«Μπορεί εγώ να χώρισα με τη γυναίκα μου και να έχω πάθος εναντίον της αλλά αυτό δε σημαίνει ότι είμαι κακός πατέρας. Όπως αντίστροφα, μια γυναίκα την οποία ο άνδρας της την απατά, την έδερνε, την κακοποιούσε και έχει μίσος εναντίον του πρώην άνδρα της, όμως παρόλα αυτά έχει το παιδί το δικαίωμα να μεγαλώνει και με τους δύο γονείς».
Τα παραπάνω λόγια είναι ένα κομμάτι από την ομιλία του βουλευτή της ΝΔ Γιάννη Λοβέρδου στη Βουλή την ημέρα ψήφισης του νόμου για την Υποχρεωτική Συνεπιμέλεια και είναι εξαιρετικά χαρακτηριστικά της πραγματικής προσέγγισης που έχει η κυβέρνηση στη βία κατά των γυναικών. Δεν τη θεωρεί και τόσο σοβαρό πρόβλημα, αλλά ένα «ελάττωμα», που μπορεί να έχει ένας κατά τα άλλα «αξιόλογος» άνδρας και «καλός πατέρας».
Αυτή η αντίληψη είναι διάχυτη στο νόμο για την Υποχρεωτική Συνεπιμέλεια που ψηφίστηκε στις 20 Μάη και ο οποίος αφήνει γυναίκες και παιδιά εκτεθειμένες/α στη βία κακοποιητικών πρώην συζύγων και συντρόφων.
Ο νέος νόμος επιβάλλει ότι μετά από ένα διαζύγιο η επιμέλεια του/των παιδιών θα ανατίθεται υποχρεωτικά και στους δυο γονείς, εξίσου.
Με το προηγούμενο καθεστώς ο/η δικαστής έκρινε την κάθε περίπτωση ξεχωριστά, με τη συνεπιμέλεια να είναι μια από τις επιλογές. Επιπλέον, προβλέπει πως το παιδί θα πρέπει να περνά (και πάλι υποχρεωτικά) το 1/3 του χρόνου του με τον γονέα με τον οποίο δεν μένει συνήθως.
Κι αν η γυναίκα ή/και το παιδί είναι θύματα κακοποίησης;
Τι γίνεται στην περίπτωση που η γυναίκα είναι θύμα κακοποίησης από τον πατέρα του παιδιού; Τι γίνεται αν και το ίδιο το παιδί είναι θύμα κακοποίησης;
Για να υπάρχει πιθανότητα να αφαιρεθεί η επιμέλεια από τον κακοποιητή απαιτείται να έχει εκδοθεί προηγουμένως οριστική δικαστική απόφαση (άρθρο 14 του νόμου). Για να εκδοθεί όμως μια τέτοια απόφαση από δικαστήριο απαιτείται πολύς χρόνος και φυσικά χρήμα. Εν τω μεταξύ η καταγγέλλουσα και το/α παιδί/α δεν έχουν καμία προστασία από τον κακοποιητή τους, όπως απέδειξε και η τραγική γυναικοκτονία στη Μακρινίτσα τον περασμένο Απρίλη.
Ωστόσο, ακόμα και αν το θύμα κακοποίησης καταφέρει να πετύχει την έκδοση μιας οριστικής δικαστικής απόφασης, ο νόμος δεν προβλέπει ρητά την αφαίρεση της επιμέλειας, αλλά το αναφέρει σαν μια επιλογή που μπορεί να κάνει ο/η δικαστής!
Μία στις 3 θύμα κακοποίησης στην ΕΕ!
Στην ΕΕ 1 στις 3 γυναίκες άνω των 15 ετών έχει πέσει τουλάχιστον μία φορά θύμα φυσικής ή και σεξουαλικής βίας. Η βία κατά των γυναικών δεν αφορά κάποιες εξαιρέσεις αλλά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των σχέσεων. Η αγνόηση ή η υποβάθμισή της σε οποιοδήποτε σχετικό νόμο είναι κατ’ αρχήν εγκληματική, ενώ αποδεικνύει τις πατριαρχικές και σεξιστικές αντιλήψεις των κυβερνώντων και όλων των μηχανισμών μέσα από τους οποίους κυβερνούν.
Ο νέος νόμος είναι γεμάτος παγίδες για τις γυναίκες θύματα κακοποίησης.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ χρειάζεται οριστική δικαστική απόφαση για να αφαιρεθεί ενδεχομένως η επιμέλεια από έναν κακοποιητή, δεν υπάρχει αντίστοιχης βαρύτητας προϋπόθεση και απαίτηση για να τεθεί σε αμφισβήτηση η επιμέλεια για λόγους που κατηγορούνται συνήθως οι γυναίκες όπως π.χ. «διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του τέκνου με τον άλλο γονέα και την οικογένειά του».
Ο/η δικαστής που θα χειριστεί το θέμα της επιμέλειας μπορεί να αποφασίσει με βάση τη δική του υποκειμενική κρίση αν οι κατηγορίες για «διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης» του παιδιού με τον άλλο γονέα και την οικογένειά τους ευσταθούν ή όχι. Εκεί, δεν υπάρχει ως δεσμευτική προϋπόθεση ούτε καν η γνωμάτευση ενός παιδοψυχολόγου, κοινωνικού λειτουργού κοκ.
Ένα δεύτερο παράδειγμα αποτελεί η υποχρέωση έγγραφης συμφωνίας από τον πρώην σύζυγο ή η έκδοση δικαστικής απόφασης για να μπορεί μια γυναίκα με το παιδί να αλλάξουν τόπο διαμονής (άρθρο 12).
Και πάλι, καμία πρόβλεψη και καμία προστασία για τις περιπτώσεις που η γυναίκα και το παιδί είναι θύματα κακοποίησης. Αν προσπαθήσουν να γλιτώσουν φεύγοντας μακριά, ο κακοποιητής μπορεί να κερδίσει την αποκλειστική επιμέλεια του/των παιδιού/ων.
Διαμαρτυρία ακόμα κι από τον ΟΗΕ!
Η υπόθαλψη εγκλημάτων από αυτό το νόμο προκάλεσε και την παρέμβαση του ΟΗΕ ο οποίος σε ανακοίνωση που εξέδωσε, κάλεσε την κυβέρνηση να μην προχωρήσει στην ψήφιση του συγκεκριμένου νόμου. Μεταξύ άλλων η ανακοίνωση του ΟΗΕ ανέφερε πως
«Αυτός ο νόμος, αν τεθεί σε ισχύ, θα μπορούσε να εκθέτει σε αυξημένο κίνδυνο θύματα ενδοοικογενειακής βίας στα πλαίσια της κοινής επιμέλειας».
Προσπαθώντας να διασκεδάσει τις αντιδράσεις ο Υπουργός Δικαιοσύνης Κ. Τσιάρας πρόσθεσε τελευταία στιγμή στο νόμο μία φράση… σύμφωνα με την οποία οι διατάξεις του ερμηνεύονται και εφαρμόζονται σύμφωνα με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.
Η σύμβαση αυτή, την οποία κύρωσε η Ελλάδα το 2018, αφορά την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας.
Η φράση που πρόσθεσε ο Τσιάρας όμως δεν λύνει κανένα από τα εξαιρετικά σοβαρά προβλήματα του νόμου. Διατάξεις όπως οι προαναφερόμενες βρίσκονται αντικειμενικά σε σύγκρουση με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και την προστασία των θυμάτων βίας συνολικά.
Τι προβλήματα «λύνει» αυτός ο νόμος;
Πέρα από το θέμα της βίας αξίζει να δούμε αν ένας νόμος μπορεί να λύσει τα προβλήματα που προκύπτουν από ένα συγκρουσιακό διαζύγιο ή χωρισμό. Αυτό δηλαδή που θεωρητικά επιχειρεί να κάνει ο νόμος Τσιάρα.
Εγωιστικές και εκδικητικές συμπεριφορές γονιών που μετατρέπουν το/τα παιδί/α και το θέμα της επιμέλειας σε όπλο για να «χτυπήσουν» τον/την πρώην σύντροφο δυστυχώς δεν σπανίζουν – κάθε άλλο. Και τέτοιες συμπεριφορές δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο ενός φύλου και αλλά και των δυο. Προφανώς υπάρχουν γυναίκες που προσπαθούν να στρέψουν το παιδί ενάντια στον πατέρα τους – όπως και το αντίστροφο. Προφανώς υπάρχουν γυναίκες που θα πάρουν το παιδί και θα μετακομίσουν μακριά από τον πρώην σύντροφο αδιαφορώντας για το αν και πώς αυτός θα το βλέπει. Προφανώς υπάρχουν άντρες που αρνούνται εκδικητικά να καταβάλλουν διατροφή, αδιαφορώντας για το πώς αυτό επηρεάζει την κάλυψη βασικών αναγκών του παιδιού.
Αυτές και πολλές άλλες συμπεριφορές δεν λύνονται πραγματικά με νόμους και σε καμία περίπτωση με τον συγκεκριμένο νόμο. Αντιθέτως, σύμφωνα με την Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία ο συγκεκριμένος νόμος
«εισάγει έννοιες που μπορούν να διαιωνίζουν τις συγκρούσεις μιας διαλυμένης οικογένειας».
Απαιτείται οικονομική, ψυχολογική, επιστημονική στήριξη
Για να μπορούν να επιλυθούν τέτοιες συγκρούσεις, ή έστω να αμβλυνθούν θα έπρεπε να παρέχεται στα ζευγάρια που χωρίζουν και στο/στα παιδί/α υποστήριξη από ένα δίκτυο ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών. Θα έπρεπε να παρέχεται οικονομική στήριξη ώστε τα θέματα του βιοπορισμού και των υλικών αναγκών του/των παιδιού/ων να μην αποτελούν πρόβλημα και να μετατρέπονται σε αντικείμενο αντιπαράθεσης.
Αντί για επιστημονικές συμβουλές και καθοδήγηση ο νόμος Τσιάρα «παρέχει» έναν/μια Δικαστή που έχει «επιμορφωθεί», υποτίθεται, παρακολουθώντας μερικά σεμινάρια.
Αντί για ένα δίκτυο υποστήριξης και ενίσχυση του εισοδήματος των χωρισμένων γονιών που το έχουν ανάγκη ο νέος νόμος δείχνει το δρόμο της έντασης των δικαστικών συγκρούσεων και της οικονομικής αιμορραγίας που συνεπάγεται.
Καπιταλισμός = οπισθοδρόμηση
Με τον ίδιο τρόπο ο συγκεκριμένος νόμος δεν αλλάζει τις πατριαρχικές αντιλήψεις που επικρατούν στην ελληνική κοινωνία αλλά και στον καπιταλισμό συνολικά και που θέλουν το παιδί να είναι πρώτα και κύρια ευθύνη της μητέρας και δευτερευόντως του πατέρα. Πίσω απ’ αυτό βρίσκεται η οπισθοδρομική αντίληψη ότι ο πιο σημαντικός ρόλος στη ζωή μιας γυναίκας είναι αυτός της μητέρας, ο ρόλος της γυναίκας είναι η τεκνοποίηση.
Ένα πολύ μικρό κομμάτι της Αριστεράς και του προοδευτικού κόσμου, ατυχώς, στήριξαν το νόμο Τσιάρα ή κομμάτια του, θεωρώντας πως αποτελεί ένα βήμα ενάντια στις προαναφερόμενες αντιλήψεις, βήμα για την ισότητα των φύλων. Παραβλέπουν εντελώς το θέμα της κακοποίησης που αποτελεί μαζικό φαινόμενο, σαν να έρχονται από άλλο πλανήτη.
Η αλλαγή αυτών των αντιλήψεων και η ανατροπή των παραδοσιακών ρόλων δεν μπορεί και δεν πρόκειται να έρθει ουρανοκατέβατη με κανένα νόμο του είδους που ψήφισε η κυβέρνηση. Θα έρθει μόνο μέσα από τον καθημερινό αγώνα της Αριστεράς και του φεμινιστικού και ΛΟΑΤΚΙ κινήματος. Τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα στην Ελλάδα παλεύουν ακόμα για το δικαίωμα του γάμου και της υιοθεσίας παιδιών. Η αλλαγή των αντιλήψεων που επικρατούν σήμερα θα κατακτηθεί μέσα από αγώνες που πείθουν την κοινωνία και την κερδίζουν στις ιδέες και στα ιδανικά μας.
Παράλληλα με τον συνολικό αγώνα ενάντια στην έμφυλη βία, την καταπίεση των γυναικών και το σύστημα που καλλιεργεί και γεννά τις ανισότητες, την εκμετάλλευση και την καταπίεση, η ψήφιση του νόμου Τσιάρα θέτει νέα καθήκοντα στο κίνημα. Να στηρίξουμε, σε όποιο βαθμό είναι δυνατό, τα θύματα έμφυλης βίας που θα μπλεχτούν στα δίχτυα αυτού του νόμου. Και να παλέψουμε για την ανατροπή του και για την αντικατάστασή του από ένα νόμο που θα προβλέπει την συναινετική συνεπιμέλεια και τη στήριξη όλων των γονέων που έχουν ανάγκη, ανεξάρτητα φύλου, για την καλύτερή υλοποίησή της.
