Σκηνοθεσία: Πάνος Χ. Κούτρας
Ηθοποιοί: Κώστας Νικούλι, Νίκος Γκέλια, Pομάνα Λόμπατς, Γιάννης Στάνκογλου, Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου, Άγγελος Παπαδημητρίου
Πρεμιέρα στην Ελλάδα: Πέμπτη 2 Οκτωβρίου 2014
Ημερομηνία κυκλοφορίας DVD: 20.03.2015
Χρώμα: Έγχρωμο
Του Ιάκωβου Παναγόπουλου(*)
Ο Κούτρας επιστρέφει δυναμικά με την τέταρτη ταινία μεγάλου μήκους του και μετά την ακαταμάχητη «Στρέλλα». Αυτή την φορά ο Έλληνας Αλμοδοβάρ εικονοποιεί ένα road movie αναζήτησης της χαμένης αθωότητας συνδυάζοντας το ρεαλιστικό με το ονειρικό και δίνοντας μηνύματα αλληλεγγύης μέσα από την καθαρά στρατευμένη «Xenia». Η «Xenia» συμμετείχε στο 67ο Φεστιβάλ Καννών, στο τμήμα «Ένα Κάποιο Βλέμμα».
Πλοκή
Ο Ντάνι και ο Όντι, οι οποίοι είναι αλβανικής καταγωγής, μετά τον θάνατο της μητέρας τους ξεκινούν ένα ταξίδι από την Αθήνα στην Θεσσαλονίκη προς την αναζήτηση του άγνωστου πατέρα τους και παράλληλα της προσωπικής τους ταυτότητας. Στην διάρκεια του road trip συναντούν τον αγαπημένο τους θείο, ο οποίος λειτουργούσε και σαν το αντρικό πρότυπο των παιδιών κατά την διάρκεια της ανάπτυξης τους. Έπειτα από απανωτές συγκρούσεις και κυνηγητά, καθώς και την αποτίναξη της παιδικότητας τους και την είσοδο στην ενηλικίωση, οι ήρωες μας καταλήγουν στον τελικό τους στόχο. Ο Όντι συμμετέχει στην οντισιόν ενός talent show και συναντιούνται με τον πατέρα τους. Σημαντική καμπή στην εξέλιξη της ταινίας είναι η είσοδος των ηρώων στο εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο «Xenia» το οποίο λειτουργεί σαν καταφύγιο κατά την διάρκεια της καταδίωξης τους από την ελληνική αστυνομία.
Ανάλυση
Ο Πάνος Κούτρας θέλοντας να θίξει ζητήματα όπως η ελευθερία της διαφορετικότητας, το δικαίωμα στην ευτυχίας, η ταξική αλληλεγγύη και η σύνδεση με τις ρίζες λειτουργεί άψογα μέσα από ένα Αριστοτελικό μοντέλο σεναρίου τριών πράξεων. Ο σκηνοθέτης συνδέοντας τον ωμό ρεαλισμό της σημερινής ελληνικής πραγματικότητας με τον μαγικό ρεαλισμό της ανθρώπινης ύπαρξης μας προσφέρει ένα εκρηκτικό μείγμα μιας δημιουργίας η οποία μας βομβαρδίζει με συναισθήματα αλληλοσυγκρουόμενα αλλά το ίδιο σημαντικά.
Η αρχική συνάντηση των ηρώων στην ταινία όταν περνάνε μπροστά από ένα πογκρόμ ακροδεξιών και το «Όταν περνάς μπροστά τους το βουλώνεις και την κάνεις, εδώ είναι Αθήνα» του Όντι στον αδελφό του μας προσγειώνει στην σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα και χαρτογραφεί το αστικό τοπίο της Αθήνας στην περίοδο της οικονομικής κρίσης.
Το ζήτημα της ανόδου της ακροδεξιάς σε συνδυασμό με την πλήρη ανέχεια (και σε πολλές φορές συνεργασία της ΕΛΛ.ΑΣ.) μαζί τους είναι ένα θέμα με το οποίο η αφήγηση ασχολείται ιδιαίτερα. Τα σημεία αυτά μπορούμε να τα διακρίνουμε, από την σύλληψη του Ντάνι από τις αρχές εν μέσω ενός φασιστικού πογκρόμ έως την υποψηφιότητα του Πατέρα τους με το ακροδεξιό κόμμα στις εκλογές.
Ο σκηνοθέτης μας βάζει στην δεύτερη πράξη της ταινίας με τον θάνατο του (κουνελιού/λούτρινου κουνελιού) το οποίο σηματοδοτεί την είσοδο των ηρώων μας στην ενηλικίωση και την απομάκρυνσή τους από την μητρική φροντίδα. Ταυτόχρονα η είσοδος στο εγκαταλελειμμένο ξενοδοχείο «Xenia» είναι το πρώτο κομμάτι «αδελφικού δεσίματος» των ηρώων το οποίο συμβολίζει και την ανάγκη της οικογενειακής φροντίδας αλλά και την επιστροφή στις ρίζες.
Το όνομα «Xenia» παίζει έναν καθαρά συμβολικό ρόλο στην mise-en-scene του Κούτρα καθώς οι ήρωες βρίσκονται σε έναν κατ’ εξοχήν α-φιλόξενο τόπο, ο οποίος εικονογραφείται έντονα από την ίδια την εγκατάλειψη του ξενοδοχείο και την απομόνωση των ηρώων μέσα σε αυτό.
Η ιστορία των κρατικών ξενοδοχείων «Xenia» τα οποία χτιστήκαν με τα λεφτά του σχεδίου Μάρσαλ (προς την καταπολέμηση του κομουνιστικού κινδύνου) και η σημερινή παρακμή τους όπως και κάθε είδους κρατικού φορέα, καθώς η σύγχρονη καπιταλιστική οικονομία ευνοεί μόνο την ιδιωτική ανάπτυξη, παίζουν καθοριστικό ρόλο στην διάρκεια της αφήγησης.
Η τρίτη πράξη μας οδηγεί στην αντιμετώπιση των φόβων των ίδιων των ηρώων και προς το τέλος του ταξιδιού. Ο Όντι τραγουδάει στην οντισιόν του talent show το κομμάτι που ερμήνευε η μητέρα του, το οποίο σηματοδοτεί και μια τελεία στο γεγονός και οι δύο ήρωες γνωρίζουν τον Πατέρα τους όπου μετά από μια διαμάχη συνειδητοποιούν ότι δεν θέλουν τίποτα από αυτόν, κλείνοντας έτσι και αυτόν τον κύκλο της ζωής τους. Η κάθαρση στην αφήγηση έρχεται με την συνάντηση του Ντάνι με το μουσικό του είδωλο «Patty Pravo», η οποία σηματοδοτεί και την αρχή μιας καλύτερης ζωής από εδώ και πέρα για τους ήρωες.
Ο δημιουργός χρησιμοποιεί πολύ περίτεχνα το φως και το χρώμα στην ταινία, δίνοντας στοιχεία της δράσης στους θεατές. Χρησιμοποιεί το μοβ σε πολλά σημεία θέλοντας να τονίσει την σημαντικότητα του χαρακτήρα ή της σκηνής (νυχτερινό κέντρο Paradiso) ή σε σημεία που θέλει να δείξει τον επερχόμενο κίνδυνο (επίθεση ομοφοβικών εφήβων στο Ντάνι). Το μπλε επίσης παίζει πολύ σημαντικό ρόλο τονίζοντας την σιγουριά και την ασφάλεια καθώς και την συνέχιση του ταξιδιού (το όνειρο στην λίμνη, η ρόμπα του θείου τους). Τέλος το πράσινο το οποίο είναι ένα χρώμα που συμβολίζει την διπλή σημασία χρησιμοποιείται έντονα από τον δημιουργό για να δείξει τις δύο πλευρές των χαρακτήρων και τον διπλό ρόλο που θα παίξουν στην αφήγηση (θείος-πατρικό πρότυπο και ουσιαστικά το άτομο που μεγάλωσε τον Ντανι). Τέλος η χρήση της κάμερας λειτουργεί με μία καθαρά ρεαλιστική προσέγγιση δίνοντας έμφαση στην ίδια την δράση της αφήγησης.
Συμπεράσματα
Το «Xenia» είναι μια ταινία που αξίζει οπωσδήποτε να δει κάποιος και αποτελεί ένα από τα καλύτερα δείγματα γραφής του σύγχρονου ελληνικού Queer κινηματογράφου. Συνδυάζει τον προβληματισμό για καίρια θέματα της σημερινής πραγματικότητας με το προσωπικό ταξίδι της κάθε ύπαρξης.
Το τελικό μήνυμα της ταινίας είναι ότι όλοι έχουμε δικαίωμα στο όνειρο, ότι η μοίρα μας κρίνεται από εμάς τους ίδιους και όχι από άλλους παράγοντες και ότι η βασική έννοια της οικογένειας (φροντίδα, αγάπη, συντροφικότητα) μπορεί να βρεθεί παντού και σε πολλά διαφορετικά πρότυπα οικογένειας τα οποία το σύγχρονο κράτος καταδιώκει.
