίτη.
Από την επίθεση σκοτώθηκαν οι φύλακες (εκτός από έναν), ενώ την ίδια στιγμή ο διευθυντής Σερπιέρι φυγαδεύτηκε την τελευταία στιγμή από τη βίλα του, μεταμφιεσμένος.
…η οποία καταστέλλεται άγρια
Η απεργία συνεχίστηκε για τις επόμενες 14 ημέρες, μέχρι την 21η Απριλίου, με το κράτος να κινητοποιεί αστυνομία και στρατό εναντίον των απεργών – έστειλαν μέχρι και πολεμικό πλοίο για να καταστείλουν και να τρομοκρατήσουν τους μεταλλωρύχους! Η επέμβαση του στρατού οδήγησε σε νέες συμπλοκές τις ημέρες που ακολούθησαν. Ακόμα δύο εργάτες σκοτώθηκαν στις συγκρούσεις, πολλοί περισσότεροι τραυματίστηκαν ενώ 15 απεργοί συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε δίκη.
Μετά την εξέγερση των μεταλλωρύχων του Λαυρίου, εγκαταστάθηκε κοντά στα μεταλλεία στρατιωτική δύναμη επί μονίμου βάσεως, με στόχο την αποτροπή νέων εξεγέρσεων, αναγκάζοντας τους εργάτες να δουλεύουν κάτω από ένα καθεστώς πραγματικής στρατιωτικής τρομοκρατίας.
Ο φόβος των αφεντικών
Αυτός που ήταν όμως πραγματικά τρομοκρατημένος ήταν η ίδια η εργοδοσία, συνειδητοποιώντας τη δύναμης της εργατικής τάξης, καθώς οι μεταλλωρύχοι έδρασαν «κάτω απ’ τη μύτη της». Όπως περιγράφει ο παλιός μεταλλεργάτης Γιώργος Βουγιούκας στον «Ριζοσπάστη» (23/1/1996):
«Κανείς από τ’ αφεντικά δεν τους πήρε μυρωδιά. Η απεργία εκδηλώθηκε την Κυριακή το βράδυ 7 Απριλίου 1896 στην αλλαγή της βραδινής βάρδιας των 10 και έγινε δημοσίως γνωστή τη Δευτέρα το πρωί».
Ούτε ο Σερπιέρι, ούτε τα υπόλοιπα στελέχη της εταιρείας μπόρεσαν να αποτρέψουν την εξέλιξη της απεργίας, λόγω της οργάνωσης των μεταλλωρύχων. Γι’ αυτό προχώρησαν στη συνέχεια σε λήψη σκληρών μέτρων. Ωστόσο, όπως κανένας αγώνας έτσι κι αυτός, δεν πέρασε χωρίς να αφήσει παρακαταθήκες. Μπορεί να μην εκπληρώθηκαν όλα τα αιτήματα των απεργών, ωστόσο πέτυχαν την αύξηση του μεροκάματού τους κατά 40%, από τις 2,5 στις 3,5 δραχμές, ενώ παράλληλα όλοι οι απεργοί που οδηγήθηκαν σε δίκη αθωώθηκαν και επανήλθαν στην εργασία τους άνευ όρων.
Πηγές:
mixanitouxronou.gr: Η απεργία των μεταλλωρύχων στο Λαύριο το 1896. Τέσσερις εργάτες δολοφονήθηκαν και η κυβέρνηση έστειλε στρατό και πλοία για να καταστείλει την απεργία
mixanitouxronou.gr: Οι μεταλλωρύχοι του Λαυρίου και τα μυστικά των στοών. Πως δημιούργησαν “ξύλινα τείχη” της αρχαίας Αθήνας και την πρώτη βιομηχανική πόλη στην Ελλάδα. Νέα εκπομπή
atexnos.gr: 8 Απριλίου 1896: Απεργία των μεταλλωρύχων στο Λαύριο
