Τον Ιούνιο, το ανώτατο συνταγματικό δικαστήριο των ΗΠΑ ακύρωσε την απόφαση που είχε βγάλει το 1973, όταν εξέτασε την υπόθεση που έμεινε γνωστή ως «Roe εναντίον Wade» (από τα ονόματα των αντιδίκων). Η απόφαση του 1973 προστάτευε το δικαίωμα στην άμβλωση σε όλες τις ΗΠΑ και η πρόσφατη ακύρωσή της έδωσε τη δυνατότητα σε κάθε πολιτεία των ΗΠΑ να θεσπίζει δικούς της νόμους για το ζήτημα, με έναν μεγάλο αριθμό πολιτειών να απαγορεύει ή να σχεδιάζει άμεσα να απαγορεύσει τις αμβλώσεις.
Όταν αυτό το πισωγύρισμα σ’ ένα τόσο θεμελιώδες δικαίωμα των γυναικών να καθορίζουν οι ίδιες το σώμα τους και τις ζωές τους συμβαίνει στην μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, είναι αναμενόμενο ότι θα έχει τεράστιες συνέπειες όχι μόνο στις γυναίκες των ΗΠΑ αλλά και διεθνώς. Κι αυτό γιατί καπιταλιστικές, συντηρητικές κυβερνήσεις και κόμματα ανά τον κόσμο προετοιμάζουν τις δικές τους επιθέσεις στο δικαίωμα στην άμβλωση.
Τα αναπαραγωγικά δικαιώματα βρίσκονται σε μόνιμη βάση προς συζήτηση και το δικαίωμα των γυναικών να καθορίζουν οι ίδιες το σώμα τους βρίσκεται μονίμως υπό αμφισβήτηση και υπό απειλή, είτε άμεση είτε έμμεση.
Τα τελευταία χρόνια έχουμε δει σημαντικές νίκες και ήττες στο δικαίωμα στην άμβλωση, σε μια σειρά από χώρες.
Ιρλανδία-Αργεντινή: τα κινήματα κέρδισαν το δικαίωμα στην άμβλωση
Το 2018 στην Ιρλανδία, πραγματοποιήθηκε δημοψήφισμα με το 70% των γυναικών και το 65% των αντρών να ψηφίζουν «Ναι» στην κατάργηση του άρθρου 8 του συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο οι αμβλώσεις ήταν παράνομες στη χώρα. Το αποτέλεσμα αυτό ήταν ιστορικό, αφού έδωσε ένα ηχηρό χαστούκι στο κατεστημένο της χώρας και αμφισβήτησε την κυριαρχία της καθολικής εκκλησίας. Ήταν παράλληλα μία σημαντική ώθηση για το φεμινιστικό κίνημα στην Ιρλανδία και παγκόσμια, αφού έδειξε πως μέσα από μαζικούς αγώνες οι κοινωνίες μπορούν να τα βάλουν με τους ισχυρούς και να κερδίσουν.
Τη σκυτάλη πήρε η Αργεντινή που στις 30/12 του 2020 και μετά από αγώνες πολλών χρόνων το κίνημα κέρδισε τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων μέχρι τη 14η εβδομάδα κύησης. Ο αγώνας του φεμινιστικού κινήματος στην Αργεντινή για τη νομιμοποίηση της άμβλωσης αποτελεί επίσης έμπνευση, αφού παρά τις ήττες που δέχτηκε τα προηγούμενα χρόνια, κατάφερε να ανασυνταχθεί ξανά και ξανά και μέσα από πολύ μαζικές κινητοποιήσεις να νικήσει!
Τόσο οι νίκες, όσο και οι ήττες των κινημάτων μπορούν να ασκήσουν πιέσεις και να προκαλέσουν εξελίξεις διεθνώς. Αυτό συνέβη και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις. Περίπου έναν χρόνο μετά την κατάκτηση του δικαιώματος στην άμβλωση στην Ιρλανδία, η βρετανική βουλή ψήφισε και αποποινικοποίησε τις αμβλώσεις στη Β. Ιρλανδία. Στη Λατινική Αμερική, μετά την Αργεντινή, το 2021 το Μεξικό έκρινε αντισυνταγματική την απαγόρευση των αμβλώσεων (αν και η πρόσβαση στις αμβλώσεις δεν είναι εξίσου εύκολη σε όλες τις Πολιτείες της χώρας) και η Κολομβία νομιμοποίησε τις αμβλώσεις τις 24 πρώτες εβδομάδες της κύησης.
Συνολικά, τα τελευταία 25 χρόνια περισσότερες από 50 χώρες έχουν αλλάξει τη νομοθεσία τους για τις αμβλώσεις, είτε νομιμοποιώντας τις είτε χαλαρώνοντας τις απαγορεύσεις. Παράλληλα όμως, βλέπουμε και μία σειρά από επιθέσεις.
Πολωνία: ένας αγώνας που αναζητά ακόμα δικαίωση
Το φεμινιστικό κίνημα στην Πολωνία τα προηγούμενα χρόνια βγήκε στους δρόμους μαζικά και δυναμικά στην υπεράσπιση του ήδη πολύ περιορισμένου δικαιώματος στην άμβλωση, αμφισβήτησε μαζικά τον ρόλο της καθολικής εκκλησίας και ανάγκασε την κυβέρνηση πολλές φορές να υποχωρήσει. Όμως, στις 22 Οκτωβρίου 2020, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Πολωνίας έκρινε ότι η άμβλωση για λόγους «σοβαρής και μη αναστρέψιμης εμβρυϊκής ανωμαλίας ή ανίατης ασθένειας που απειλεί τη ζωή του εμβρύου» είναι αντισυνταγματική.
Στη θεωρία, αυτό σημαίνει πως πλέον οι αμβλώσεις στην Πολωνία είναι πλέον νόμιμες μόνο σε περίπτωση που η εγκυμοσύνη προέρχεται από βιασμό ή θέτει σε κίνδυνο τη ζωή της γυναίκας. Στην πράξη, ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις, η πρόσβαση σε ασφαλείς εκτρώσεις είναι εξαιρετικά δύσκολη. Σήμερα, το φεμινιστικό κίνημα στην Πολωνία βρίσκεται σε υποχώρηση. Η συσσωρευμένη οργή της κοινωνίας όμως δεν μπορεί παρά να γεννήσει στο μέλλον νέες κινητοποιήσεις για το δικαίωμα στην άμβλωση.
Τι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο
Το δικαίωμα στην άμβλωση και ο εκούσιος τερματισμός μίας εγκυμοσύνης, πηγαίνουν κόντρα στο βασικό ρόλο που το σύστημα έχει «φορέσει» στη γυναίκα, αυτό της μητρότητας και της αναπαραγωγής του ανθρώπινου είδους. Το δικαίωμα στην επιλογή, χειραφετεί τις γυναίκες, σπάει συντηρητικές αντιλήψεις κι έτσι, είναι ένα εν δυνάμει επικίνδυνο «όπλο» στα χέρια της κοινωνίας.
Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα βλέπουμε τους συντηρητικούς Ρεπουμπλικανούς να επιτίθενται στην άμβλωση στις ΗΠΑ, όπως δεν είναι τυχαίο το ότι και σε άλλες προηγμένες τεχνολογικά και οικονομικά χώρες υπάρχουν ή υπήρχαν μέχρι πρόσφατα περιοριστικοί νόμοι γύρω από την άμβλωση.
Στη Γερμανία, οι αμβλώσεις είναι νόμιμες τις πρώτες 12 βδομάδες της κύησης, όπως και σε περίπτωση βιασμού ή όταν κινδυνεύει η ζωή της γυναίκας. Μέχρι πριν και 3 χρόνια όμως οι γιατροί που πραγματοποιούσαν αμβλώσεις απαγορευόταν να το γράφουν στην ιστοσελίδα ή τα φυλλάδια τους. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Κριστίνα Χάνελ (Kristina Hänel), μιας γυναικολόγου που τιμωρήθηκε με πρόστιμο 6.000 ευρώ στη βάση του νόμου που απαγόρευε τη «διαφήμιση» των αμβλώσεων.
Στα τέλη του Ιούνη υπήρξε ένα ακόμα σημαντικό βήμα στη Γερμανία αφού καταργήθηκε μία παράγραφος του ποινικού κώδικα η οποία απαγόρευε στους γιατρούς να δίνουν πληροφορίες για τις μεθόδους άμβλωσης. Η παράγραφος αυτή υπήρχε από την εποχή της ναζιστικής Γερμανίας και εδώ και δεκαετίες εμπόδιζε τις γυναίκες από το να έχουν πρόσβαση σε βασικές πληροφορίες για τις μεθόδους διακοπής της κύησης, τη φροντίδα μετά την επέμβαση κοκ.
Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, στις χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής οι αμβλώσεις είναι παράνομες, είτε καθολικά είτε επιτρέπονται σε περιπτώσεις κινδύνου της ζωής ή της υγείας της γυναίκας. Μόνες εξαιρέσεις αποτελούν το Μαλάουι, η Νότια Αφρική και η Ρεϋνιόν. Οι νόμοι που ισχύουν σήμερα για τις αμβλώσεις αποτελούν ένα ακόμα μέρος της «κληρονομιάς» που άφησαν οι Βρετανοί και οι Γάλλοι αποικιοκράτες στην Αφρική, οι οποίοι πέρα από την καταλήστευση του φυσικού πλούτου, τα βασανιστήρια και τη δουλεία, επιτέθηκαν και στη σεξουαλική απελευθέρωση και τα αναπαραγωγικά δικαιώματα.
Η ποινικοποίηση των αμβλώσεων στην Υποσαχάρια Αφρική έχει σαν αποτέλεσμα κάθε χρόνο να πραγματοποιούνται 6,2 εκατομμύρια μη ασφαλείς αμβλώσεις που οδηγούν σε 15.000 θανάτους που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί.
Νόμιμες αμβλώσεις σημαίνει ασφαλείς αμβλώσεις
Συνολικά, σύμφωνα με την οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων «Κέντρο για τα Αναπαραγωγικά Δικαιώματα» (The Center for Reproductive Rights), σήμερα στον κόσμο:
- μόλις το 36% των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία ζει σε χώρες που επιτρέπουν την άμβλωση χωρίς περιορισμούς
- το 5% ζει σε χώρες που απαγορεύουν πλήρως τις αμβλώσεις
- ενώ οι υπόλοιπες σε χώρες που οι αμβλώσεις επιτρέπονται μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.
Την ίδια ώρα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), κάθε χρόνο πραγματοποιούνται περίπου 73 εκατομμύρια αμβλώσεις παγκοσμίως. Ενώ σύμφωνα με το ιατρικό περιοδικό «The Lancet», στις χώρες όπου η άμβλωση είναι νόμιμη, σχεδόν το 90% των επεμβάσεων αυτών θεωρούνται ασφαλείς, σε αντίθεση με τις χώρες που οι αμβλώσεις απαγορεύονται, όπου μόλις το 25% των επεμβάσεων είναι ασφαλείς. Οι μη ασφαλείς αμβλώσεις έχουν σαν αποτέλεσμα κάθε χρόνο 23.000 γυναίκες να πεθαίνουν και δεκάδες χιλιάδες άλλες εμφανίζουν σημαντικές επιπλοκές στην υγεία τους.
Πίσω από τα νούμερα αυτά κρύβεται η πραγματικότητα που αρνούνται να δουν όσοι εναντιώνονται στο δικαίωμα στην άμβλωση. Πως είτε νόμιμες, είτε «παράνομες», οι αμβλώσεις συμβαίνουν και θα συνεχίσουν να συμβαίνουν. Με την ποινικοποίηση, αυτό που τελικά περιορίζεται είναι οι ασφαλείς εκτρώσεις.
Να υπερασπιστούμε το δικαίωμα στη άμβλωση
Οι εξελίξεις στις ΗΠΑ με την ακύρωση της απόφασης Roe v. Wade αποδεικνύουν πως στα πλαίσια του καπιταλιστικού συστήματος, δεν μπορούμε ποτέ να θεωρούμε ακόμα και θεμελιώδη δικαιώματα ότι είναι δεδομένα. Το φεμινιστικό κίνημα και η Αριστερά θα πρέπει να βρίσκονται σε επαγρύπνηση και έτοιμα να υπερασπιστούμε το δικαίωμα στην άμβλωση ενάντια σε κάθε απόπειρα το συστήματος να το αμφισβητήσει.
Στη Ελλάδα τα τελευταία χρόνια βλέπουμε συντηρητικές δυνάμεις να προσπαθούν να ανοίξουν το θέμα και η υποχώρηση στις ΗΠΑ φαίνεται πως τους δίνει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση να το κάνουν.
Ήδη ο Βελόπουλος ζήτησε δημοψήφισμα για τις αμβλώσεις, ενώ ο Λουκάς Λυμπερόπουλος, επίτιμος Αρεοπαγίτης σε άρθρο του στα «Νέα» επιτίθεται σε όποια γυναίκα επιθυμεί να διακόψει την εγκυμοσύνη της και που
για να ζήσει κάποιες στιγμές ηδονής (όπως το δικαιούται), δεν θέλησε να λάβει αντισυλληπτικά μέτρα (όπως δεν το δικαιούται)
και φυσικά κάνει λόγο για τα δικαιώματα του «αγέννητου παιδιού».
Πέρα από την ουσιαστική και πρακτική προστασία που παρέχει το δικαίωμα στην άμβλωση στις γυναίκες να αποφασίζουν για τις ζωές τους, «προστατεύει» και τις αντιλήψεις που υπάρχουν γύρω από τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Όταν το δικαίωμα στην επιλογή και στην αυτοδιάθεση του σώματος του ανθρώπου χάνεται, οι σεξιστικές αντιλήψεις που καταπιέζουν καθημερινά τις γυναίκες αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη δύναμη και εύρος. Είναι λοιπόν σημαντικό τα κινήματα, οι δυνάμεις της Αριστεράς, οι φεμινιστικές συλλογικότητες κλπ να αρχίσουμε να οργανώνουμε από τώρα τις αντιστάσεις μας στην υπεράσπιση του δικαιώματος στην άμβλωση και να απαντάμε σε κάθε απόπειρα επίθεσης.
