Ο Χούγκο Τσάβεζ εκλέγηκε πρόεδρος της Βενεζουέλας κερδίζοντας πάνω από το 70% των ψήφων, τον Δεκέμβρη του 1998.
Τον επόμενο χρόνο μάλιστα, στις εκλογές για την νέα Συνταχτική Συνέλευση, που κάλεσε για να ψηφίσει ένα νέο Σύνταγμα, τα κόμματα που τον υποστηρίζουν κέρδισαν το 91% των ψήφων.
Μεταρρυθμίσεις και φτώχεια
Από την αρχή ο Τσάβεζ υιοθέτησε ριζοσπαστικά μέτρα για την ενίσχυση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και του βιοτικού επιπέδου των λαϊκών στρωμάτων. Αύξησε το κατώτατο μεροκάματο κατά 20%, αύξησε τις σχολικές θέσεις κατά 1.400.000, χτίζοντας νέα σχολεία. Τριπλασίασε τον αριθμό των αναλφάβητων που παρακολουθούν ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα. Έχτισε 100.000 νέα σπίτια για τους άνεργους και μοίρασε την ακαλλιέργητη γή στους ακτήμονες αγρότες.
Τα μέτρα αυτά και άλλα παρόμοια ενθουσίασαν βέβαια και εμψύχωσαν τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Ωστόσο, δεν μπορούσαν από μόνα τους να λύσουν τα τεράστια προβλήματα της φτώχειας και της ανισότητας μέσα στην κοινωνία. Το 80% του πληθυσμού ζει ακόμα στην φτώχεια και το 40% υποσιτίζεται σε μόνιμη βάση.
Την ίδια ώρα που ο λαός λιμοκτονεί, οι τσιφλικάδες (το 2% του πληθυσμού) ελέγχουν το 60% της γης και οι μεγαλοβιομήχανοι και οι τραπεζίτες ελέγχουν την παραγωγή κι όλη την οικονομία. Ελέγχουν ακόμη και την στρατηγική βιομηχανία πετρελαίου, που είναι κρατική, μέσα από τους διευθυντές που είναι δικοί τους.
Πως απέτυχε το πραξικόπημα
Παρ’ όλα αυτά, η άρχουσα τάξη της χώρας και οι ΗΠΑ έχουν λυσσάξει. Φοβούνται ότι οι αντιμπεριαλιαστικές θέσεις του Τσάβεζ και οι φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις του θ’ ανοίξουν την όρεξη των λαϊκών στρωμάτων στην Βενεζουέλα για να απαιτήσουνε κι άλλα και θα δημιουργήσουνε ελπίδες κι αναταραχές σ’ ολόκληρη την Λατινική Αμερική.
Έτσι όπως στη Χιλή, 30 χρόνια πριν, οι τσιφλικάδες και οι καπιταλιστές άρχισαν να σαμποτάρουν τις μεταρρυθμίσεις και την οικονομία και με την βοήθεια των ΜΜΕ που ελέγχουν άρχισαν να ξεσηκώνουν τα μεσαία στρώματα ενάντια στον Τσάβεζ.
Τελικά, στις 12 Απρίλη, του 2002, με την πλήρη υποστήριξη των ΗΠΑ, οργάνωσαν στρατιωτικό πραξικόπημα, που απήγαγε τον Τσάβεζ και διόρισε στην θέση του τον Π. Καρμόνα, Πρόεδρο του Συνδέσμου Βιομηχάνων.
Ωστόσο, 48 ώρες αργότερο, το πραξικόπημα είχε καταρρεύσει και ο Τσάβεζ είχε επιστρέψει σώος στο Προεδρικό Μέγαρο. Αποδείχτηκε ότι, όπως στην Χιλή τον Ιούνη 1973, το πραξικόπημα ήταν πρόωρο. Αντί να τρομοκρατήσει τις λαϊκές μάζες τις εξόργισε και τις ξεσήκωσε.
Μόλις μαθεύτηκε η ανατροπή του Τσάβεζ 50.000 διαδηλωτές περικύκλωσαν το Προεδρικό Μέγαρο και με την βοήθεια της Προεδρικής Φρουράς (που παρέμενε πιστή στον Τσάβεζ) το κατέλαβαν και εκδίωξαν κακήν κακώς τον Καρμόνα. Την επομένη, 400.000 λαού μπροστά στο Προεδρικό Μέγαρο απαίτησαν και πέτυχαν την απελευθέρωση του Τσάβες. Ήτανε αυτή η λαϊκή δύναμη, που έσπρωξε και τους φαντάρους και μερίδα αξιωματικών να αντιταχθούνε στο πραξικόπημα.
Πού οδήγησε η «συμφιλίωση»
Η ήττα του πραξικοπήματος ανάγκασε τις δυνάμεις της αντίδρασης να υποχωρήσουν προσωρινά. Το εργατικό κίνημα πέτυχε μια νίκη, κέρδισε δύναμη και ηθικό.
Όμως, μετά την επιστροφή του ο Τσάβεζ, αντί να αρπάξει αυτή την ευνοϊκή ευκαιρία, να στηριχτεί στις μάζες και να τσακίσει τους πραξικοπηματίες – στρατηγούς, βιομηχάνους και τσιφλικάδες – ζήτησε, όπως και ο Αλιέντε να υπάρξει συμφιλίωση.
Έκανε βέβαια ορισμένες αλλαγές στον στρατό και τον κρατικό μηχανισμό διορίζοντας «δικούς του ανθρώπους» και ίδρυσε τους «Βολιβαριανούς κύκλους» στις φτωχογειτονιές, με στόχο να κινητοποιούν τα λαϊκά στρώματα σε υποστήριξη του Προέδρου. Δεν πήρε όμως κανένα δραστικό μέτρο που να ξεδοντιάζει την αντίδραση. Δεν καταδικάστηκαν, ούτε φυλακίστηκαν έστω οι πραξικοπηματίες.
Γιατί όμως; Δέν βλέπει άραγε ο Τσάβεζ ότι οι πραξικοπηματίες θα σηκώσουνε αναπόφευκτα ξανά κεφάλι;
Ο βασικός λόγος βρίσκεται στο γεγονός ότι ο Τσάβεζ έχει σαν στόχο του ένα καπιταλισμό «με ανθρώπινο πρόσωπο». Δεν πιστεύει στον σοσιαλισμό. Θέλει να βελτιώσει την ζωή των λαϊκών στρωμάτων μέσα στα πλαίσια του συστήματος. Θέλει να αλλάξει τον καπιταλισμό, αλλά δεν θέλει να το ανατρέψει.
Την ίδια ώρα, ο Τσάβεζ δεν πιστεύει στον ιστορικό ρόλο της εργατικής τάξης στον δρόμο για την κατάληψη της εξουσίας και την εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού. Θέλει την υποστήριξη των λαϊκών μαζών, πιστεύει όμως περισσότερο στους «καλούς» αξιωματικούς, στους οποίους και στηρίζεται. Δυστυχώς και ο Αλιέντε πίστευε μέχρι το τέλος στους «καλούς» αξιωματικούς, σαν τον Πινοσέτ.
Λόκ-άουτ:μιά ακόμα προειδοποίηση
Η άρχουσα τάξη της Βενεζουέλας και οι ΗΠΑ δεν ενδιαφέρονται όμως για την «συμφιλίωση» που τους πρότεινε ο Τσάβεζ. Ενδιαφέρονται μόνο πως θα κερδίσουν χρόνο για να τον ανατρέψουν.
Το απόδειξαν μάλιστα ξανά μόνο λίγους μετά, τον Δεκέμβρη 2002, οργανώνοντας ένα λόκ-άουτ (απεργία εργοδοτών), με κέντρο την βιομηχανία πετρελαίου, που παράλυσε σχεδόν την οικονομία.
Η βιομηχανία πετρελαίου, που είναι κρατική, αποτελεί από μόνη της το 80% του Εθνικού Εισοδήματος της χώρας. Παρά όμως την τεράστια στρατηγική σημασία της, ο Τσάβες επέτρεψε στην δεξιά διευθυντική κλίκα της Εταιρείας να την διοικεί μέχρι τότε σαν «κράτος εν κράτει».
Συσπειρώθηκαν έτσι ξανά τα παλιά δεξιά κόμματα, οι εργοδότες, η ηγεσία της Καθολικής Εκκλησίας, τα ΜΜΕ και η διεφθαρμένη δεξιά ηγεσία που ελέγχει τα συνδικάτα, στα οποία είναι οργανωμένο μόνο το 18% των εργαζομένων, για να ανατρέψουν την εκλεγμένη με μεγάλη πλειοψηφία κυβέρνηση.
Η απειλή και η πρόκληση ήτανε μεγάλη και σοβαρή. Και πάλι όμως ο Τσάβεζ, το μόνο που έκανε ήταν να προσπαθεί με νομικά επιχειρήματα και μέσα, που βέβαια μπλοκάρανε τα δικαστήρια, να ελέγξει την κρατική Εταιρεία Πετρελαίου. Γι’ αυτό και το σαμποτάζ τους κράτησε 3 ολόκληρους μήνες.
Τελικά, χάρις στην μεγάλη υποστήριξη του Τσάβεζ από τις φτωχές μάζες, την κούραση και την εξάντληση των πλούσιων στρωμάτων που στήριζαν την αντίδραση και την δυναμική τελικά παρέμβαση της κυβέρνησης στην Εταιρεία, το λοκ- άουτ κατέρρευσε άδοξα.
Έρχεται νέα σύγκρουση
Το διαρκές σαμποτάζ όμως των εργοδοτών έχει κλονίσει σοβαρά την οικονομία και εμποδίζει την κυβέρνηση να κάνει ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις. Το βιοτικό επίπεδο των μεσαίων και των λαϊκών στρωμάτων χειροτερεύει. Τα δεξιά ΜΜΕ κατηγορούνε καθημερινά τον Τσάβεζ για σκάνδαλα και ανικανότητα και ζητάνε την παραίτηση του. Η κυβέρνηση του φαίνεται να ‘ναι παραλυμένη και να παραπαίει.
Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες και με την σύγχυση που δημιουργούν, η αντίδραση έχει αρχίσει να ελπίζει ότι μπορεί να ξεφορτωθεί το Τσάβεζ με …εκλογές. Διατείνεται λοιπόν ότι έχει μαζέψει 2.7 εκ. υπογραφές, που σύμφωνα με το Σύνταγμα είναι αρκετές για να γίνει ένα δημοψήφισμα, που μπορεί να κάνει μομφή στον Πρόεδρο και να τον αναγκάσει να παραιτηθεί.
Την ίδια ώρα, στις φτωχογειτονιές του Καράκας οι εργάτες και η φτωχολογιά, που βλέπουν την αντίδραση να σηκώνει πάλι κεφάλι, έχουν αρχίσει να αυτοοργανώνονται.
Σύμφωνα με την εφημερίδα Observer (10-8-03):
«Οι φτωχογειτονιές ξεσηκώνονται». «Μια αθόρυβη επανάσταση έχει ξεκινήσει».
Δεκάδες Λαϊκές Επιτροπές και Συνελεύσεις έχουν ξεπηδήσει στις φτωχογειτονιές. Συναντιώνται κάθε βδομάδα σε δρόμους, πλατείες,σχολεία και συζητάνε για τα καυτά προβλήματα της κάθε γειτονιάς, αλλά και γενικά πολιτικά ζητήματα. Οι Επιτροπές παίρνουνε πρωτοβουλίες για να λύσουν τοπικά ζητήματα υγείας, εκπαίδευσης, ύδρευσης και ρύπανσης. Επίσης έχουν δημιουργηθεί και δεκάδες τοπικοί σταθμοί ραδιοφώνου και τηλεόρασης.
«Θέλουμε να κυβερνήσουμε εμείς» υποστηρίζει ο Κάρλος Κάρλες, συνιδρυτής του ραδιοσταθμού Περόλα. «Θέλουμε να αποφασίζουμε εμείς, στις γειτονιές μας, τι γίνεται, πότε γίνεται και πώς γίνεται».
Χρειάζονται ριζικά μέτρα για την νίκη
Για να μπορέσει το εργατικό και το λαϊκό κίνημα της Βενεζουέλας να νικήσει την αντίδραση, την άρχουσα τάξη και τις ΗΠΑ, χρειάζεται οι μάζες να πάρουνε στα χέρια τους την εξουσία. Αυτό είναι και το κύριο μάθημα από την αιματηρή ήττα στη Χιλή, το 1973.
Μόνο με το πέρασμα στην κοινωνία, των πετρελαίων, των μεγάλων τσιφλικιών, των τραπεζών και των στρατηγικών τομέων της οικονομίας, κάτω από συνθήκες δημοκρατίας διαφάνειας, εργατικού και λαϊκού ελέγχου και διαχείρισης, και, παράλληλα, με την άρνηση αποπληρωμής του εξωτερικού χρέους που στραγγαλίζει τη χώρα, θα μπορέσει το εργατικό κίνημα της Βενεζουέλας να συντρίψει την ολιγαρχία και να σχεδιάσει την παραγωγή, να βρεί τους πόρους να αναπτύξει την οικονομία και να καταπολεμήσει την φτώχεια.
Μόνο με τον εξοπλισμό και την οργάνωση των εργατών και των αγροτών και την έκκληση στους φαντάρους να οργανωθούν και να συσπειρωθούν με το λαϊκό κίνημα, μπορεί να αποτρέψει τα νέα πραξικοπήματα που μεθοδεύονται.
Το εργατικό και λαϊκό κίνημα της Βενεζουέλας χρειάζονται ένα επαναστατικό σοσιαλιστικό κόμμα, ένα κόμμα που θα εμπνεύσει και θα οργανώσει τις λαϊκές μάζες της Βενεζουέλας για να φέρουν σε πέρα όλα τα πιο πάνω. Και που θα απευθυνθεί στους εργάτες και αγρότες της Βραζιλίας, της Αργεντινής, του Μεξικού, του Εκουαδόρ, της Βολιβίας, που σήμερα εξεγείρονται, σ’ ένα κοινό αγώνα για μιά Σοσιαλιστική Βενεζουέλα και μια εθελοντική Σοσιαλιστική Ομοσπονδία όλης της Λατινικής Αμερικής.
