Του Τζον Ντέιλ, «Σοσιαλιστικό Κόμμα – CWI» Βρετανίας
Ο σοσιαλιστής συγγραφέας Τζακ Λόντον, πέθανε πριν από εκατό χρόνια, στις 22 Νοεμβρίου του 1916. Ίσως το πιο γνωστό βιβλίο του, η Σιδερένια Φτέρνα, περιγράφει μια επική μάχη ενάντια στον βάρβαρο καπιταλισμό. Αν και το βιβλίο βασίζεται στη φαντασία του συγγραφέα, τα γεγονότα που αποτελούν το σκηνικό είναι στην πραγματικότητα σύγχρονα.
Το βιβλίο εκδόθηκε το 1907, δυο χρόνια μετά την ήττα της ρώσικης επανάστασης του 1905. Οι εργαζόμενοι στις ΗΠΑ προσχωρούσαν στα συνδικάτα. Μεγάλες απεργίες πραγματοποιούνταν, με την ιδιωτική εταιρεία ασφαλείας, τον Οργανισμό Πίνκερτον, να διεισδύει στα συνδικάτα και να στρατολογεί κακοποιούς για να επιτέθενται βίαια στις απεργιακές φρουρές.
Ο οργανωτής του συνδικάτου των σιδηροδρομικών Γιουτζίν Ντεμπς οδήγησε το Σοσιαλιστικό Κόμμα, που είχε πάρει 88.000 ψήφους στις προεδρικές εκλογές του 1900, να ανεβάσει δραματικά την απόδοση του και να φτάσει τις 901.000 ψήφους (6%) το 1912.
Η Σιδερένια Φτέρνα περιγράφει την κλιμάκωση προς την επανάσταση στις ΗΠΑ και την βίαια απάντηση της άρχουσας τάξης για να την συντρίψει στο αίμα. Το κεντρικό του φανταστικό κατασκεύασμα είναι ένα ημερολόγιο, το Χειρόγραφο Έβερνχαρντ, της Άβις, μιας κόρης καθηγητή που παντρεύεται τον κεντρικό χαρακτήρα του βιβλίου, τον σοσιαλιστή ηγέτη Έρνεστ Έβερχαρντ. Στο βιβλίο του Τζακ Λόντον, το χειρόγραφο της (το οποίο καλύπτει τα χρόνια από το 1912 ως το 1932) ήταν κρυμμένο και βρέθηκε αιώνες αργότερα. Μέσω των υποσημειώσεων, που εισήχθησαν μετά την ανακάλυψη του χειρόγραφου της, ο Λόντον κάνει καθαρό πως ο σοσιαλισμός τελικά θριάμβευσε – περίπου τριακόσια χρόνια αργότερα.
Το βιβλίο εκθέτει την φύση της καπιταλιστικής κοινωνίας και δυναμικά υποστηρίζει το σοσιαλισμό. Η Άβις αρχικά πιστεύει τους μύθους της καπιταλιστικής δικαιοσύνης και δημοκρατίας ώσπου ο Έρνεστ της προτείνει να ερευνήσει την ιστορία ενός εξαθλιωμένου ανθρώπου που λέγεται Τζάκσον.
Ο Τζάκσον έχασε ένα χέρι σε ένα «ατύχημα» στο εργοστάσιο, λόγω εξάντλησης και προσπαθώντας να σώσει μια μηχανή από ζημιά. Οι ιδιοκτήτες του εργοστασίου, η διοίκηση, οι επιστάτες, οι δικηγόροι και οι εφημερίδες συνομώτησαν για να κρύψουν την αλήθεια και να του αρνηθούν αποζημίωση. Έχασε επίσης τη δουλειά του.
Η αντίθεση ανάμεσα στη φτώχεια που ζει η οικογένεια του Τζάκσον και στις οικογένειες των αφεντικών, που ζουν από τα κέρδη της εταιρείας, κλονίζει τις πεποιθήσεις της Άβις. Ο Έρνεστ δείχνει πως λειτουργεί ο καπιταλισμός μέσω συζητήσεων με ακαδημαϊκούς, επισκόπους, μικρούς και μεσαίους επιχειρηματίες και πολιτικούς εκπροσώπους των αγροτών. Οι ολιγάρχες ή πλουτοκράτες – διευθυντές των μεγάλων εταιρειών που ελέγχουν την οικονομία, την κυβέρνηση, το νόμο, τα πανεπιστήμια και τον τύπο– συνθλίβουν αυτές τις μεσαίες τάξεις. Κάποιοι αποφασίζουν να ενταχθούν στον αγώνα της εργατικής τάξης, αν και οι περισσότεροι συνεχίζουν να συντάσσονται με τις μεγάλες επιχειρήσεις.
Ο Έρνεστ προσκαλείται να δώσει διάλεξη στη «Λέσχη Εκλεκτών» της ακτής του Ειρηνικού – στους πλουσιότερους, πιο ισχυρούς «άρχοντες της κοινωνίας». Αν και αυτό φαίνεται υπερβολικό, σαν φανταστικό τέχνασμα, βασίζεται στην ίδια την εμπειρία του Τζακ Λόντον ακριβώς σε μια τέτοια περίπτωση. Καθώς τα επιχειρήματα της βραδιάς αρχίζουν να κλιμακώνονται, ο ιδιοκτήτης του εργοστασίου όπου ο Τζάκσον έχασε το χέρι του μιλά ψυχρά και σκόπιμα καθώς δείχνει τον Έρνεστ:
«Κύριοι, εδώ βρίσκεται η αρκούδα και το βούισμα σας έχει μόνο γαργαλίσει τα αυτιά της… Η αρκούδα έχει πει ότι θα μας συντρίψει. Κι αν εμείς συντρίψουμε την αρκούδα;… Δεν θα απαντήσουμε στην αρκούδα με λόγια. Η απάντηση μας πρέπει να είναι διατυπωμένη με μολύβι. Είμαστε στην εξουσία. Κανείς δεν θα το αρνηθεί. Με την δύναμη της εξουσίας θα παραμείνουμε στην εξουσία».
Αυτή η ολιγαρχία είναι η σιδερένια φτέρνα που θα συνθλίψει τις οργανώσεις της εργατικής τάξης που απειλούν το καπιταλιστικό σύστημα.
Αυτό που λείπει από την ιστορία είναι περισσότερες συζητήσεις μεταξύ του Έρνεστ και των συνδικαλιστών και σοσιαλιστών: Ποια στρατηγική και τακτική χρειάζονταν για να νικήσουν τους πλουτοκράτες; Ωστόσο, υπάρχουν πολλές αναφορές σε εργατικούς αγώνες και αναπτυσσόμενες σοσιαλιστικές οργανώσεις, στις ΗΠΑ και διεθνώς. Ένας πόλεμος μεταξύ της Γερμανίας και των ΗΠΑ το 1912 σταματά από μια διεθνή γενική απεργία – σε αντίθεση με την πραγματική ζωή το 1914, όταν οι ηγέτες των μαζικών Σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων υποστήριξαν τις άρχουσες τάσεις, προδίδοντας τις προπολεμικές υποσχέσεις τους.
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου περιγράφει την επανάσταση και την αντεπανάσταση. Μια οξεία οικονομική κρίση οδηγεί σε γενική απεργία. Οι ηγέτες των βασικών συνδικάτων κάνουν μια συμφωνία που δίνει στα μέλη τους σημαντικά υψηλότερους μισθούς, υπό την προϋπόθεση ότι θα σπάσουν με τα υπόλοιπα συνδικάτα και θα σταματήσουν κάθε περαιτέρω ενώμενη δράση. Εν τω μεταξύ, ένας απεργοσπαστικός στρατός (οι Μισθοφόροι) στρατολογείται από τις γραμμές των ανέργων.
Οι απεργιακές φρουρές δέχονται επίθεση με πολυβόλα. Ένας σοσιαλιστικός εκδοτικός οίκος τυλίγεται στις φλόγες και τα βιβλία του καίγονται από έναν όχλο που κουνά την αμερικάνικη σημαία, τραγουδώντας πατριωτικά τραγούδια. Ο Λόντον τους αποκαλεί οι Μαύρες Εκατονταρχίες, το ίδιο όνομα με τις δολοφονικές, ακραία εθνικιστικές και αντισημίτικες συμμορίες που δραστηριοποιούνταν στην τσαρική Ρωσία. Φασίστες και προβοκάτορες ξεκινούν ταραχές και καταστροφές, παρέχοντας δικαιολογία για τα τακτικά στρατεύματα να «αποκαταστήσουν την τάξη». Οι ηγέτες των εργατών φυλακίζονται και εκτελούνται. Διατάσεται η στρατολόγηση σε πολιτοφυλακές, οι οποίες στέλνονται σε άλλες πολιτείες να καταστείλουν απεργίες.
Νικημένοι στο απεργιακό πεδίο, οι εργαζόμενοι στρέφονται σε μια πολιτική απάντηση, εκλέγοντας 50 σοσιαλιστές στο Κογκρέσο. Ωστόσο, μια βόμβα εκρήγνυται στην αίθουσα και οι στρατιώτες εισβάλουν για να τους συλλάβουν. Αιώνες αργότερα, ανακαλύπτονται έγγραφα που αποκαλύπτουν πως υπεύθυνος ήταν ένας πράκτορας της αστυνομίας. Ως περιγραφή της ανόδου των Ναζί στην εξουσία στη Γερμανία 25 χρόνια αργότερά, αυτή του Λόντον ήταν εντυπωσιακά ακριβής.
Παρά τις τεράστιες δυνάμεις της ολιγαρχίας, οι σοσιαλιστές συνεχίζουν να οργανόνται σε παράνομους πυρήνες και μαχητικές ομάδες – εδώ βλέπουμε τον Λόντον να προβλέπει την αντίσταση που αναπτύχθηκε στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ενάντια στη ναζιστική Γερμανία και τα καθεστώτα που συνεργάστηκαν μαζί της. Μια απελπισμένη μάχη ενάντια στους μυστικούς πράκτορες που έχουν διεισδύσει στις γραμμές τους συνδυάζεται με την αποστολή δικών τους πρακτόρων στις γραμμές των Μισθοφόρων και των άλλων εχθρικών οργανώσεων.
Στο φανταστικό 1917 του Λόντον, η δικτατορία υποκινεί σκόπιμα μια πρόωρη εξέγερση στο μαχητικό Σικάγο, προτού οι εργαζόμενοι στις άλλες περιοχές να είναι έτοιμοι να αναλάβουν δράση. Οι πιο καταπιεσμένες, χτυπημένες μάζες, οι «άνθρωποι της αβύσσου», προσπαθούν να καταλάβουν την πόλη και θερίζονται με πολυβόλα. Αυτό απηχεί τις Μέρες του Ιούλη στην Πετρούπολη, το πραγματικό 1917, όπου μόνο η παρέμβαση των Μπολσεβίκων απέτρεψε μια ήττα της κλίμακας που περιγράφει ο Λόντον.
Η Άβις και ο Έρνεστ Έβερχαρντ δεν ζουν για να δουν τη σοσιαλιστική κοινωνία για την οποία αγωνίστηκαν. Αλλά ο Τζακ Λόντον κάνει σαφές ότι ο καπιταλισμός τελικά ανατράπηκε και μια πολύ ανώτερη κοινωία χτίστηκε στη θέση του.
Διάβασα για πρώτη φορά αυτό το βιβλίο καθώς η κυβέρνηση του προέδρου Σαλβαδόρ Αλιέντε στη Χιλή προχωρούσε σε μεγάλες μεταρρυθμίσεις. Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, οι αριστεροί βουλευτές του βρετανικού Εργατικού Κομματος και οι ομοϊδεάτες τους διεθνώς, ανέφεραν τη Χιλή σαν ένα μοντέλο για τη «δημοκρατική σοσιαλιστική επανάσταση». Αλλά ένα πραξικοπήμα υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ ανέτρεψε βίαια την κυβέρνηση του Αλιέντε το 1973, συγκέντρωσε τους σοσιαλιστές και τους συνδικαλιστές στο εθνικό στάδιο ποδοσφαίρου, βασανίζοντας και εκτελώντας χιλιάδες. Αυτό με έπεισε να μπω στο «Μίλιταντ», τον προκάτοχο του σημερινού Σοσιαλιστικού Κόμματος. Είχε προειδοποιήσει επανειλημμένα για αυτή την τρομερή εξέλιξη, στην περίπτωση που οι εργαζόμενοι δεν κινητοποιούνταν για να πάρουν όλη την εξουσία από την αστική τάξη.
Ξαναδιαβάζοντας το βιβλίο, σε εντυπωσιάζει το με πόση ακρίβεια ο Λόντον προέβλεψε πολλές από τις εξελίξεις του 20ου αιώνα: την καπιταλιστική κρίση, την επανάσταση, τον φασισμό που επακολούθησε την ήττα της, την δικτατορία και τις αποτυχίες των Σοσιαλδημοκρατών ηγετών.
Στον 21ο αιώνα, το μήνυμα του είναι εξίσου επίκαιρο. Ο αρθρογράφος των Financial Times, Μάρτιν Γουλφ, έγραψε πρόσφατα (30 Αυγούστου) το παρακάτω δυσοίωνο απόσπασμα:
«Σκεφτείτε τις απογοητευτικές πρόσφατες επιδόσεις του παγκόσμιου καπιταλισμού, αν μη τι άλλο το σοκ της οικονομικής κρίσης και τις καταστροφικές επιπτώσεις της στην εμπιστοσύνη των ελίτ που είναι επιφορτισμένες με τις πολιτικές και οικονομικές μας υποθέσεις. Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά, η εμπιστοσύνη σε ένα διαρκή γάμο μεταξύ της φιλελεύθερης δημοκρατίας και του παγκόσμιου καπιταλισμού φαίνεται αδικαιολόγητη. Λοιπόν, τι θα μπορούσε να πάρει τη θέση του; Μια πιθανότητα θα ήταν η άνοδος μιας παγκόσμιας πλουτοκρατίας και, σαν αποτέλεσμα, το τέλος των εθνικών δημοκρατιών».
Παρά το γεγονός ότι δεν θέλει πολύ φαντασία για να δεις μια φιγούρα του στυλ του Ντόναλντ Τραμπ σαν μελλοντικό δικτάτορα, η εργατική τάξη σήμερα είναι δυνητικά πολύ ισχυρότερη σε όλο τον κόσμο απ’ ότι κατά τη διάρκεια της ζωής του Τζακ Λόντον. Η μελέτη των διδαγμάτων από τους αγώνες της εργατικής τάξης διεθνώς μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη διασφάλιση της νίκης του σοσιαλισμού, με τον τερματισμο της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης της πλουτοκρατίας και των πολέμων. Πρέπει να είμαστε σίγουροι πως η αισιόδοξη πρόβλεψη του για μια μελλοντική σοσιαλιστική κοινωνία θα μπορέσει να επιτευχθεί πολύ νωρίτερα από ότι προέβλεψε.
