30 χρόνια από την αρχή της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας

Από τον Peter Narog, Σααρμπρούκεν, Γερμανία

Στις 25 Ιουνίου 1991, η Σλοβενία και η Κροατία ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους. Η ημέρα αυτή σηματοδότησε το τέλος της Γιουγκοσλαβίας, ενός κράτους το οποίο είχε αισιόδοξα χαρακτηριστεί από πολλούς –και σε ορισμένες περιπτώσεις εξακολουθεί χαρακτηρίζεται– ως «υπαρκτή σοσιαλιστική» κοινωνία στην Ανατολική Ευρώπη.

Η Γιουγκοσλαβία, όπως και πολλά άλλα κράτη που αυτοαποκαλούνταν σοσιαλιστικά, δημιουργήθηκε στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο αντάρτικος στρατός με επικεφαλής τον Τίτο απελευθέρωσε τη χώρα από τους Ναζί, χωρίς την παρέμβαση του σοβιετικού στρατού. Αυτό αποτέλεσε σημαντική βάση για το μετέπειτα ιδιαίτερο μονοπάτι που ακολούθησε. 

Το 1948 υπήρξε ρήξη μεταξύ του καθεστώτος του Τίτο και της Σοβιετικής Ένωσης του Στάλιν. Σε αντίθεση με τις χώρες του «Συμφώνου της Βαρσοβίας», οι εργαζόμενοι/ες απολάμβαναν έναν βαθμό αυτοδιαχείρισης των επιχειρήσεων και επιπλέον οι Γιουγκοσλάβοι είχαν εκτεταμένα δικαιώματα να ταξιδέψουν εκτός χώρας. Ωστόσο, το καθεστώς του Τίτο ήταν ένα γραφειοκρατικό και αυταρχικό καθεστώς. Δεν ελεγχόταν από το λαό αλλά από τη γραφειοκρατία του λεγόμενου Κομμουνιστικού Κόμματος.

Η κρίση της δεκαετίας του 1980

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, οι αντιφάσεις κορυφώθηκαν. Η εξάρτηση από την εξασθενημένη παγκόσμια αγορά οδήγησε σε «κρίση υπερπαραγωγής» και καλπάζοντα πληθωρισμό άνω του 200%, ενώ η μείωση της αγοραστικής δύναμης οδήγησε σε ένα κύμα απεργιών το 1987. 

Το υψηλό εθνικό χρέος ανάγκασε τη Γιουγκοσλαβία να συνάψει δανειακή σύμβαση με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) το 1988, η οποία θα πληρωνόταν και με μεταρρυθμίσεις στην κατεύθυνση της οικονομίας της αγοράς. 

Οι εξελίξεις αυτές όχι μόνο αύξησαν την ανισότητα μεταξύ των δημοκρατιών που απάρτιζαν την Γιουγκοσλαβία – η ανεργία το 1987, για παράδειγμα, ήταν 1,9% στη Σλοβενία και περίπου 20% στη Μακεδονία – αλλά επίσης τμήματα του ηγετικού γραφειοκρατικού στρώματος, ιδίως στις οικονομικά ισχυρότερες δημοκρατίες της Σλοβενίας και της Κροατίας, άρχισαν να ορέγονται τα προνόμια που θα μπορούσε να τους προσφέρει η ιδιωτική οικονομία. 

Καπιταλισμός και πόλεμος

Ενώ ο πόλεμος που ακολούθησε την ανεξαρτησία στη Σλοβενία έληξε μετά από δέκα ημέρες, στην Κροατία διήρκεσε μέχρι το 1995. Μετά την απόσχιση της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης το 1992, ο εμφύλιος πόλεμος μόνο εκεί στοίχισε τη ζωή σε πάνω από 100.000 ανθρώπους και ανάγκασε πάνω από δύο εκατομμύρια ανθρώπους να γίνουν πρόσφυγες. Ακολούθησαν και άλλες ένοπλες συγκρούσεις. Όλες συνοδεύονταν από την εν μέρει συγκεκαλυμμένη και εν μέρει ανοιχτή παρέμβαση άλλων κρατών. Η Γερμανία και η ΕΕ προώθησαν την απόσχιση της Σλοβενίας και της Κροατίας για να αυξήσουν τη δική τους επιρροή στην περιοχή και για να αποκόψουν οικονομικά κερδοφόρα κομμάτια από τη Γιουγκοσλαβία. Το ΝΑΤΟ διεξήγαγε πόλεμο κατά της Σερβίας το 1999.

Παράλληλα, σε όλα αυτά τα κράτη πραγματοποιήθηκε η παλινόρθωση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής και ιδιοκτησίας και η διάλυση των κρατικών ιδρυμάτων πρόνοιας, έρευνας και εκπαίδευσης. Η μέση αγοραστική δύναμη μειώθηκε σημαντικά μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Αν και οι ξένες “επενδύσεις” αυξήθηκαν, η οικονομική παραγωγή μειώθηκε επίσης παντού. Το 2000, η ανεργία ήταν 6,8% στη Σλοβενία και 32,2% στη Μακεδονία.

Το ποπ είδωλο Τίτο – πίσω στο μέλλον;

Σε αυτό το σκηνικό, βλέπουμε νέες αντικαπιταλιστικές δυνάμεις με αναφορά στο σοσιαλισμό να σχηματίζονται στις διάφορες χώρες, ορισμένες από τις οποίες αναφέρονται θετικά στη Γιουγκοσλαβία και τον στρατάρχη Τίτο. Και εμείς πιστεύουμε ότι ο καπιταλισμός πρέπει επειγόντως να ανατραπεί και πάλι.

Όμως ο διεθνισμός της Γιουγκοσλαβίας περιοριζόταν στα Βαλκάνια, όπως επίσης και η προοπτική ανάπτυξης. Υπήρχε εξάρτηση από την καπιταλιστική παγκόσμια αγορά, όπως και παρέμβαση των καπιταλιστικών κρατών και των θρησκευτικών θεσμών. Τέλος, υπήρχε η αντίφαση μεταξύ της αυτοδιαχείρισης των επιχειρήσεων και της κεντρικής γραφειοκρατίας. Όλα αυτά οδήγησαν στην αποτυχία της Γιουγκοσλαβίας. 

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, ως μέρος της Διεθνούς Σοσιαλιστικής Εναλλακτικής (ISA), αγωνιζόμαστε για μια δημοκρατικά σχεδιασμένη οικονομία σε παγκόσμιο επίπεδο, προσανατολισμένη στις ανάγκες των ανθρώπων και του περιβάλλοντος και ελεγχόμενοι από τους ίδιους τους ανθρώπους. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε μόνιμα τις αντιθέσεις, επίσης μεταξύ περιφερειών και εθνικοτήτων.

Ακολουθήστε το «Ξ» στο Google News για να ενημερώνεστε για τα τελευταία άρθρα μας.

Μπορείτε επίσης να βρείτε αναρτήσεις, φωτογραφίες, γραφικά, βίντεο και ηχητικά μας σε facebook, twitter, instagram, youtube, spotify.

Ενισχύστε οικονομικά το xekinima.org

διαβάστε επίσης:

7,243ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,002ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
1,118ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
426ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής

Επίκαιρες θεματικές

Πρόσφατα άρθρα