Του Κυριάκου Χάλαρη
Τη Δευτέρα 3 Οκτώβρη, μετά από επεισοδιακές διαπραγματεύσεις, και μέχρι τη στιγμή που έκλεινε η ύλη του Ξ, ήταν ακόμα ανοιχτό το αν θα ξεκίναγε τελικά και επίσημα η ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην ΕΕ. Τις αμέσως προηγούμενες ημέρες είχαν προηγηθεί σειρά δηλώσεων, προϋποθέσεων και όρων προς την Τουρκία που αποκάλυπταν τους δισταγμούς των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων ακόμα και την τελευταία ώρα απέναντι στην προοπτική πλήρους ένταξης στην Τουρκία στην ΕΕ.
Ευρωπαϊκοί δισταγμοί
Στην αρχή ήταν η σκληρή σχετικά απάντηση της ΕΕ στη δήλωση της Τουρκίας ότι η τελωνειακή ένωση με τα νέα 10 κράτη μέλη της ΕΕ, στην οποία προχώρησε στις 29 Ιούλη, δεν ισοδυναμεί με αναγνώριση της Β. Κύπρου. Στο κείμενο της ΕΕ γινόταν σαφές ότι αυτή η δήλωση της Τουρκίας είναι μονομερής και δεν την απαλλάσσει από τις υποχρεώσεις της σε σχέση με το πρωτόκολλο τελωνειακής ένωσης. Και προειδοποιεί στη συνέχεια ότι η μη συμμόρφωση της Τουρκίας θα επηρεάσει την πρόοδο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Ταυτόχρονα η ευρωβουλή συνέδεσε την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων, τις καταγγελίες για κακοποιήσεις ασθενών στα τουρκικά ψυχικά νοσοκομεία και ακόμα με την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας και την απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων από τη Β. Κύπρο. Και αμέσως μετά, η όλη διαδικασία της τελετής έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων παραλίγο να τιναχτεί στον αέρα λόγω των εμποδίων που έβαζε κυρίως η Αυστρία και αφορούσαν το αίτημά της να αφεθεί ανοικτό στο τελικό κείμενο το είδος της σχέσης που θα έχει η Τουρκία με την ΕΕ (πλήρες μέλος ή ειδική σχέση). Σε όλα αυτά αν προστεθούν οι δισταγμοί άλλων κρατών όπως της Δανίας και οι δηλώσεις του Γάλλου υπουργού εξωτερικών Ντομινίκ ντε Βιλπέν ότι η αναγνώριση της Κύπρου είναι προαπαιτούμενο της έναρξης των διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με την ΕΕ, γίνεται αρκετά σαφής ο προβληματισμός για το μέλλον της ένταξης της Τουρκίας.
Φυσικά οι όροι περί αναγνώρισης της γενοκτονίας των Αρμενίων και της Κύπρου, έχουν συμβολική αξία μια και ο ρόλος του ευρωκοινοβουλίου σε αυτό το θέμα είναι ‘συμβουλευτικός’, δηλαδή ανύπαρκτος. Ωστόσο, όλα αυτά αντανακλούν το διχασμό που υπάρχει στις τάξεις της ΕΕ σε σχέση με την ένταξη της Τουρκίας.
Διχασμός στην ΕΕ
Η ουσία των αντιδράσεων σε σχέση με την είσοδο της Τουρκίας στην ΕΕ είναι διπλή. Από τη μια αφορά την αντίδραση μεγάλου μέρους της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης που θεωρεί ότι η είσοδος της Τουρκίας θα επιτρέψει στους Τούρκους μετανάστες να ‘έρθουν και να μας πάρουν τις δουλειές’. Και αυτή η αντίδραση αντανακλάται και στα πιο συντηρητικά πολιτικά κόμματα της παραδοσιακής δεξιάς όπως στους Γερμανούς Χριστιανοδημοκράτες αλλά και σε μεγάλο κομμάτι του πολιτικού κόσμου.
Από την άλλη, οι Ευρωπαίοι ηγέτες καταλαβαίνουν ότι η ένταξη της Τουρκίας θα αλλάξει άρδην τους συσχετισμούς μέσα στην ΕΕ αφού αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη σε μέγεθος χώρα μετά τη Γερμανία και αναμένεται να έχει σημαντικό ρόλο στις αποφάσεις. Και εκτός αυτού πολλοί βλέπουν στο πρόσωπο της Τουρκίας τον κίνδυνο ενίσχυσης του φιλοατλαντικού άξονα της ΕΕ στον οποίο ήδη έχουν ενταχθεί η Αγγλία του Μπλερ και η Ιταλία του Μπερλουσκόνι.
Αυτός ο διχασμός που υπάρχει στους ευρωπαίους ηγέτες σε σχέση με την ένταξη της Τουρκίας φαίνεται και στην ίδια τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων που είναι αφενός μακροχρόνια, αφετέρου περιλαμβάνει πολλά διαδοχικά στάδια που κάθε ένα εγκρίνεται ξεχωριστά από το άλλο και τελικά αφήνει ανοικτά περιθώρια ως προς το είδος της ένταξης, αν δηλαδή θα είναι ‘κανονική’ ή ‘ειδική’ ένταξη.
Η Ελλάδα και το Κυπριακό
Η θέση της ελληνικής διπλωματίας συμπυκνώνεται στη φράση ‘πλήρης εκπλήρωση των κριτηρίων από μέρους της Τουρκίας, πλήρης ένταξη’. Και οι περυσινοί πανηγυρισμοί ότι η υπογραφή του πρωτοκόλλου τελωνιακής ένταξης θα σημαίνει και ντε φάκτο αναγνώριση της Κύπρου πήγαν περίπατο μετά τη σαφή δήλωση της Τουρκίας ότι κάτι τέτοιο δεν υπάρχει περίπτωση να συμβεί. Ως εκ τούτου για άλλη μια φορά φαίνεται ότι οι προσδοκίες για διπλωματικά ‘κέρδη’ που να κατευθύνονται στη λύση του κυπριακού με ευνοϊκό για την ε/κ πλευρά τρόπο, δεν είχαν και πολύ νόημα. Οι αναφορές των ευρωπαίων ηγετών στο κυπριακό δεν αντανακλούν την ‘ευαισθησία’ τους στο ζήτημα αλλά κρύβουν τους γενικότερους δισταγμούς τους για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ.
Η τουρκική πλευρά
Από την άλλη η τουρκική πλευρά μπορεί να αντιδρά οργισμένα στις αποφάσεις του ευρωκοινοβουλίου, στην πραγματικότητα όμως δεν φαίνεται να αγχώνεται και πολύ. Χαρακτηριστική ως προς αυτό είναι η δήλωση του Ερντογάν στο CNN ότι ‘το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει κυρώσεις και ως εκ τούτου η απόφαση αυτή δεν επηρεάζει την ενταξιακή μας πορεία’.
Οι ενδοευρωπαϊκοί διχασμοί σε σχέση με το θέμα δεν αποκλείουν τίποτα για το μέλλον. Η πορεία της Τουρκίας προς την ΕΕ δεν φαίνεται να συνδέεται άμεσα όχι μόνο με το κυπριακό αλλά ούτε με τα ζητήματα δημοκρατικών ελευθεριών στο εσωτερικό της, ούτε με τη φτώχεια και την εξαθλίωση της τουρκικής κοινωνίας, ούτε με το κουρδικό, ούτε καν με τους ασθενείς σε ψυχιατρικά ιδρύματα, ζήτημα που ανέδειξε αρκετά εμφατικά το ευρωκοινοβούλιο. Με άλλα λόγια, οποιαδήποτε και να είναι η εξέλιξη, οι εργαζόμενοι και η νεολαία στην Τουρκία και την Κύπρο δεν μπορούν να περιμένουν από την ΕΕ να λύσει τα προβλήματά τους. Η φτώχεια, η ανεργία και τα εθνικά προβλήματα των δύο χωρών μπορούν να βρουν διέξοδο από τους ίδιους τους εργαζόμενους των δύο χωρών μέσα από τις δικές τους οργανώσεις που θα δώσουν τη μάχη ενάντια στις πολιτικές της ΕΕ και των δύο αστικών τάξεων.
