Η τελευταία ταινία του Σόντεμπεργκ δε βρήκε τον δρόμο για τις αίθουσες στην Ελλάδα παρόλες τις καλές κριτικές που πήρε στα διάφορα φεστιβάλ που παρουσιάστηκε, οπότε όποιος ενδιαφέρεται θα πρέπει να τη δει στο σπίτι του μέσω της ιδιωτικής συνδρομητικής τηλεόρασης. Πρόκειται για την κωμωδία «The Laundromat» ή «Το Ξέπλυμα», όπως έγινε γνωστό στα ελληνικά και αφορά την ιστορία των Panama Papers. Στη συνέχεια ακολουθούν spoilers μόνο για όσους δεν έχουν την παραμικρή ιδέα για τα Panama Papers, για την ταινία δε θα αποκαλυφθεί τίποτα σημαντικό για την πλοκή.
Υπόθεση
Η ταινία στηρίζεται στο βιβλίο του Τζέικ Μπερνστάιν με τον τίτλο «Secrecy World: Inside the Panama Papers Investigation of Illicit Money Networks» (Παγκόσμια Μυστικά: Η έρευνα για τα δίκτυα παράνομων χρημάτων στο σκάνδαλο “Panama Papers”) που παρουσιάζει τον κόσμο των Panama Papers, έναν κόσμο παράνομου χρήματος, πολιτικής διαφθοράς, απάτης και εγκλήματος σε παγκόσμια κλίμακα. Ο Σόντεμπεργκ επιλέγει να το παρουσιάσει σαν μια κωμωδία αλλά η ταινία είναι μια εκλαΐκευση του τεράστιου σκανδάλου, μια εισαγωγή στον κόσμο των 2.000 δισεκατομμυριούχων πάνω στη γη ή έστω στον κόσμο των μόλις 15.000.000 εκατομμυριούχων.
Χρησιμοποιεί για όχημα μια θεατρική σχεδόν αφήγηση του διδύμου Γκάρι Όλντμαν και Αντόνιο Μπαντέρας που υποδύονται τους Γιούργκεν Μόσακ και Ραμόν Φονσέκα, συνιδρυτών και ιδιοκτητών της Mossack-Fonseca, της πρωταγωνίστριας εταιρίας στο σκάνδαλο των Panama Papers, μιας εταιρίας που ίδρυσε και διεύθυνε 215.000 offshore εταιρίες.
Η ταινία ξεκινάει εισάγοντας μας στον κόσμο του χρήματος, στη συνέχεια στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και από αυτά τα απλά στον μυστικό κόσμο διάφορων πανέμορφων νησιών όπως η Κύπρος, τα Σαμόα, το Νιούε, η Τορτόλα, οι Σευχέλες και στις offshore εταιρείες που εδρεύουν σε αυτά. Συγκεκριμένα, όπως μας λένε οι συνιδρυτές στην ταινία, αν είσαι κάποιος δισεκατομμυριούχος ή έστω εκατομμυριούχος, αρχικά πηγαίνεις σε μια τράπεζα, βρίσκεις ένα σύμβουλο και
«Εκθέτεις τους φόβους σου: φόροι εισοδήματος, φόρος κληρονομιάς, φόρος κεφαλαιουχικών κερδών. Ο σύμβουλος καταλαβαίνει. Προτείνει να ιδρύσεις μια υπεράκτια εταιρεία όπου η περιουσία σου θα διαφύγει του ελέγχου. Κι εδώ μπαίνουμε εμείς. Σε εφοδιάζουμε με μια εικονική εταιρεία που διακρατεί την περιουσία σου. Δεν είσαι εσύ η εταιρεία, έστω κι αν η εταιρεία είσαι εσύ. Μπερδεύτηκες; Δίνουμε στην εταιρεία ένα όνομα. “New Century Enterprises”, ας πούμε. Δεν χρειάζεσαι χώρο γραφείου. Δεν χρειάζεσαι υπαλλήλους. Υπάρχει μόνο στα χαρτιά. Και τι φτιάχνει αυτή η εταιρεία; Τι αγαθά ή υπηρεσίες προσφέρει; Ιδιωτικότητα. Είναι απλώς μια διεύθυνση μέιλ και μια ταχυδρομική θυρίδα σε μια χώρα όπου οι νόμοι ευνοούν τους χρηματοοικονομικούς στόχους σου. Και πού θα βρεις τέτοια χώρα; Συνήθως στη μέση του ωκεανού».
Ανάμεσα στις κατατοπιστικές αφηγήσεις του διδύμου, διάφορα μικρότερα σκετσάκια μας δείχνουν ιστορίες πολιτικής διαφθοράς, ιστορίες παράνομης μετακίνησης χρήματος, διάφορων απατών και εγκλημάτων που πάντα συνδέονται με περισσότερους από έναν τρόπους με το πλουσιότερο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού. Παρελαύνουν Ρώσοι εγκληματίες, Αφρικανοί μεγιστάνες, Κινέζοι αξιωματούχοι του καθεστώτος του Σι ακόμα και η θεολογία της απελευθέρωσης.
Κεντρική φιγούρα που διατρέχει το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας των Μόσακ και Φονσέκα, η Μέριλ Στριπ στο ρόλο μιας γυναίκας που προσπαθεί να αντιληφθεί το πως δουλεύει αυτό το κομμάτι του συστήματος ενώ δε θα μπορούσε να λείπει το μανιφέστο του Τζον Ντο του ανθρώπου που διέρρευσε τα Panama Papers
«Οι απόψεις μου είναι αυστηρά προσωπικές, όπως κι η απόφασή μου να διανείμω τα έγγραφα. Καλώ την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Βρετανικό Κοινοβούλιο, το Κογκρέσο των ΗΠΑ κι όλα τα κράτη να δώσουν τέλος στην αθρόα, διάχυτη διαφθορά! Σ’ αυτό το σύστημα, το δικό μας σύστημα, οι σκλάβοι αγνοούν τόσο τη δική τους θέση όσο και των αφεντικών τους, που ζουν σε άλλον κόσμο κι όπου τα δεσμά είναι κρυμμένα μέσα σε στοίβες από ακατανόητα νομικίστικα. Αυτό είναι όντως αποτέλεσμα της αθρόας, διάχυτης διαφθοράς του νομικού κλάδου. Όταν χρειάζεται πληροφοριοδότης να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου, υπάρχει λόγος ν’ ανησυχούμε πιο πολύ. Επειδή δείχνει ότι οι έλεγχοι και οι ισορροπίες της δημοκρατίας απέτυχαν κι ότι τρομερή αστάθεια μπορεί να βρίσκεται προ των πυλών. Τώρα, λοιπόν, είναι ώρα για πραγματική δράση. Αρχίζει με τη διατύπωση ερωτημάτων. Η φοροδιαφυγή δεν διορθώνεται όσο εκλεγμένοι αξιωματούχοι εκλιπαρούν για χρήματα τις ίδιες ελίτ που έχουν τα ισχυρότερα κίνητρα να φοροδιαφύγουν σε σχέση με άλλα τμήματα του πληθυσμού. Αυτές οι πολιτικές πρακτικές έκλεισαν τον κύκλο τους και είναι ασύμβατες. Η μεταρρύθμιση του σαθρού αμερικανικού συστήματος χρηματοδότησης προεκλογικών εκστρατειών δεν μπορεί να περιμένει».
Επίλογος
Η ταινία με κινηματογραφικούς όρους δεν είναι κάτι αξιομνημόνευτο, αν ιδωθεί όμως ως μια κωμωδία-εισαγωγή στον κόσμο των offshore είναι παραπάνω από απολαυστική ενώ, όπως είναι λογικό, ενόχλησε αφού οι Μόσακ και Φονσέκα μήνυσαν την παραγωγό εταιρεία απαιτώντας να μην προβληθεί η ταινία καθώς η υπόθεση τους βρίσκεται υπό έρευνα του FBI και όπως υποστήριξαν είναι πιθανό να επηρεάσει τη δίκη τους. Λογικό αφού όπως μας λέει ο υπότιτλος της ταινίας βασίζεται σε πραγματικά μυστικά. Με νούμερο ένα μυστικό κατά την αφήγηση: Οι φτωχοί την πάτησαν.
