Του σ. Γιάννου Νικολάου, 2οετή φοιτητή τότε στο τμ. Πολιτικών Μηχανικών του Παν. Θεσσαλίας στον Βόλο που δραστηριοποιούνταν μέσα από τη φοιτητική παράταξη «Ρωγμή» και εκλεγμένο αντιπρόσωπο του Φοιτητικού του Συλλόγου στο Πανελλαδικό Συντονιστικό Γενικών Συνελεύσεων και Καταλήψεων.
Για αρκετό κόσμο οι φοιτητές μέχρι τότε ήταν η γενιά του καναπέ, των κλαμπς, του καφέ και των ριάλιτι που γενικά αδιαφορεί. Ήταν όμως και αυτή που μετέπειτα χαρακτηρίστηκε ως η «γενιά των 700 ευρώ», που άρχισε να καταλαβαίνει ότι μάλλον θα είναι η πρώτη γενιά που θα ζήσει χειρότερα απ’ τους γονείς της. Αυτή η κατά τα άλλα «αδιάφορη» γενιά των σημερινών σχεδόν 40άρηδων, τον Μάιο-Ιούνιο του 2006 και στη συνέχεια τον Γενάρη-Φλεβάρη-Μάρτη του 2007, μέσα από το μαζικό και μαχητικό φοιτητικό κίνημα που ξέσπασε εκείνη την περίοδο, έβαλε την σφραγίδα της στις πολιτικές εξελίξεις. Μπλόκαρε σε έναν βαθμό τα αρχικά σχέδια της τότε κυβέρνησης της ΝΔ για τα ΑΕΙ και πέτυχε να μην αναθεωρηθεί το άρθρο 16 του Συντάγματος, που επί της ουσίας απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων.
Με αφορμή τη σημερινή νέα επίθεση της ΝΔ στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, που προωθεί τα ιδιωτικά ΑΕΙ σχεδιάζοντας να παρακάμψει το άρθρο 16, κάνουμε μια σύντομη αναδρομή στο φοιτητικό κίνημα και τις καταλήψεις του 2006-07.
Τι προκάλεσε τις κινητοποιήσεις
Η αιτία που μάζεψε τους φοιτητές εκείνης της περιόδου στις Γενικές Συνελεύσεις των Φοιτητικών Συλλόγων και στη συνέχεια τους έβγαλε μαζικά στους δρόμους, ήταν ένας νέος νόμος-πλαίσιο που έφερνε η τότε Υπουργός Παιδείας Μαριέττα Γιαννάκου για την λειτουργία των πανεπιστημίων.
Τα πιο σημαντικά του σημεία ήταν:
- Διαγραφές φοιτητών μετά τα ν+2 ή ν+3 χρόνια σπουδών
- Κατάργηση του ασύλου
- Καθιέρωση μέτρων εντατικοποίησης των σπουδών (π.χ. «κύκλοι», «αλυσίδες» μαθημάτων)
- Θέσπιση πειθαρχικών συμβουλίων για την «συμμόρφωση» των φοιτητών και του κινήματος
- Οικονομικούς «μάνατζερ» τμημάτων και ιδρυμάτων
Ακόμα, είχε ανακοινωθεί η πρόθεση της ΝΔ για την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος στη διαδικασία που θα γίνονταν τον χειμώνα του 2007, θέση με την οποία συμφωνούσε και το ΠΑΣΟΚ. Στις τελευταίες Βουλευτικές Εκλογές του 2004 η ΝΔ με πρωθυπουργό τον Κ. Καραμανλή και το ΠΑΣΟΚ με νέο του αρχηγό τότε τον Γιώργο Παπανδρέου, είχαν πάρει αθροιστικά σχεδόν 86% – ο στόχος δηλαδή για να μπλοκαριστεί η συνταγματική αναθεώρηση ήταν πραγματικά πολύ δύσκολος και πολλοί/ες δεν πίστευαν ότι θα μπορούσε το φοιτητικό κίνημα να τη σταματήσει.
Κι όμως…
Ο πρώτος γύρος, ο «Μαηούνης»
Η πρώτη φάση του κινήματος διαδραματίστηκε κυρίως τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2006 (γι’ αυτό οι φοιτητές μεταξύ τους τον αποκαλούσαν «Μαηούνη»). Οι πρώτες φοιτητικές καταλήψεις ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 2006 σε ΕΜΠ, Βόλο, Κρήτη, Πάτρα και έπιασαν στον ύπνο την κυβέρνηση, που θεωρούσε ότι «Μάιο θα είναι ψηφισμένος ο νόμος-πλαίσιο». Στον ύπνο πιάστηκε επίσης και η ΔΑΠ, με αποτέλεσμα οι καταλήψεις να εξαπλωθούν μέσα σε λίγες βδομάδες σε ολόκληρη την Ελλάδα, αγκαλιάζοντας το σύνολο των σχολών, σημειώνοντας αριθμό ρεκόρ στις αρχές Ιούνη.
Ήταν οι ημέρες όπου το φοιτητικό-σπουδαστικό κίνημα έγραψε ιστορία. 430 καταλήψεις σε σύνολο 457 σχολών! Υπολογίζεται ότι 80-100.000 φοιτητές συμμετείχαν στις μαζικότερες γενικές συνελεύσεις στην ιστορία των συλλόγων!
Οι περισσότερες δυνάμεις της Αριστεράς αναγκάστηκαν να συνεργαστούν για να πάρουν την πλειοψηφία στις Γενικές Συνελεύσεις από τη ΔΑΠ (παρότι ήταν πρώτη δύναμη στις φοιτητικές εκλογές), ενώ σε σχολές που δεν υπήρχαν αριστερές παρατάξεις συγκροτήθηκαν ομάδες φοιτητών που κατέβαζαν τα πλαίσια των Συντονιστικών για να προχωρήσουν σε καταλήψεις. Κάθε εβδομάδα οι φοιτητές/τριες περίμεναν με αγωνία τα αποτελέσματα των συνελεύσεων στις διπλανές σχολές αλλά και σε όλη τη χώρα. Το ΕΜΠ, το Πολυτεχνείο Κρήτης, η Φιλοσοφική Αθήνας… η μια σχολή μετά την άλλη έμπαινε στον «χορό» των επαναλαμβανόμενων εβδομαδιαίων καταλήψεων, με αποκορύφωμα βέβαια τη στιγμή που ανακοινώθηκε ότι «έκλεισε και το ΠΑΜΑΚ», το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας στη Θεσσαλονίκη και «προπύργιο» της ΔΑΠ, με τα ποσοστά της στις εκλογές να κυμαίνονται τα προηγούμενα χρόνια γύρω στο 60%!
Εδώ πρέπει να τονίσουμε τη σημασία των επαναλαμβανόμενων εβδομαδιαίων Γενικών Συνελεύσεων που επικύρωναν την απόφαση για συνέχιση καταλήψεων για μια ακόμα εβδομάδα. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι καταλήψεις αυτές ήταν πολύ ζωντανές με μεγάλη συμμετοχή φοιτητών/τριών. Στο πλαίσιο των κατειλημμένων σχολών πραγματοποιούνταν συζητήσεις πάνω στα εκπαιδευτικά ζητήματα και όχι μόνο, ανοιχτές διαλέξεις με την παρουσία καθηγητών που συμμετείχαν στον αγώνα, πολιτιστικές εκδηλώσεις κα.
Αυτή η διαδικασία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πολιτικοποίηση ενός μεγάλου φρέσκου στρώματος φοιτητών που για πρώτη φορά συμμετείχε σε ένα μαζικό κίνημα. Επίσης, έδωσε τη δυνατότητα στο πιο πρωτοπόρο και μαχητικό κομμάτι του κινήματος να έχει τον απαραίτητο χρόνο ώστε να οργανώσει δράσεις απεύθυνσης στην ευρύτερη κοινωνία ώστε να κερδίσει τη στήριξή της.
Παράλληλα και οι πανεπιστημιακοί προχώρησαν σε γενικές συνελεύσεις και αγωνιστικές αποφάσεις, με 22 συλλόγους ΔΕΠ σε 16 ΑΕΙ να έχουν πάρει απόφαση για απεργία διαρκείας. Επί 8 βδομάδες κάθε βδομάδα είχαμε και πιο μαζικές πορείες ανά πόλη ή πανελλαδικά. Έμοιαζε πραγματικά με ένα «ποτάμι που πίσω δεν γυρνά», όπως φώναζαν τα φοιτητικά μπλοκ και έγραφαν τα πανό.
Σημαντικό ρόλο, τουλάχιστον σε μια μερίδα του κινήματος, είχαν παίξει και οι πρόσφατες εξεγέρσεις των δασκάλων στην Οαχάκα του Μεξικό αλλά και οι τεράστιες κινητοποιήσεις στη Γαλλία ενάντια στο CPE, το «σύμφωνο πρώτης πρόσληψης» με εξευτελιστικούς όρους για τους νέους εργαζόμενους – γεγονότα που αποτέλεσαν θέματα συζητήσεων, προβολών και οπωσδήποτε έμπνευσης για φοιτητές και φοιτήτριες.
Η καταστολή
Η τότε κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή και της ΝΔ προσπάθησε να «σπάσει» τις φοιτητικές κινητοποιήσεις με πολλούς τρόπους και κυρίως με καταστολή. Πολλές πανελλαδικές διαδηλώσεις στην Αθήνα, στις οποίες συμμετείχαν μαζικά ΦΣ που ταξίδευαν από πολλές άλλες πόλεις, χτυπήθηκαν με απίστευτη αγριότητα από τα ΜΑΤ. Όμως, όπως έχει συμβεί πολλές φορές στην ιστορία των αγώνων, η καταστολή γύρισε μπούμεραγκ. Αντί να τρομοκρατήσει το κίνημα το κάνει ακόμη πιο αποφασιστικό και μαχητικό.
Ο ρόλος της ΠΚΣ/ΚΝΕ
Χρειάζεται επίσης να τονίσουμε τον αρνητικό ρόλο που έπαιξε η ΠΚΣ/ΚΝΕ την περίοδο της μεγάλου ανόδου των φοιτητικών κινητοποιήσεων τον Μάιο. Η ΠΚΣ/ΚΝΕ καταψήφιζε μαζί με την ΔΑΠ τις καταλήψεις στις Γενικές Συνελεύσεις ως τις αρχές του Ιούνη. Το επιχείρημα ήταν ότι τα παιδιά των λαϊκών οικογενειών δεν θα μπορούσαν να χάσουν την εξεταστική. Όμως, χωρίς τις καταλήψεις διαρκείας που αμφισβητούσαν εκ των πραγμάτων την πραγματοποίηση εξεταστικής τον Ιούνη δεν θα μπορούσε να εξαναγκαστεί η κυβέρνηση σε αναβολή της ψήφισης του νόμου πλαίσιο. Τελικά η ΠΚΣ/ΚΝΕ όχι μόνο άλλαξε τη θέση της «σε μια νύχτα» αλλά ισχυριζόταν ότι αυτή αποτελούσε την ατμομηχανή του φοιτητικού αγώνα, κάτι που αποτελεί διαστρέβλωση της ιστορικής πραγματικότητας.
Μια πρώτη επιτυχία: Η αναβολή της ψήφισης
Το φοιτητικό κίνημα πέτυχε μια πρώτη νίκη όταν στις 13 Ιούνη 2006 ανάγκασε την κυβέρνηση να αναβάλει την κατάθεση του νέου νόμου πλαίσιο για το φθινόπωρο. Πάνω από όλα όμως γέννησε ένα κύμα ενθουσιασμού και αυτοπεποίθησης τόσο στους φοιτητές όσο και στα υπόλοιπα στρώματα της εκπαίδευσης, που είδαν ότι ο αγώνας μπορεί να έχει αποτελέσματα.
Φθινόπωρο 2006: Η ιστορική απεργία των δασκάλων
Στα μέσα Ιούνη η ΔΟΕ, η ομοσπονδία των δασκάλων, αποφάσισε να κατέβει από Σεπτέμβρη σε επαναλαμβανόμενες 5ήμερες απεργίες, με διεκδικητικά αιτήματα για αυξήσεις στους μισθούς των εκπαιδευτικών, αλλά και ενάντια στην επίθεση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια κλπ.
Οι δάσκαλοι είχαν πάρει φόρα και έμπνευση απ’ το φοιτητικό κίνημα, κατεβαίνοντας σε μια ιστορική απεργία, απ’ τις πιο μαχητικές και μαζικές του κλάδου. Είχε διάρκεια 6 συνεχόμενες εβδομάδες όπου οργανώθηκαν τεράστια συλλαλητήρια, με αποκορύφωμα τους 50.000 διαδηλωτές/τριες στις 18 Οκτώβρη του 2006.
Χειμώνας 2007: Ο δεύτερος γύρος
Παρ’ όλο που γίνονταν προσπάθειες για Γενικές Συνελεύσεις και νέο γύρο καταλήψεων απ’ το φθινόπωρο, το φοιτητικό κίνημα «σηκώθηκε» ξανά τον Γενάρη του 2007, όταν δηλαδή πλησίαζε η ώρα της συζήτησης για τη Συνταγματική Αναθεώρηση. Οι καταλήψεις πλήθυναν και πάλι, το ίδιο και οι πορείες, το θέμα των ιδιωτικών πανεπιστημίων ήταν από τα βασικά ζητήματα της επικαιρότητας, με αποτέλεσμα να ασκηθεί τεράστια πίεση στο ΠΑΣΟΚ που τότε ήταν το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, και να το οδηγήσει να δηλώσει ότι δεν θα υπερψηφίσει τελικά την αναθεώρηση του άρθρου 16.
Για το ΠΑΣΟΚ ήταν μια κίνηση τακτικής – ποτέ δεν άλλαξε πραγματικά τη θέση του για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Ωστόσο αυτή η στροφή ήταν αποτέλεσμα της πίεσης του φοιτητικού και εκπαιδευτικού κινήματος. Το άρθρο 16 δεν αναθεωρήθηκε και αυτή ήταν μια νίκη που κρατάει μέχρι σήμερα. Το πόσο σημαντική είναι το δείχνουν οι διαχρονικές προσπάθειες των κομμάτων του συστήματος το παρακάμψουν και να νομιμοποιήσουν τα ιδιωτικά κολλέγια με κάθε τρόπο.
Από την άλλη μεριά, η μάχη με τον νόμο-πλαίσιο τελικά χάθηκε. Στις 8 Μάρτη του 2007 η κυβέρνηση έφερε προς ψήφιση στη Βουλή το νομοσχέδιο το οποίο και πέρασε, ενώ απ’ έξω πραγματοποιούνταν η μεγαλύτερη φοιτητική-εκπαιδευτική πορεία των τελευταίων χρόνων, η οποία χτυπήθηκε λυσσαλέα από τα ΜΑΤ.
Τι θα μπορούσε να γίνει αλλιώς;
Κατά τη διάρκεια του κινήματος υπήρξαν μια σειρά από σημεία/ζητήματα για τα οποία έγιναν μεγάλες αντιπαραθέσεις. Αυτά αφορούσαν στον τρόπο συγκρότησης των Συντονιστικών των ΦΣ, που ενώ (θα έπρεπε να) συζητούσαν τις εξελίξεις και κάνουν προτάσεις για τη συνέχεια του κινήματος, πολλές φορές γίνονταν πεδίο στείρας και σκληρής αντιπαράθεσης μεταξύ των βασικών δυνάμεων (ΕΑΑΚ και ΚΝΕ). Υπήρξε φάση όπου υπήρχαν παράλληλα 2 «Πανελλαδικά Συντονιστικά», στο οποίο συμμετείχε κάθε Σύλλογος ανάλογα με το ποια δύναμη είχε την πλειοψηφία σε κάθε σχολή, κάτι που ήταν απλά τραγικό.
Αυτός ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που το κίνημα τις περισσότερες φορές βάδιζε χωρίς κανένα άλλο σχέδιο, εκτός από το «συνελεύσεις-καταλήψεις-διαδηλώσεις» και «κάθε 2η βδομάδα πανελλαδική πορεία στην Αθήνα». Κανονικά θα χρειάζονταν ένα πλάνο κλιμάκωσης, με δράσεις απεύθυνσης στην υπόλοιπη κοινωνία, σύνδεση με το εργατικό κίνημα στην κατεύθυνση της πίεσης για πραγματοποίηση μιας καλά οργανωμένης Γενικής Απεργίας. Και βέβαια, σημαντικό σημείο διαμάχης ήταν το κομμάτι της αντιπαράθεσης με τις δυνάμεις καταστολής, οι συμβολικές συγκρούσεις με τα ΜΑΤ στα «λουλουδάδικα» στη Βουλή, αλλά και τα εκτεταμένα «μπάχαλα» από ομάδες αναρχικών, που λειτουργούσαν ξεκάθαρα ανασταλτικά και εκ του αποτελέσματος ενάντια στο κίνημα. Οι κινήσεις αυτές δεν αποφασιζόταν από καμιά συλλογική διαδικασία συνελεύσεων, αλλά επιβαλλόταν στο κίνημα από μικρές «συνωμοτικές» ομάδες ή «ηγεσίες», και οδηγούσαν σημαντικό κομμάτι του κόσμου να απομακρύνεται από το κίνημα, καθώς η αστυνομία τις αξιοποιούσε για να τρομοκρατήσει όσους/ες μπορούσε.
[Με τα παραπάνω σημεία καταπιανόμαστε πολύ πιο αναλυτικά στην μπροσούρα του «Ξ» με τίτλο «Τα ΕΑΑΚ και το μεγάλο φοιτητικό κίνημα του 2006-2007» και μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Το συγκεκριμένο κείμενο εκδόθηκε το 2008 σε μια πολύ διαφορετική πολιτική συγκυρία για την κοινωνία και την Αριστερά σε σχέση με σήμερα, ωστόσο τα βασικά σημεία που αφορούν στο κίνημα -αλλά και την τακτική των δυνάμεων της Αριστεράς- διατηρούν την αξία τους.]
Πανεκπαιδευτικό Μέτωπο – μια δυνατότητα που δεν έγινε πράξη
Ίσως το πιο «δυνατό χαρτί» του κινήματος, που θα είχε τη δυνατότητα να μπλοκάρει την ψήφιση του νόμου της Γιαννάκου, ήταν η συγκρότηση ενός πανεκπαιδευτικού μετώπου. Αυτό θα σήμαινε ότι την ίδια χρονική περίοδο, κάτω από ένα κοινά αποφασισμένο και συντονισμένο σχέδιο δράσης, όλοι οι χώροι της εκπαίδευσης (μαθητές, φοιτητές, δάσκαλοι, καθηγητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και πανεπιστημιακοί) να προχωρούσαν σε κινητοποιήσεις, καταλήψεις, απεργίες, διαδηλώσεις.
Κάτι τέτοιο δεν ήταν ανέφικτο. Κατά τη διάρκεια του 2006 ολόκληρη η εκπαίδευση είχε μπει σε μια φάση αγωνιστικού αναβρασμού. Στα τέλη Ιούνη η κατάσταση είχε ως εξής: οι φοιτητές ανανέωναν το ραντεβού για το φθινόπωρο, οι δάσκαλοι αποφάσιζαν να μπουν σε απεργία μετά το καλοκαίρι αλλά και οι μαθητές συζητούσαν ανοιχτά να μπουν και αυτοί σε καταλήψεις. Ωστόσο οι φοιτητές τον Σεπτέμβρη είχαν να αντιμετωπίσουν διπλή εξεταστική και οι μαθητές έκαναν τότε τα πρώτα τους αγωνιστικά βήματα καθώς μόλις είχαν αρχίσει τα σχολεία. Το αποτέλεσμα ήταν όταν οι μαθητές ξεσηκώθηκαν, ήταν πια μέσα Οκτώβρη, την περίοδο δηλαδή που οι δάσκαλοι είχαν εξαντληθεί, κλείνοντας την απεργία διαρκείας χωρίς να νικήσουν.
Αυτή η εξέλιξη δεν ήταν «απλά» αποτέλεσμα κακού τάιμινγκ. Ήταν λάθος πρόταση από τις «Παρεμβάσεις- Συσπειρώσεις-Κινήσεις» (τις αντίστοιχες πολιτικές δυνάμεις με τα ΕΑΑΚ στα πανεπιστήμια δηλαδή…) στη Συνέλευση της ΔΟΕ του Ιουνίου του 2006 για απεργία από τις 11 Σεπτέμβρη, καθώς θα έμπαιναν μόνοι στον αγώνα και βέβαια των δυνάμεων του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, που άλλωστε ποτέ δεν ενδιαφέρθηκαν για πραγματικό και από τα κάτω συντονισμό των διαφορετικών κομματιών του κινήματος.
Έτσι, η ευκαιρία για πανεκπαιδευτικό μέτωπο είχε χαθεί και αυτή η δυνατότητα δεν υπήρχε μετά τον Γενάρη του 2007.
Τίποτα δεν πάει χαμένο
Το φοιτητικό κίνημα του 2006-07 άφησε μια γλυκόπικρη γεύση στους ανθρώπους που έδωσαν την ψυχή τους σε αυτό. Αυτό γιατί πέτυχε τον στόχο της μη αναθεώρησης του άρθρου 16, ωστόσο έκλεισε με ήττα, καθώς ψηφίστηκε ο νόμος-πλαίσιο.
«Τίποτα δεν πάει χαμένο» λέει ο ποιητής και, ενώ ακούγεται σαν «παρηγοριά στον άρρωστο», στην περίπτωση των ηττών συχνά δεν είναι μόνο αυτό. Το άρθρο 16 παραμένει σημαντική κατάκτηση, παρά το ότι γίνεται συστηματική προσπάθεια να παρακαμφθεί – οι κυβερνήσεις της άρχουσας τάξης θα κάνουν ότι περνάει απ’ το χέρι τους για να εξυπηρετήσουν τα οικονομικά συμφέροντα των μεγάλων επιχειρήσεων. Επίσης, παρά το γεγονός ότι ψηφίστηκε ο νόμος-πλαίσιο τον Μάρτη του 2007, δεν ήταν απλή υπόθεση η εφαρμογή του. Πολλές από τις διατάξεις του έμειναν ανεφάρμοστες για αρκετά χρόνια (πχ διαγραφές φοιτητών ή κατάργηση ασύλου), ακριβώς γιατί προηγήθηκε ένα μαζικό φοιτητικό κίνημα.
Επιπλέον, κι αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία, το φοιτητικό κίνημα του 2006-2007, συνέβαλε στο να διατηρηθεί η έννοια του δημόσιου πανεπιστημίου ψηλά στη συνείδηση της κοινωνίας, παρά τη συστημική προπαγάνδα και γέννησε μια νέα γενιά αγωνιστών/τριών που έπαιξε σημαντικό ρόλο στους αγώνες που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια: την εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008 και τις μεγάλες μάχες των Μνημονίων.
Το γενικό συμπέρασμα, πέρα από τις αδυναμίες που σημειώθηκαν παραπάνω, είναι ότι ενώ οι κυβερνήσεις και το σύστημα μπορούν να κάνουν τους σχεδιασμούς τους, ακόμα κι αν τα κόμματα που το εκπροσωπούν έχουν το 86% – το κίνημα μπορεί να τους σταματάει, ειδικά όταν καταφέρνει να αφομοιώνει τα συμπεράσματα από τα λάθη του παρελθόντος!
