Η Μάγια Μαζουρκίεβιτς συμμετέχει στο πολωνικό κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών από το 2015. Την τελευταία περίοδο μένει στην Ελλάδα. Μαζί με άλλα μέλη της πολωνικής κοινότητας συνδιοργάνωσε κινητοποιήσεις αλληλεγγύης στον αγώνα των γυναικών στην Πολωνία για το δικαίωμα στην άμβλωση στο Σύνταγμα και αλλού. Την γνωρίσαμε σε αυτές τις κινητοποιήσεις και της ζητήσαμε να μας πει λίγα λόγια για των αγώνα των γυναικών στην Πολωνία.
- Μπορείς να μας περιγράψεις την τωρινή κατάσταση με τις αμβλώσεις στην Πολωνία. Σε τι ποσοστό γίνονται νόμιμα και σε τι παράνομα, ποιοι είναι οι κίνδυνοι και τι συμβαίνει με την παραοικονομία της ιατρικής;
Το 1993 και μετά από διαπραγματεύσεις, επιτεύχθηκε μεταξύ κράτους και Καθολικής Εκκλησίας ο λεγόμενος συμβιβασμός για τις εκτρώσεις. Από τότε η έκτρωση επιτρέπεται μόνο στις περιπτώσεις που (1) η γυναίκα είχε βιαστεί, (2) η υγεία της γυναίκας βρισκόταν σε κίνδυνο, (3) υπήρχε σοβαρή εμβρυική δυσπλασία.
Όσον αφορά την εμβρυική δυσπλασία, το 2020 το Συνταγματικό δικαστήριο, το οποίο είναι σε μεγάλο βαθμό πολιτικά κατευθυνόμενο, έβγαλε μια απόφαση σύμφωνα με την οποία η έκτρωση για αυτό το λόγο είναι αντιστυνταγματική. Αυτό οδήγησε σε μεγάλες διαμαρτυρίες στην Πολωνία, τις μεγαλύτερες από την περίοδο της ΕΣΣΔ.
Το 2018 και 2019 ο αριθμός των επισήμως καταγεγραμμένων εκτρώσεων στη χώρα ήταν μόλις 1076 και 1100 αντίστοιχα. Επίσης, πολλοί γιατροί επικαλούμενοι νομικές διατάξεις που επιτρέπουν την άρνηση παροχής ιατρικών υπηρεσιών για συνειδησιακούς ή θρησκευτικούς λόγους, αρνούνταν να προχωρήσουν στη διαδικασία της έκτρωσης, με πολλές γυναίκες να έχουν μείνει αβοήθητες. Με όλα αυτά έχουν αναπτυχθεί πολλές παράνομες ιατρικές δομές στην Πολωνία που πραγματοποιούν εκτρώσεις που συχνά γίνονται κάτω από ακατάλληλες και επικίνδυνες συνθήκες. Παράλληλα όμως έχει αναπτυχθεί ένα κίνημα αλληλεγγύης από γυναίκες που έχουν ιδρύσει οργανώσεις και οργανισμούς όπως η Abortion Dream Team που βοηθάει γυναίκες που βρίσκονται σε μεγάλη ανάγκη να καταφύγουν σε γειτονικές χώρες, όπως η Γερμανία και η Σλοβακία, και να κάνουν έκτρωση εκεί με ασφάλεια. Η «Ομοσπονδία Γυναικών για τον Οικογενειακό Προγραμματισμό» εκτιμάει πως ετησίως 100.000-150.000 γυναίκες, μεταξύ των οποίων και τρανς γυναίκες, προσπαθούν να τερματίσουν μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη μόνες τους.
- Ποια είναι τα προτάγματα του κινήματος; Υπάρχει σύνδεση με άλλα πολιτικά ζητήματα και κοινωνικά προβλήματα τα οποία έχουν ορατοποιηθεί περισσότερο;
Ο Jarosław Kaczyński, αρχηγός του κόμματος PiS (δεξιό, συντηρητικό κόμμα που βρίσκεται στην κυβέρνηση) ξεκίνησε έναν εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των κατοίκων. Για 5 χρόνια κατάφερε να κρατάει την κοινωνία διαιρεμένη στη βάση της θρησκείας, των ΛΟΑΤΚΙ+ ζητημάτων, της μετανάστευσης και των γυναικείων δικαιωμάτων. Η Πολωνία είναι ακόμα μια από τις πιο θρησκευόμενες στην καθολική Εκκλησία χώρες στην Ευρώπη, και οι πολιτικές της κυβέρνησης και της Εκκλησίας έχουν ένα διττό αποτέλεσμα. Αφενός συντηριτικοποιούν βαθύτερα ένα κομμάτι της κοινωνίας, αφετέρου αφυπνίζουν ένα άλλο, το οποίο ασκεί κριτική, χάνει την εμπιστοσύνη του και παύει να τις υποστηρίζει.
Το PiS χρησιμοποιεί μεθόδους προπαγάνδας για να αλλάξει νοοτροπίες και συμπεριφορές των ανθρώπων. Η εθνική τηλεόραση έχει γίνει ένα εργαλείο καθαρής προπαγάνδας για το σκοπό αυτό. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο δήμαρχος του Gdansk -πόλη της Μ.Μ.- Paweł Adamowicz, δολοφονήθηκε το 2019. Η αιτία του εγκλήματος ήταν η ρητορική μίσους και ψευδείς ισχυρισμοί ενάντια στο πρόσωπό του από την εθνική τηλεόραση.
- Πως οργανώθηκαν οι διαμαρτυρίες στην Πολωνία;
Το πρόσφατο αντιπολιτευτικό κίνημα στη χώρα ξεκίνησε ουσιαστικά το Δεκέμβριο του 2015 με διαμαρτυρίες ενάντια στην πολιτική παρέμβαση και τον έλεγχο που ασκούσε η κυβέρνηση στο Συνταγματικό δικαστήριο. Δυστυχώς, όπως και στην περίπτωση των εκτρώσεων οι διαμαρτυρίες δε σταμάτησαν το έργο της κυβέρνησης. Από τότε η κυβέρνηση έχει παραβιάσει μια σειρά νόμους, έχει επιτεθεί στην ελεύθερη δημοσιογραφία και σε πολλές κοινότητες όπως η ΛΟΑΤΚΙ+, αλλά και γενικότερα… σε όσους δεν συμφωνούν με το PiS! Στην αρχή οι διαμαρτυρίες οργανώνονται από την Επιτροπή για την Υπεράσπιση της Δημοκρατίας (KOD) που συστάθηκε από διάφορους ακτιβιστές, μεγάλωσε γρήγορα και σύντομα διοργάνωνε διαδηλώσεις με 200,000 ανθρώπους. Με τον καιρό συστάθηκαν περισσότερες ομάδες που σχημάτισαν κίνημα στο δρόμο, όπως το Strajk Kobiet, το Akcja Demokracja, το Obywatele. Συνήθως επιδιώκεται μια συνεργασία σε κοινό έδαφος και συντονισμένες διαδηλώσεις σε διάφορες πόλεις, πέραν των δράσεων που οργανώνει η κάθε ομάδα.
- Ποια είναι τα επιχειρήματα της κυβέρνησης και των υποστηρικτών της απαγόρευσης των εκτρώσεων;
Ο πυρήνας των ψηφοφόρων της κυβέρνησης είναι συντηρητικοί καθολικοί. Αρκεί λοιπόν για την κυβέρνηση να πει «η έκτρωση σκοτώνει ανθρώπινα πλάσματα, επομένως είναι θέλημα θεού να απαγορευτεί». Αυτό που αξίζει να πούμε όμως είναι ότι δεν υποστηρίζει σύσσωμη η εκκλησία αυτές τις αποφάσεις. Το PiS προσπάθησε αρκετές φορές να φέρει το ζήτημα της έκτρωσης στο κοινοβούλιο και να αλλάξει τον σχετικό νόμο. Ωστόσο οι προσπάθειές τους δεν πέτυχαν, οπότε αποφάσισαν να πάρουν έναν διαφορετικό δρόμο… [σημ. μτφ. Τον δρόμο ελέγχου του Συνταγματικού Δικαστηρίου]
- Πώς επηρεάζει η πανδημία την κατάσταση; Πιστεύεις ότι η απειλή του κορονοϊού μπαίνει μπροστά ή πίσω από την απειλή ενάντια στα γυναικεία δικαιώματα;
Αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα ερώτηση. Πιστεύω ότι ο κορονοϊός σαν απειλή έχει ενσωματωθεί στην κοινωνία. Σίγουρα το PiS παίζει το χαρτί του κορονοϊού από την αρχή για αυξήσει τον έλεγχο του πάνω στην κοινωνία. Ωστόσο, η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου πάρθηκε στην αρχή του τρίτου κύματος, όταν ήδη είχαν τεθεί σε ισχύ πολλά μέτρα κατά της πανδημίας, κάτι που σημαίνει πως το PiS πίστεψε ότι οι άνθρωποι δε θα κατέβουν στους δρόμους. Ωστόσο, όπως γνωρίζετε, αυτό δεν ίσχυσε, και η Πολωνία γνώρισε τις μαζικότερες διαδηλώσεις από τα χρόνια της ΕΣΣΔ. Στις 28 Οκτωβρίου έγιναν 410 διαδηλώσεις με 430,000 διαδηλωτές. Αυτές οι διαδηλώσεις έφεραν επιτέλους ένα μεγάλο αριθμό νέων ανθρώπων στο δρόμο, καθώς στο παρελθόν οι διαδηλωτές και διαδηλώτριες ήταν κατά βάση μεγαλύτερων ηλικιών. Το ζήτημα των γυναικείων δικαιωμάτων είναι εξαιρετικά σημαντικό για ένα τεράστιο κομμάτι της Πολωνικής κοινωνίας.
- Ποια είναι η στάση της αστυνομίας στις διαδηλώσεις; Ποια η στάση των ακροδεξιών ομάδων;
Οι διαδηλώσεις έχουν γνωρίσει βίαιη καταστολή, δακρυγόνα και συλλήψεις. Υπάρχει μια οργάνωση «έκτακτης ανάκγης», η Szpila που βοηθάει τους διαδηλωτές και τις διαδηλώτριες τις ημέρες των απεργιών επιστρατεύοντας έναν αριθμό εξειδικευμένων δικηγόρων για όσους και όσες συλλαμβάνονται. Επίσης μια σειρά βουλευτές υποστηρίζουν τις διαδηλώσεις και βοηθούν αυτούς/ες που συλλαμβάνονται. Η κυβέρνηση ασκεί τακτικά διώξεις για να τρομοκρατήσει όσους διαδηλώνουν. Η ακροδεξιά έχει σημαντική παρουσία στα γεγονότα. Από το να φυλάσσει εκκλησίες μέχρι να εκφοβίζει διαδηλωτές. Υπάρχουν συχνά καταγγελίες για κακοποίηση ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων από ακροδεξιούς. Το ακροδεξιό κόμμα Konfederacja που συμμετέχει στη συγκυβέρνηση πιέζει διαρκώς για τη διαμόρφωση νόμων που καταπατούν τα δικαιώματα των γυναικών και υποθάλπουν την ενδοοικογενειακή βία.
- Ποιο είναι το σημαντικότερο που έχει κληροδοτήσει μέχρι τώρα το κίνημα στην Πολωνική κοινωνία στο μακρύ αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών;
Ας θυμηθούμε ότι οι γυναίκες στην Πολωνία απέκτησαν δικαίωμα ψήφου το 1918, μετά την Οκτωβριανή επανάσταση. Δεν πιστεύω ότι μέχρι το 2015 οι γυναίκες στην Πολωνία ήταν σε πολύ πιο δυσμενή θέση από ότι η γυναίκες σε άλλες χώρες. Η αληθινή μάχη ξέσπασε όταν ανέλαβε την εξουσία το PiS. Έκτοτε, το κίνημα έχει γιγαντωθεί και έχει ενθαρρύνει τις γυναίκες να πολεμήσουν οι ίδιες για τα δικαιώματα και τη χειραφέτησή τους. Μάλιστα, ολοένα και περισσότεροι Πολωνοί υποστηρίζουν το κίνημα και ριζοσπαστικοποιούνται σε διάφορα ζητήματα, μεταξύ άλλων και το γυναικείο. Οι γυναίκες ξεκίνησαν να πολεμάνε στους δρόμους, στη δουλειά, και ελπίζω και στο σπίτι. Έχει έρθει ώρα για επανάσταση, και θα ξεκινήσει από τις γυναίκες!
