Κάπου στη μέση της ερήμου Καρακούμ στο Τουρκμενιστάν, βρίσκεται ο μεγάλος κρατήρας Darvaza, που είναι γνωστός και ως «Πύλες της Κόλασης». Το όνομα αυτό το πήρε από το γεγονός ότι από τον κρατήρα απελευθερώνονται εδώ και δεκαετίες μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου οι οποίες αναφλέγονται μόλις βγαίνουν στην επιφάνεια, δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό θέαμα. Έτσι, ο κρατήρας μέχρι σήμερα λειτουργεί κυρίως ως τουριστικό αξιοθέατο παρά το γεγονός ότι στην πραγματικότητα αποτελεί έναν μεγάλο περιβαλλοντικό κίνδυνο.
Ο πρόεδρος του Τουρκμενιστάν Κ. Μπερντιμουχαμέντοφ, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι σκοπεύει να κλείσει τον κρατήρα, με την κυβέρνηση να ισχυρίζεται ότι αποτελεί κίνδυνο και πρέπει να σφραγιστεί. Επικαλείται ανάμεσα σε άλλα, λόγους προστασίας του περιβάλλοντος και των κατοίκων που ζουν σε σχετικά μικρές αποστάσεις από τον κρατήρα, παρότι δεν κρύβει ότι το βασικό κίνητρο είναι η εκμετάλλευση του φυσικού αερίου της περιοχής που «σπαταλιέται» εδώ και πάνω από πενήντα χρόνια.
Οι «Πύλες της Κόλασης»
Αν και υπάρχουν διχογνωμίες ως προς τον τρόπο με τον οποίο δημιουργήθηκε ο κρατήρας, η επικρατέστερη εκδοχή αναφέρει πως η ιστορία του ξεκίνησε με μια προσπάθεια εξόρυξης του αερίου στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Η απόπειρα απέτυχε, το έδαφος κατέρρευσε δημιουργώντας τον κρατήρα και το αέριο άρχισε να διαρρέει στην ατμόσφαιρα.
Έτσι, η επιστημονική ομάδα της εξόρυξης αποφάσισε να βάλει φωτιά στο αέριο, περιμένοντας ότι μέσα σε λίγες εβδομάδες τα κοιτάσματα θα εξαντλούνταν και η φωτιά θα έσβηνε από μόνη της.
Σήμερα, 50 χρόνια μετά, το φυσικό αέριο εξακολουθεί να καίγεται! Οι «Πύλες της Κόλασης» απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου (που αποτελείται κυρίως από μεθάνιο – ένα αέριο πολλές φορές πιο ισχυρό από το διοξείδιο του άνθρακα ως προς τις επιπτώσεις του στην κλιματική αλλαγή). Από την άλλη, προσελκύουν χιλιάδες τουρίστες από όλο τον κόσμο.
Κλείσιμο και εκμετάλλευση;
Η κυβέρνηση θυμήθηκε σήμερα μετά από πολλές δεκαετίες να μιλήσει υποκριτικά για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και την υγεία των κατοίκων. Η πραγματικότητα βέβαια είναι ότι ψάχνει να βρει τρόπο να επαναφέρει το σχέδιο της εξόρυξης του κοιτάσματος, που εξάλλου αποδείχτηκε πολύ μεγαλύτερο από τις αρχικές εκτιμήσεις. Φοβάται επίσης ότι η συνέχιση της καύσης του φυσικού αερίου της περιοχής μπορεί να φτάσει να απειλεί γειτονικά κοιτάσματα, τα οποία θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί στο μέλλον.
Το να κλείσει βέβαια ένα γιγάντιο πηγάδι ακτίνας τουλάχιστον 70 και βάθους 20 μέτρων, όπως και το να σβήσει η φωτιά στο εσωτερικό της, δεν είναι η πιο απλή υπόθεση στον κόσμο. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι χιλιάδες πολύ μικρότερα πηγάδια εξορύξεων φυσικού αερίου και πετρελαίου στις ΗΠΑ εγκαταλείπονται μετά την εξάντληση του μεγαλύτερου όγκου του κοιτάσματος και συνεχίζουν να απελευθερώνουν σημαντικές ποσότητες αέριων ρύπων, εξαιτίας της δυσκολίας και του κόστους που απαιτεί το σφράγισμα τους.
Χαρακτηριστικό των δυσκολιών είναι πως ο πρόεδρος της χώρας ζήτησε από τους επιστήμονες να «βρούνε τρόπο» να σφραγίσουν τον κρατήρα, προτρέποντας τους να ζητήσουν βοήθεια από χώρες του εξωτερικού αν κριθεί απαραίτητο. Το ενδεχόμενο να ξοδέψει τεράστια ποσά για το σφράγισμα του κρατήρα, αλλά και να ζητήσει διεθνή βοήθεια ένα ημιδικτατορικό καθεστώς που σχετικά πρόσφατα έχει αρχίσει να αποκτά σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο, είναι ενδεικτικό των κερδών που περιμένει από την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου. Εξάλλου, οι εξαγωγές φυσικού αερίου είναι μια από τις βασικές πηγές εσόδων της χώρας. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέσα στο 2021 η Ρωσία διπλασίασε την ποσότητα φυσικού αερίου που εισάγει από το Τουρκμενιστάν.
Το περιβάλλον ξανά ως πρόσχημα
Δεν είναι βέβαια η πρώτη, ούτε η τελευταία φορά που κυβερνήσεις και μεγάλες εταιρείες προσπαθούν να δικαιολογήσουν ένα έργο εκμετάλλευσης φυσικών πόρων βαφτίζοντας το «φιλικό προς το περιβάλλον». Για τους κατοίκους της περιοχής βέβαια, το κλείσιμο του κρατήρα και ο τερματισμός της καύσης του αερίου θα είναι μια σημαντική ανάσα. Ωστόσο, ο λόγος για τον οποίο η κυβέρνηση θέλει να τερματίσει την καύση, είναι για να μεταφέρει το αέριο και να το πουλήσει, προκειμένου να καεί κάπου αλλού.
Η εκμετάλλευση του φυσικού αερίου που βρίσκεται κάτω από τον κρατήρα Darvaza, εντάσσεται στην καταστροφική λογική της εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων (πετρέλαιο και φυσικό αέριο) για την παραγωγή ενέργειας.
Μια λογική που εξακολουθεί να κυριαρχεί σε παγκόσμιο επίπεδο, παρά το γεγονός ότι οι επιπτώσεις της είναι καταστροφικές, όχι μόνο εξαιτίας των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αλλά και των μεγάλων κινδύνων για τη φύση και τα οικοσυστήματα σε τοπικό επίπεδο, στις περιοχές όπου γίνονται οι εξορύξεις.
Απέναντι σε αυτή την καταστροφική λογική, τα περιβαλλοντικά κινήματα παγκόσμια πρέπει να αντιτάξουν την ανάγκη για άμεση παύση της χρήσης ορυκτών καυσίμων και στροφή στις ήπιες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Αυτή η στροφή πρέπει να πραγματοποιηθεί αποκλειστικά με δημόσιες επενδύσεις, έτσι ώστε οι ΑΠΕ να σχεδιαστούν για να εξυπηρετούν τις ανάγκες της κοινωνίας, με προτεραιότητα την προστασία του περιβάλλοντος και όχι τα υπερκέρδη των ιδιωτών εργολάβων και των εταιρειών ενέργειας.
