Τον περασμένο Ιούλη, οι τιμές των τροφίμων παγκοσμίως αυξήθηκαν κατά 10%, απειλώντας σύμφωνα με εκτιμήσεις της Παγκόσμιας τράπεζας να οδηγήσουν σε μια νέα επισιτιστική κρίση. Η επέλαση της κλιματικής αλλαγής με τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η επακόλουθη καταστροφή μεγάλου ποσοστού των σοδειών παγκοσμίως, αλλά και η κερδοσκοπία στην αγορά των τροφίμων, βυθίζει όλο και μεγαλύτερα κομμάτια της ανθρωπότητας στην πείνα και την εξαθλίωση.
Ακολουθούν αποσπάσματα του άρθρου του σ. Ian Dalton (Ίαν Ντάλτον), μέλους του Σοσιαλιστικού Κόμματος στη Βρετανία. Επιμέλεια: Άννα Κλείτσα.
(Ολόκληρο το άρθρο στα αγγλικά, στο http://www.socialistworld.net/doc/5910)
«Σας παρακαλώ κύριε… μπορώ να έχω λίγο ακόμη;»
Στον κόσμο που ζούμε, δεν είναι μόνο τα ορφανά – πρωταγωνιστές στα μυθιστορήματα του Ντίκενς που αντιμετωπίζουν καθημερινά την πείνα και την έλλειψη τροφής. Ακόμα και στις πιο «προηγμένες» καπιταλιστικά χώρες, το σύστημα του κέρδους αδυνατεί να παρέχει στους πολίτες του τα βασικά για μια ισορροπημένη διατροφή.
Η άνοδος στις τιμές των τροφίμων
Στην περιοχή Σαχέλ της Δ. Αφρικής, 18 εκατομμύρια άνθρωποι απειλούνται από την πείνα, εξαιτίας των φτωχών σοδειών αφενός και των πολύ υψηλών τιμών των τροφίμων αφετέρου. Το 2011, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) κατέγραψε τις υψηλότερες τιμές στα τρόφιμα από το 1990.
Το 2010, η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμούσε πως το 1 από τα 7 δισεκατομμύρια του παγκόσμιου πληθυσμού ήταν υποσιτισμένο, ενώ κάθε χρόνο, έξι εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως πεθαίνουν λόγω υποσιτισμού πριν προλάβουν να κλείσουν πέντε.
Η ξηρασία στις ΗΠΑ
Ένας από τους παράγοντες για την εκτόξευση στις τιμές των τροφίμων είναι η παρατεταμένη ξηρασία στις ΗΠΑ. Το παρακάτω δημοσίευμα της Guardian θυμίζει περισσότερο αναφορές στην υποσαχάρια Αφρική, παρά στις αμερικάνικες καλλιέγειες:
«Υπάρχουν κοτσάνια που φτάνουν το ανθρώπινο ύψος αλλά δεν έχουν καλαμπόκι στην κορυφή. Όσα υπάρχουν είναι τραχιά σαν την φλούδα του ανανά. Η καλλιέργεια σόγιας που αυτή την εποχη έπρεπε να φτάνει ως το γόνατο, μετά βίας φτάνει ως την κνήμη».
Περίπου το ένα τρίτο των γεωργικών εκτάσεων των ΗΠΑ μπορεί να πει κανείς πως είναι μια «κατεστραμμένη περιοχή». Τον Ιούλιο που πέρασε, το Εθνικό Κέντρο Κλιματολογίας ανακάλυψε πως το 55% της ηπειρωτικής περιοχής των ΗΠΑ βρισκόταν σε μέτρια έως εξαιρετικά ψηλά επίπεδα ξηρασίας, ενώ μεγάλες πυρκαγιές ξέσπασαν στην Γιούτα και το Κολοράντο.
Η αμερικάνικη κυβέρνηση εκτιμά πως το ένα τρίτο των καλλιεργειών καλαμποκιού και σόγιας βρίσκεται σε κακή κατάσταση, αλλά όσοι ζουν το πρόβλημα από κοντά κάνουν πολύ πιο δυσοίωνες εκτιμήσεις. Όπως αναφέρει ένας αγρότης στη Guardian: «Πολλές από τις σοδειές απλά δεν αξίζει ο κόπος να συλλεχθούν».
Στις 23 Ιούλη το καλαμπόκι «χτύπησε» τιμή ρεκόρ φτάνοντας τα 8 δολλάρια ανά μπούσελ (μονάδα μέτρησης όγκου στα σιτηρά που αντιστοιχεί περίπου σε 63 λίτρα) όταν το 2002 η τιμή ήταν στα 2 δολλάρια. Αυτό φυσικά θα έχει τεράστιες επιπτώσεις στην τιμή του γάλακτος και των κρεάτων αφού το καλαμπόκι είναι η βάση όλων των ζωοτροφών. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να έχουν καταγραφεί κρούσματα αγροτών που αναγκάστηκαν να ταϊσουν τα ζώα τους… ακόμα και με γλυκά!
Πολλά από αυτά τα ζώα σφαγιάζονται αυτή την στιγμή καθώς οι κτηνοτρόφοι δεν μπορούν να ανταποκριθούν στο υψηλό κόστος των τροφών τους. Τα καταφύγια των αλόγων έχουν γεμίσει, ενώ παράλληλα οι πωλήσεις τρακτέρ και γεωργικού εξοπλισμού έχει πέσει κατά 70% σε πολλές περιοχές των μέσο-δυτικών ΗΠΑ.
Και όσο αυτά συμβαίνουν στην Αμερική, η χειρότερη ξηρασία των τελευταίων 130 χρόνων έχει χτυπήσει και στη Μαύρη θάλασσα οδηγώντας στην κατακόρυφη αύξηση της τιμής του σιταριού. Η κλιματική αλλαγή έχει σαν αποτέλεσμα τα ακραία καιρικά φαινόμενα -από τις παρατεταμένες ξηρασίες, μέχρι τα τσουνάμι και τις πλημμύρες – και αυτό επιδρά άμεσα στις τιμές των τροφίμων.
Και οι κερδοσκόποι
Δεν είναι βέβαια μόνο οι «φυσικοί» παράγοντες που επηρεάζουν τις τιμές των τροφίμων. Με την αρχή της τραπεζικής κρίσης το 2007- 2008, ένα νέο κύμα κερδοσκοπίας έκανε την εμφάνιση του στα αγροτικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένης της ζάχαρης αλλά και των κτηνοτροφικών προϊόντων. Η αξία τους ανέβηκε συνολικά από (κάτι λιγότερο από) 2 τρισ. δολλάρια στα 9 τρισ. δολλάρια το 2007.
Μεγάλοι οργανισμοί ανάλογων συμφερόντων, που αγοράζουν και κατακρατούν τα τρόφιμα για μεγάλες περιόδους, άρχισαν να επενδύουν στην «φούσκα των τροφίμων» κι έτσι δεν αύξησαν απλά τις τιμές αλλά δημιούργησαν κι ελλείψεις – κατά κύριο στις λεγόμενες «αναπτυσσόμενες» οικονομίες.
Οι κερδοσκόποι «χαιρέτισαν» αυτή την τελευταία κρίση στα τρόφιμα με βροχή στοιχημάτων για τις τιμές. Αυτή η συμπεριφορά που οδήγησε στην αύξηση των τιμών, συνοψίζεται αποκαλυπτικά στα λόγια ενός χρηματιστή: «Είναι σα να άνοιξε η κάνουλα των χοντρών κερδών». (Bloomberg, Ιούλιος 2012).
Όμως «οι τιμές των τροφίμων δεν έφεραν απλά μεγάλη επιβάρυνση στον προϋπολογισμό των φτωχών στρωμάτων, οδήγησαν επιπλέον σε πολιτική αναταραχή σε πολλές περιοχές του κόσμου», όπως συμπέρανε ο Economist πρόσφατα.
Το 2008 είδαμε εξεγέρσεις για το ζήτημα των τροφίμων στη Δυική Αφρικη, την Αϊτή, το Μαρόκο, το Μπαγκλαντές και τις Φιλιππίνες – συνολικά πάνω από 30 χώρες. Μετά από μια γενική απεργία για τις τιμές του ψωμιού στην πόλη Μαλχάλα της Αιγύπτου, ο στρατός διατάχθηκε να ψήσει και να διανείμει ψωμί ώστε να αποτρέψει περαιτέρω επέκταση των κινητοποιήσεων.
Ενώ η Αίγυπτος και η Τυνησία βρίσκονταν σε επαναστατικές διαδικασίες το 201, οι οποίες σε ένα βαθμό είχαν πυροδοτηθεί και από την εκτόξευση των τιμών των τροφίμων, η κυβέρνηση της Αλγερίας αγόραζε 800.000 τόνους σιταριού και της Ινδονησίας 800.000 τόνους ρυζιού, προκειμένου να αποτρέψουν αντίστοιχες εξελίξεις στις χώρες τους.
Όσο συνεχίζουν οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες και οι κερδοσκόποι να ελέγχουν την παραγωγή της τροφής παγκόσμια, είναι σίγουρο ότι εκατομμύρια άνθρωποι θα παραμένουν καταδικασμένοι σε θάνατο από υποσιτισμό. Στον δυτικό κόσμο, αυξάνονται τα ποσοστά του υποσιτισμού στα φτωχά στρώματα την ίδια στιγμή που αυξάνονται και τα προβλήματα υγείας όπως η παχυσαρκία, εξαιτίας της επέκτασης των ανθυγιεινών –αλλά τόσο επικερδών!– τροφών.
Η παραγωγή τροφής πρέπει να είναι δημοκρατικά οργανωμένη κι υπό τον έλεγχο των εργαζομένων, ώστε να επωφελείται ολόκληρη η κοινωνία. Τα κέρδη των καπιταλιστών πρέπει να βγουν από την μέση αν θέλουμε να εξαλειφθεί η πείνα από τις ανθρώπινες κοινωνίες.
