Πραγματικά είναι πολύ δύσκολο να μιλήσεις γι’ αυτή την ταινία σε κάποιον που δεν την είδε. Από την άλλη, είναι δύσκολο να σταματήσεις να μιλάς σε κάποιον που έζησε την εμπειρία. Ασφαλώς η αναφορά είναι για τη «Ζώνη ενδιαφέροντος» του Τζόναθαν Γκλέιζερ που από τα μέσα του Δεκέμβρη παίζεται στις κινηματογραφικές αίθουσες.
Η υπόθεση της αφορά τη ζωή της οικογένειας του Ρούντολφ Ες που κατοικεί δίπλα από το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς τα χρόνια που ο ίδιος ενορχηστρώνει το ολοκαύτωμα στο στρατόπεδο στο οποίο υπολογίζεται ότι βρήκαν το θάνατο περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι.
Και γιατί μια ακόμα ταινία για το ολοκαύτωμα, δεν ειπώθηκαν όλα; Όταν πριν από οχτώ χρόνια είδαμε την ταινία του Λάζλο Νέμες «Ο γιος του Σαούλ» πράγματι έτσι νομίζαμε, πιστεύαμε πως ότι ήταν να ειπωθεί κινηματογραφικά ειπώθηκε. Σε εκείνο το αριστούργημα παρακολουθούσαμε σε πρώτο πλάνο τον ήρωα της ταινίας, έναν Ουγγροεβραίο κρατούμενο στο Άουσβιτς ο οποίος ήταν στην ειδική μονάδα των Ζοντερκομάντος, δηλαδή μια μονάδα εργασίας που αποτελούνταν από κρατούμενους των Ναζιστικών στρατοπέδων θανάτου συνήθως Εβραίους, οι οποίοι αναγκάστηκαν, υπό την απειλή της εκτέλεσης, να βοηθήσουν στην απόρριψη των θυμάτων των θαλάμων αερίων κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, να ψάχνει ανάμεσα στους κρατούμενους απεγνωσμένος το γιο του. Η ταινία εκείνη μας έδειξε όλη τη φρίκη στο φόντο. Με εστιασμένο πάντα το πρόσωπο του ήρωα και φλου το μπακράουντ, η φρίκη βρισκόταν ολόγυρα αλλά δεν γινόταν ορατή στο θεατή. Αυτό λειτουργούσε όμως σε μεγαλύτερη ένταση από το να το βλέπαμε. Ήξερε ο Νέμες όπως και ο Γκλέιζερ αυτό που είχε πει για άλλη συνθήκη ο Σπίλμπεργκ όταν έκανε το Duel τη σπουδή του για το «Jaws»: «ο υπερφυσικός τρόμος δε διαδραματίζεται στην οθόνη, διαδραματίζεται στο μυαλό του κοινού».
Ακριβώς αυτό έκανε ο Νέμες και αυτό ακριβώς έκανε και ο Γκλέιζερ αλλά από την ανάποδη. Ενώ στο «Γιο του Σαούλ» είχαμε εστιάσει στο πρόσωπο του ήρωα για να μην δούμε τίποτα από το περιβάλλον του και να βουτήξουμε μέσα στην κόλαση του στρατοπέδου λαμβάνοντας όλες τις υπόνοιες και τα ερεθίσματα που άφησε ο Νέμες να φτάσουν σε εμάς, στη «Ζώνη ενδιαφέροντος» μεταφερόμαστε έξω από τα τείχη και δεν τα περνάμε, αφήνουμε πάντα τους ήρωες της ταινίας όταν αυτοί μεταφέρονται εντός του στρατοπέδου. Στη «Ζώνη ενδιαφέροντος» παρακολουθούμε τον μικρό παράδεισο που έφτιαξε η οικογένεια του Ες μεσοτοιχία με την κόλαση και βλέποντας τον παράδεισο η κόλαση μας χτυπάει συνέχεια με ομοβροντίες.
Όλη η ταινία είναι γεμάτη υπόνοιες για το τι συμβαίνει πίσω από το τείχος, χωρίς να μας δείξει κρατούμενους χωρίς να μας δείξει θαλάμους και πτώματα μας μιλάει για όλα αυτά ακατάπαυστα και για τη φύση των τεράτων που έκαναν το μεγαλύτερο έγκλημα στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Η κάθε σκηνή, το κάθε επεισόδιο της ταινίας είναι τοποθετημένο με τρομερή επιμέλεια, η μουσική και ο ήχος της ταινίας είναι τόσο αριστουργηματικά που πραγματικά αξίζει να το δει κάποιος σε μια σκοτεινή αίθουσα γιατί η εμπειρία του να ακούς αυτή την ταινία δε μπορεί να αναπαραχθεί σε κανένα home cinema, σε κανένα σαλόνι. Η καταβύθιση στην κόλαση είναι φτιαγμένη με ένα εκπληκτικό στυλιζάρισμα. Παρακολουθούμε την προσπάθεια μιας οικογένειας να χτίσει ένα καταφύγιο, να φτιάξει τον ιδιωτικό της παράδεισο αλλά αυτή η οικογένεια είναι η οικογένεια του Ρούντολφ Ες και ο παράδεισος και τα λουλούδια του ανθίζουν δίπλα στην ίδια την κόλαση.
Η ταινία βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Martin Amis αλλά δεν το ακολουθεί πιστά, περισσότερο παίρνει την ιδέα αφού το μυθιστόρημα αφορά τον έρωτα ενός αξιωματικού ναζί που ερωτεύεται τη γυναίκα του διοικητή του στρατοπέδου και η αφήγηση της ιστορίας γίνεται με τον αξιωματικό, τον διοικητή και έναν Εβραίο Ζοντερκομάντο.
Οι ιστορίες του Ολοκαυτώματος πάντα βρίσκουν περίεργους τρόπους να φτάσουν στο κοινό. Όταν φτάνουν σαν ντοκιμαντέρ ή σα μια κατά λέξη εξιστόρηση γίνονται αφόρητα σκληρές, είναι απίστευτά δύσκολο να έρθει κάποιος αντιμέτωπος με το «Shoa» το επικό 10ώρο ντοκιμαντέρ του Claude Lanzmann που το 1985 αφηγείται την ιστορία μέσα από συνεντεύξεις επιζώντων και ναζί εγκληματιών, είναι απίστευτα βαρύ το «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος»του Πρίμο Λέβι οπότε άλλοι δημιουργοί έψαξαν άλλους τρόπους να πουν την ιστορία, είτε αυτός είναι ο Μπενίνι στο «Η ζωή είναι ωραία» που ο πρωταγωνιστής είναι ένας Εβραίος κρατούμενος που επιστρατεύει όλη του φαντασία να φτιάξει μια άλλη ιστορία για την οικογένεια του μέσα στην Ιστορία, είτε είναι o βραβευμένος με Νόμπελ Ίμρε Κέρτες που στο αριστούργημα του «Το μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο» περιγράφει την εμπειρία ενός δεκαπεντάχρονου κρατούμενου που όλα τα βλέπει μέσα από τα μάτια ενός παιδιού και ακόμα και στα πιο φριχτά πράγματα που έγιναν ποτέ στη γη αυτό βλέπει ένα παιχνίδι επιβίωσης, επιβίωσης μεν παιχνίδι δε και γι’ αυτό είχε σοκάρει τρομερά το κοινό την περίοδο που εκδόθηκε το 1975. Οι Νέμες και Γκλέιζερ επέλεξαν να μην μας δείξουν τη φρίκη αλλά να μιλήσουν γι’ αυτή με υπόνοιες. Πολλές φορές οι υπόνοιες έρχονται και βασανίζουν περισσότερο, πάντα σκέφτεσαι περισσότερο αυτό που δεν είδες γιατί το σχηματίζεις, δημιουργείται στο μυαλό σου, από αυτό που είδες που αν είναι και ιδιαιτέρως σκληρό η άμυνα του οργανισμού θα προσπαθήσει να το διαγράψει. Η υπόνοια δε διαγράφεται το ίδιο εύκολα.
Με μία καταπληκτικής σύλληψης αφίσα που αποτυπώνει ακριβώς το θέμα, η «Ζώνη ενδιαφέροντος» είναι μια ταινία που πολύ δύσκολα θα την ξεχάσουν όσοι τη δουν.
