Σαν σήμερα, στις 14 Ιούλη του 1912 γεννήθηκε ο τραγουδοποιός και ερμηνευτής Γούντι Γκάθρι. Με αυτή την αφορμή αναδημοσιεύουμε παλιότερο άρθρο της σ. Μαρίας Καπαράκη.
Ο Αμερικάνος τραγουδοποιός και ερμηνευτής Γούντι Γκάθρι (1912-1967) υπήρξε μια από τις σημαντικότερες μορφές της αμερικάνικης φολκ και κάντρι μουσικής, και σίγουρα ένας από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους του αμερικάνικου πολιτικού τραγουδιού του 20ου αιώνα. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί σπουδαίοι μουσικοί- κάποιοι εκ των οποίων με ισχυρό πολιτικό στίγμα- όπως ο Μπομπ Ντίλαν, ο Τζόνι Κας, ο Μπρους Σπρίνγκστιν, ο Πιτ Σίγκερ, ο Μπίλι Μπραγκ, ο Τζο Στράμερ, κ.ά., τον αναγνωρίζουν ως βασική επιρροή τους.
Ο Γούντι Γκάθρι γεννήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα στην Οκλαχόμα σε μια μικροαστική αγροτική οικογένεια, η οποία δεν άργησε να νοιώσει στο πετσί της τις επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης του 1929. Από νεαρή ηλικία ο Γκάθρι αναγκάστηκε να επιβιώσει μόνος του με τα αδέρφια του, όταν η μητέρα του νοσηλεύτηκε σε ψυχιατρείο και ο πατέρας του μετανάστευσε στο Τέξας για να βρει δουλειά (όπως έκαναν άλλωστε μεγάλα κομμάτια του αγροτικού πληθυσμού της Οκλαχόμα εκείνη την περίοδο). Δούλευε ήδη από την εφηβεία του σε περιστασιακές δουλειές στην Οκλαχόμα, ενώ στα 18 του μετανάστευσε και ο ίδιος στο Τέξας, για να βρει τον πατέρα του και να αναζητήσει δουλειά.
Ένας μουσικός στην καρδιά της ταξικής πάλης
Ο Γκάθρι βρέθηκε από νωρίς στην καρδιά της εργατικής τάξης των ΗΠΑ, δουλεύοντας και ο ίδιος στην αμερικάνικη ενδοχώρα ως εποχιακός εργάτης. Έζησε από κοντά τη φτώχεια, την εκμετάλλευση, την ταξική πάλη, που αποτέλεσαν την πρώτη ύλη για πάρα πολλά τραγούδια του. Ταυτόχρονα, σε νεαρή ηλικία οργανώθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα των ΗΠΑ. Η επαφή του με τους εργατικούς- συνδικαλιστικούς αγώνες και το κομμουνιστικό κίνημα τον επηρέασαν καταλυτικά και ως άνθρωπο και ως δημιουργό. Αφενός τον βοήθησαν να συνειδητοποιήσει το εύρος της ανισότητας και της εκμετάλλευσης: «Μου έδωσαν να καταλάβω γιατί έπρεπε να συνεχίσω να γυρνάω με την κιθάρα μου, γράφοντας τραγούδια και τραγουδώντας τα. Μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν ήξερα ότι η ανθρωπότητα είναι τόσο μεγάλη, ότι ο αγώνας είναι τόσο μεγάλος και άνισος…». Αφετέρου, τον έφεραν σε επαφή με τη δύναμη και τη μαχητικότητα των μεγάλων εργατικών αγώνων και απεργιών της δεκαετίας του 1930. Άλλωστε πολλές φορές και ο ίδιος ήταν παρών και έπαιζε αφιλοκερδώς σε απεργίες και συγκεντρώσεις.
Επιπλέον, σε μια περίοδο που ο ρατσισμός ανθούσε στις ΗΠΑ και η Κου-Κλουξ-Κλαν οργίαζε, ο Γκάθρι δε δίστασε να πάρει θέση ενάντια στο φασισμό και τις φυλετικές διακρίσεις (μια μάχη που για τον Γκάθρι δεν τελείωσε με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την ήττα της ναζιστικής Γερμανίας). Ήδη από την αρχή της καριέρας του είχε κυκλοφορήσει κάποια από τα πρώτα αντιφασιστικά του τραγούδια. Άλλωστε, ένα από τα πράγματα που θα τον συνδέει πάντα με το αντιφασιστικό κίνημα παγκόσμια, είναι η κίνηση που έκανε στις αρχές της δεκαετίας του ’40 να γράψει πάνω στην κιθάρα του την ιστορική φράση «Αυτή η μηχανή σκοτώνει φασίστες» («This machine kills fascists»), μήνυμα που αναμφισβήτητα αποτελεί το έμβλημά του.
Παράλληλα, ο Γκάθρι είχε το βλέμμα του στραμμένο σε μια σειρά από αγώνες που έδινε εκείνη την περίοδο η εργατική τάξη σε όλον τον κόσμο. Ενδεικτικά παρακολουθούσε τις εξελίξεις του ελληνικού εμφυλίου, και της σπουδαίας αντιφασιστικής μάχης που έδινε το ελληνικό αντάρτικο. Σύμφωνα με έρευνα του δημοσιογράφου Άρη Χατζηστεφάνου, ο Γούντι Γκάθρι είχε γράψει και στίχους για τον ελληνικό εμφύλιο, που δε μελοποιήθηκαν ποτέ: «Είμαι Έλληνας εργάτης και πολεμιστής. Πέρασα ανάμεσα από βόμβες και δυναμίτη και είδα τον δρόμο και την πόλη μου να τινάζονται στον αέρα. Και τώρα, οι ίδιοι μαυραγορίτες μπάτσοι περπατούν γύρω μου. Πολέμησα τους φασίστες, αλλά αυτοί δεν άλλαξαν ούτε καν τη στολή τους. Περπατούν ακόμη δίπλα μου…». Επιπλέον, στοιχεία από άλλες έρευνες μας ενημερώνουν ότι στις αρχές της δεκαετίας του ’50 ο Γκάθρι είχε γράψει μια σειρά από τραγούδια ενάντια στο φασιστικό καθεστώς του Φράνκο στην Ισπανία, τα οποία επίσης δεν ηχογραφήθηκαν ή δημοσιεύτηκαν τότε.
«Ό,τι χρώμα και αν είσαι, ό,τι είδους άνθρωπος και αν είσαι, αυτός ο κόσμος είναι δικός σου»
Η δουλειά του Γούντι Γκάθρι περιλαμβάνει χιλιάδες τραγούδια ιστορικού, πολιτικού (και όχι μόνο) περιεχομένου και αποτελεί σημαντική κληρονομιά για το παγκόσμιο εργατικό και αντιφασιστικό κίνημα. Ανυπότακτος, ταλαντούχος, μαχητικός, δε δίστασε ποτέ να τα βάλει με το σύστημα και να εκφράσει το δίκιο των αδικημένων και των καταπιεσμένων, το δίκιο της τάξης του.
«Σιχαίνομαι ένα τραγούδι που σε κάνει να πιστεύεις πως είσαι άχρηστος. Σιχαίνομαι ένα τραγούδι που σε κάνει να πιστεύεις πως είσαι απλά καταδικασμένος για να χάνεις… …Εγώ είμαι στο δρόμο για να τραγουδήσω τραγούδια που θα σου αποδείξουν πως αυτός είναι ο δικός σου κόσμος, ακόμα κι αν σου έχει φερθεί σκληρά και σε έχει κλωτσήσει κάτω μια ντουζίνα φορές. Ό,τι χρώμα και αν είσαι, ό,τι είδους άνθρωπος και αν είσαι, εγώ είμαι στο δρόμο για να πω τραγούδια που θα σε κάνουν να νιώσεις περηφάνια γι’ αυτό που είσαι και γι’ αυτό που κάνεις. Τα τραγούδια που γράφω φτιάχνονται για όλους τους ανθρώπους που είναι σαν κι εσένα.»
***
Ακολουθούν μερικά από τα καλύτερα τραγούδια του Γούντι Γκάθρι
This Land Is Your Land, 1940
Το γνωστότερο ίσως τραγούδι του, που συνδέθηκε όσο κανένα με τον αγώνα για τη γη και την ελευθερία. Αρχικά ο Γκάθρι είχε ονομάσει το τραγούδι “God Blessed America for Me”, ως απάντηση στο προπαγανδιστικό “God Bless America” της Κέιτ Σμιθ που έπαιζε ακατάπαυστα στο αμερικάνικο ράδιο στα τέλη της δεκαετίας του 1930.
Vigilante Man, 1940
Με τη φράση «Vigilante Man» / «εθελοντής φρουρός» ο Γκάθρι αναφέρεται στις οπλισμένες ομάδες τραμπούκων που χρησιμοποιούσαν οι εργοδοσίες των μεγάλων εταιριών (General Motors κ.ά.) για να επιτίθενται και να σπάνε τις απεργίες στα εργοστάσια τη δεκαετία του 1930.
1913 Massacre, 1941
Ένα από τα δεκάδες τραγούδια που έγραψε ο Γκάθρι για ανθρακωρύχους. Την παραμονή Χριστουγέννων του 1913 οι μεταλλωρύχοι του Μίσιγκαν, που βρίσκονταν ήδη στον 5ο μήνα απεργίας, γιορτάζουν με τις οικογένειές τους στο κέντρο διασκέδασης Italian Hall. Οι εργοδότες στέλνουν στο κτίριο μπράβους και απεργοσπάστες, οι οποίοι φωνάζουν “φωτιά!” για να προκαλέσουν πανικό, και στη συνέχεια κρατούν τις πόρτες του κτιρίου κλειστές. 73 εργάτες, γυναίκες και παιδιά να ποδοπατήθηκαν μέχρι θανάτου.
You Fascists Are Bound to Lose, 1944
«Ακούστε καλά φασίστες, Μπορεί να ξαφνιαστείτε
Αλλά ο κόσμος οργανώνεται, Και είστε καταδικασμένοι να χάσετε»
Two Good Men, 1946
Γραμμένο για το Νίκολα Σάκο (1891-1927) και τον Μπαρτολομέο Βαντσέτι (1888-1927), τους δύο Ιταλούς αναρχικούς μετανάστες στις ΗΠΑ, που καταδικάστηκαν για ληστεία μετά φόνου σε μια δίκη–παρωδία και εκτελέστηκαν, παρότι αθώοι, τον Αύγουστο του 1927.
Ludlow Massacre, 1958
Αφιερωμένο στη μεγαλειώδη απεργία ανθρακωρύχων την άνοιξη του 1914 στην πόλη Λάντλοου στο Κολοράντο των ΗΠΑ. Κατόπιν αιτήματος της εργοδοσίας προς τον κυβερνήτη του Κολοράντο, η εθνοφρουρά επιτίθεται στους απεργούς με πυροβολισμούς στο ψαχνό και εμπρησμό του καταυλισμού τους, με αποτέλεσμα δεκάδες νεκρούς. Μετά τη σφαγή στο Λάντλοου ξέσπασε ανταρτοπόλεμος σε όλη την πολιτεία μεταξύ των εργατών και της εθνοφρουράς που διήρκησε 10 μέρες.
Tear The Fascists Down
«Υπάρχει ένας μεγάλος και ένας αιματηρός αγώνας σε όλο τον κόσμο απόψε … … Ο Χίτλερ είπε στον κόσμο ότι θα τσακίσει το συνδικάτο μας. Αλλά το συνδικάτο μας θα σπάσει τις αλυσίδες της σκλαβιάς … … Το συνδικάτο μας θα τσακίσει τους φασίστες»
