«…ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος της τεχνητής νοημοσύνης είναι πολύπλευρος και εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία αξιοποιείται και ενσωματώνεται σε διάφορους τομείς. Καταβάλλονται προσπάθειες για την ανάπτυξη και προώθηση εφαρμογών ΤΝ που δίνουν προτεραιότητα στη βιωσιμότητα, την ενεργειακή απόδοση και τα θετικά περιβαλλοντικά αποτελέσματα. Είναι ζωτικής σημασίας να λαμβάνονται υπόψη οι ευρύτερες επιπτώσεις και οι ηθικής φύσης προβληματισμοί κατά την ανάπτυξη και την εφαρμογή των τεχνολογιών ΤΝ, ώστε να διασφαλίζεται η ισορροπία μεταξύ της τεχνολογικής προόδου και της περιβαλλοντικής διαχείρισης».
Η «δημιουργική ασάφεια» της παραπάνω παραγράφου, με την οποία συνοψίζει το ChatGPT την απάντησή του σε ερώτηση γύρω από τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης, μπορεί εν μέρει να είναι αποτέλεσμα των «νοητικών» του ορίων, αλλά ταυτόχρονα είναι και ένδειξη του είδους των πληροφοριών με τις οποίες το τροφοδοτούν οι δημιουργοί του. Ενώ δηλαδή έχουν δημιουργήσει μια τεχνολογία με ανυπολόγιστες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, χωρίς ταυτόχρονα να μπορούν να δώσουν συγκεκριμένες λύσεις έστω για να τις μετριαστούν, προσπαθούν να πείσουν ότι η ίδια η τεχνολογία τελικά μπορεί να λύσει τα προβλήματα που τη συνοδεύουν.
Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, η βιομηχανία της ΤΝ θα μπορούσε μέχρι το 2027 να καταναλώνει τις ίδιες ποσότητες ενέργειας με μια χώρα του μεγέθους της Ολλανδίας. Την ίδια ώρα όμως, οι δημιουργοί της νέας τεχνολογίας ισχυρίζονται ότι όσο αυτή βελτιώνεται, θα μπορεί να παίξει κεντρικό ρόλο στον σχεδιασμό πολιτικών για την προστασία του περιβάλλοντος (από την έρευνα για τον σχεδιασμό ενεργειακά βιώσιμων πόλεων, τις μελέτες για αποδοτικότερη και με τις μικρότερες δυνατές περιβαλλοντικές επιπτώσεις χρήση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, μέχρι την παρακολούθηση και προστασία ευαίσθητων οικοσυστημάτων, απειλούμενων ειδών, κα).
Μόνο που το πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης δεν έχει να κάνει με τις ελλιπείς επιστημονικές γνώσεις πάνω σε ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος, αλλά με την πλήρη αδιαφορία που επιδεικνύουν κυβερνήσεις και μεγάλες επιχειρήσεις στον συγκεκριμένο τομέα. Έτσι ακόμη κι αν οι νέες τεχνολογίες τύπου ΤΝ μπορούν να συμβάλουν στην κατεύθυνση της βελτίωσης περιβαλλοντικά φιλικών πολιτικών, το ερώτημα είναι ποιος ακριβώς θα τις εφαρμόσει.
Τεράστια κατανάλωση ενέργειας
Ο διευθύνων σύμβουλος της OpenAI, Σαμ Άλτμαν, έχει δηλώσει ότι προκειμένου να προχωρήσει η τεχνολογία της ΤΝ θα χρειαστεί μια μεγάλη τομή στον τομέα της παραγωγής ενέργειας, εναποθέτοντας τις ελπίδες για το μέλλον της στα προχωρήματα στον τομέα της πυρηνικής σύντηξης. Πρακτικά δηλαδή, κάθε μέρα που περνάει η ΤΝ αναπτύσσεται όλο και περισσότερο καταναλώνοντας τεράστιες ποσότητες ενέργειας, ενώ οι νέες μέθοδοι παραγωγής της ενέργειας που απαιτείται για τόσο μεγάλα άλματα, σήμερα κινούνται ακόμη με πολύ πιο αργούς ρυθμούς. Έτσι η ΤΝ καταναλώνει πετρέλαιο, άνθρακα, φυσικό αέριο και λίγες ΑΠΕ, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο το κλίμα.
Ο βασικός λόγος για τον οποίο η ΤΝ καταναλώνει μεγάλες ποσότητες ενέργειας έχει να κάνει με το γεγονός ότι η «εκπαίδευση» ενός νέου μοντέλου απαιτεί τη διαρκή επεξεργασία μεγάλου όγκου δεδομένων, που μπορεί να διαρκέσει από μερικά λεπτά ως και αρκετούς μήνες, ανάλογα με το πόσο σύνθετο είναι το συγκεκριμένο μοντέλο. Κατανάλωση ενέργειας όμως, απαιτείται και από την ίδια την λειτουργία των μοντέλων ΤΝ. Για παράδειγμα υπολογίζεται ότι η δημιουργία μιας και μόνο εικόνας από μια μηχανή ΤΝ καταναλώνει τόση ενέργεια όση απαιτείται για την πλήρη φόρτιση ενός smartphone.
Ο Alex de Vries, του πανεπιστημίου Vrije του Άμπστερνταμ, περιγράφει ότι αν η Gooogle αποφάσιζε να μετατρέψει τη μηχανή αναζήτησής της σε ένα εργαλείο παρόμοιο με το ChatGPT (έτσι ώστε οι 9 δισεκατομμύρια συμβατικές αναζητήσεις ημερησίως να μετατρέπονταν σε 9 δισεκατομμύρια αλληλεπιδράσεις με μια μηχανή τεχνητής νοημοσύνης) τότε η εταιρεία θα έφτανε να καταναλώνει ίση ενέργεια με την Ιρλανδία, μόνο για τη λειτουργία αυτής της νέας μηχανής αναζήτησης. Πρακτικά δηλαδή, η Google θα έφτανε να χρησιμοποιεί 29,3 τεραβατώρες τον χρόνο για τη συγκεκριμένη λειτουργία, ενώ το 2021 η συνολική της κατανάλωση σε ενέργεια έφτανε τις 18,3 τεραβατώρες.
Ο de Vries βέβαια εξηγεί ότι το παραπάνω σενάριο δεν μπορεί να υπάρξει στις σημερινές συνθήκες, καθώς θα απαιτούσε μια επένδυση της τάξης των 100 δισ. δολαρίων για την αναβάθμιση των μηχανημάτων της εταιρείας ώστε να είναι εφικτή αυτή η μετάβαση, όπως και τη δυνατότητα να προμηθευτεί αυτό τον όγκο μηχανημάτων, που σήμερα δεν υπάρχει. Αποτελεί ωστόσο ένα παράδειγμα των τρομακτικών ενεργειακών αναγκών της ΤΝ.
Νερό, εξορύξεις και απόβλητα
Την ίδια ώρα υπολογίζεται ότι μια απλή συζήτηση ανάμεσα σε έναν χρήστη και ένα μοντέλο ΤΝ σαν το ChatGPΤ3, καταναλώνει περίπου μισό λίτρο νερό και ότι το μοντέλο Lamda της Google καταναλώνει ένα εκατομμύριο λίτρα νερό μόνο κατά τη φάση της «εκπαίδευσής» του. Η Microsoft έχει παραδεχτεί ότι κατά το 2021 και το 2022, δηλαδή τα χρόνια της μεγάλης στροφής στην TN, η κατανάλωσή της σε νερό αυξήθηκε κατά 34%. Έφτασε έτσι να καταναλώνει 6,4 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερό μέσα στο 2022, κυρίως για την ψύξη των κέντρων δεδομένων της. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί σε 2.500 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων.
Ταυτόχρονα η διαρκής ανάπτυξη μοντέλων ΤΝ απαιτεί την κατασκευή όλο και περισσότερων και ισχυρότερων υπολογιστών και μικροτσίπ. Έτσι από τη μια μεριά απαιτούνται όλο και περισσότερες εξορύξεις μετάλλων που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή τους, ενώ από την άλλη οι παλιές μηχανές αντικαθίστανται γρηγορότερα και στοιβάζονται στις οροσειρές των ηλεκτρονικών αποβλήτων, που σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας αποτελεί το γρηγορότερα αυξανόμενο ρεύμα στερεών αποβλήτων στον κόσμο. Μόνο το 2019 παράχθηκαν συνολικά 53,6 εκατ. τόνοι. Από αυτόν τον τεράστιο όγκο, μόνο για το 17,4% υπάρχουν στοιχεία ότι συλλέχθηκε και ανακυκλώθηκε. Ανάμεσα σε άλλα, τα ηλεκτρονικά απόβλητα που δεν ανακυκλώνονται, απελευθερώνουν στο έδαφος και το νερό τοξικές χημικές ουσίες, όπως βαρέα μέταλλα κα.
Η ΤΝ στην υπηρεσία του περιβάλλοντος;
Σήμερα οι εκπρόσωποι των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας που έχουν επενδύσει τεράστια ποσά και προσδοκίες στην ανάπτυξη της ΤΝ, υπόσχονται ότι η βελτίωση των μοντέλων που έχουν κατασκευάσει, μπορεί στο μέλλον να συμβάλλει σημαντικά σε μια σειρά τομείς που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος.
Όπως ισχυρίζονται οι δημιουργοί της, η εξέλιξη της ΤΝ θα μπορούσε να βοηθήσει την έρευνα γύρω από τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, να συμβάλλει στην κατανόηση των καιρικών φαινομένων και της πρόβλεψης τους, επομένως να υποδείξει τις καταλληλότερες μορφές μονάδων παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ για κάθε περιοχή. Θα μπορούσε να συμβάλλει στη σωστή χρήση αυτής της ενέργειας και στην ελαχιστοποίηση της σπατάλης, στον σχεδιασμό των κατοικιών, των βιομηχανικών μονάδων, της αγροτικής παραγωγής, έτσι ώστε να ξοδεύουν όσο γίνεται λιγότερους φυσικούς πόρους. Στην περίπτωση της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, η ανάλυση του εδάφους και των κλιματικών συνθηκών μέσω μοντέλων ΤΝ, θα μπορούσε να βελτιώσει την παραγωγή και να μειώσει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Ρομπότ και ντρόουν θα μπορούσαν να φτάσουν ακόμη και σε δύσκολα προσβάσιμες για τον άνθρωπο περιοχές, βοηθώντας την καταγραφή, την κατανόηση και την προστασία οικοσυστημάτων και ειδών που βρίσκονται σε κίνδυνο.
Ακόμη κι αν τα παραπάνω ισχύουν, ή θα μπορούσαν να ισχύσουν στο μέλλον, έχουν νόημα μόνο στον βαθμό που η ανθρώπινη κοινωνία που θα αξιοποιήσει κάποτε αυτές τις δυνατότητες, θα είναι μια κοινωνία που δεν έχει πρώτη προτεραιότητα τα κέρδη και τους ανταγωνισμούς μεταξύ πολυεθνικών, αλλά την προστασία της ζωής και της ποιότητάς της για το σύνολο της ανθρωπότητας, όπως και την προστασία του περιβάλλοντος. Μια κοινωνία που θα σχεδιάζει η ίδια την παραγωγή τροφής και ενέργειας, τις μετακινήσεις, την παραγωγή προϊόντων τεχνολογίας, με βασικό κριτήριο τις ανάγκες της και την κατανόηση ότι οι πόροι του πλανήτη δεν είναι ανεξάντλητοι.
Μια τέτοια κοινωνία δεν θα κατασκεύαζε μια νέα τεχνολογία με τεράστιες ενεργειακές ανάγκες χωρίς να έχει εξασφαλίσει εκ των προτέρων ότι οι ανάγκες αυτές θα καλυφθούν από ανανεώσιμες πηγές και με τις μικρότερες δυνατές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Αντίθετα, ο παραλογισμός του καπιταλισμού σήμερα, έχει κατασκευάσει μια «μαύρη τρύπα» ως προς την κατανάλωση ενέργειας και νερού, τη συμβολή στις εκπομπές αερίων ρύπων, την παραγωγή τοξικών αποβλήτων, και ελπίζει ότι το πρόβλημα θα λυθεί κάποια στιγμή στο μέλλον από την ίδια την τεχνολογία, που θα γίνει αρκετά έξυπνη ώστε να καθαρίσει το χάος που άφησαν πίσω τους οι δημιουργοί της.
Για την ώρα πάντως, η ΤΝ παραμένει ένα εργαλείο, το οποίο -παρά τις θεωρίες που τη βλέπουν να αποκτά δική της βούληση και να παρακάμπτει τους δημιουργούς του- βασικά κάνει αυτό που του ζητάνε. Και αυτό που της ζητάνε σήμερα οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας, είναι να μεγιστοποιήσει τα κέρδη τους, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, με ανυπολόγιστες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Αυτή η κατάσταση δεν πρόκειται να αλλάξει, όσο η ίδια η τεχνολογία της ΤΝ, αλλά και το σύνολο της βιομηχανίας και της οικονομίας βρίσκονται στα χέρια μιας χούφτας κερδοσκόπων.
