Τον Ιούλιο του 2017 το BBC δημοσίευσε ένα βίντεο-ρεπορτάζ με τίτλο «Είναι αυτό το πιο φιλικό νησί στον κόσμο;» και υπότιτλο «το ελληνικό νησί όπου Σύριοι πρόσφυγες είναι καλοδεχούμενοι». Ο λόγος για την Τήλο, όπου σε αντίθεση με τη Μόρια και τα υπόλοιπα camps που πρόσφυγες και μετανάστες στοιβάζονται και ζουν σε απάνθρωπες συνθήκες χωρίς μέλλον, παρουσιάζει μια κατάσταση εντελώς διαφορετική. Το «Ξ» μίλησε με τον Ιάσονα Θηλυκό, εκπαιδευτικό-μουσικό, για την κατάσταση που επικρατεί στο νησί σε σχέση με το προσφυγικό ζήτημα.
*η εικόνα του άρθρου είναι ζωγραφιά πρόσφυγα μαθητή που ευχαριστεί τους κατοίκους της Τήλου για τη βοήθειά τους
- Ιάσoνα, δουλεύεις χρόνια ως εκπαιδευτικός στην Τήλο, πες μας, πως αντιμετώπισαν οι κάτοικοι της Τήλου τους πρόσφυγες που ήρθαν στο νησί;
Όπως συνέβη στα περισσότερα νησιά, έτσι και στην Τήλο, οι ντόπιοι έδειξαν απ’ την πρώτη στιγμή την αλληλεγγύη τους. Βαρκάρηδες πάλευαν με αυτοθυσία απέναντι στα κύματα, δίπλα στα βράχια για να σώσουν τον κόσμο και στη συνέχεια δίνονταν οι πρώτες βοήθειες στη στεριά.
Εγώ ήρθα στην Τήλο το Σεπτέμβριο του 2011. Οι ροές είχαν αρχίσει απ’ τον προηγούμενο χρόνο, αν και δεν ήταν μεγάλες. Παρ’ όλα αυτά κατά την 1η μου σχολική χρονιά βρήκα στην 3η γυμνασίου να φοιτούν πρόσφυγες. Ο Σαίντ, 13 χρονών, ο Χουσείν 15 και ο Νιμά 18. Ήταν απ’ το Αφγανιστάν και το Ιράν και έμειναν στο νησί για αρκετό διάστημα. Ο Νιμά είναι ακόμα εδώ και δουλεύει κανονικά. Οι τρεις τους ήταν σαν «υιοθετημένοι» από τον πρώην Δήμαρχο τον Αλιφέρη, ο οποίος δυστυχώς χάθηκε πρόωρα λίγο πριν το Πάσχα του ’12.
- Οπότε, σε αντίθεση με τη γενική τάση των προσφύγων για γρήγορο πέρασμα στην Ευρώπη, στην Τήλο υπάρχει η διάθεση από αρκετούς για να παραμείνουν;
Οι περισσότεροι ακολουθούν τη γενική τάση, οπότε υπάρχει «ανακύκλωση» καθώς οικογένειες έρχονται και φεύγουν, μερικοί όμως επιλέγουν να μείνουν, ναι.
Η Τήλος βέβαια είναι ένα μικρό νησί με 300-350 περίπου κατοίκους (το χειμώνα). Οι διάφορες κρατικές δομές που έχει είναι πολύ μικρές. Ενδεικτικά, για πολλά χρόνια υπήρχαν μόνο 2 αστυνομικοί και τώρα λόγω προσφυγικού έχουμε 5, οπότε καταλαβαίνουμε ότι δεν υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες.
Με τις μεγάλες προσφυγικές ροές του ’15 περάσανε χιλιάδες πρόσφυγες από το νησί, οι οποίοι αντιλαμβανόμαστε ότι δεν μπορούσαν να παραμείνουν όλοι. Όμως είχαν μια πρώτη φροντίδα, μια πρώτη υποδοχή για να συνεχίσουν προς τον Πειραιά να καταγραφούν κλπ.
- Τι στάση κράτησαν οι τοπικές αρχές;
Ο Αλιφέρης έπαιξε σημαντικό ρόλο, μπορεί να υπήρχαν πολιτικές διαφορές, αλλά ήταν ανοιχτόμυαλος και προοδευτικός άνθρωπος. Οι συγκεκριμένοι τρεις πρόσφυγες, που σας ανέφερα νωρίτερα, τον είχαν σαν πατέρα τους.
Η νέα Δήμαρχος, Μαρία Καμμά-Αλιφέρη, υιοθετώντας την πολιτική του προηγούμενου δημάρχου για «ανοιχτά σύνορα» και θέλοντας να την κάνει πράξη, βρήκε τρόπο για να χρηματοδοτηθεί η διαμόρφωση ενός χώρου όπου υπήρχαν οι εγκαταστάσεις ενός παλιού στρατοπέδου, έτσι ώστε να γίνει κέντρο φιλοξενίας προσφύγων για οικογένειες από τη Συρία. Η δομή έχει μικρές δυνατότητες βέβαια, (maximum 10 οικογένειες) παρ’ όλα αυτά υπάρχει η υποδομή και τα τελευταία δυόμισι χρόνια έχουν περάσει δεκάδες οικογένειες και είχαν πραγματική φιλοξενία.
- Πως ενσωματώθηκαν οι πρόσφυγες στη ζωή του νησιού;
Το μοντέλο που προσπάθησε να προβάλλει η Τήλος δεν έχει σχέση με τα τεράστια «στρατόπεδα συγκέντρωσης» που υπάρχουν σε διάφορες περιοχές της χώρας. Εδώ υπάρχει μια μικρή δομή που δημιουργήθηκε το 2015 και λειτουργεί αρμονικά με τον ντόπιο πληθυσμό. Αυτό θα έπρεπε να γίνει και πανελλαδικά, με μικρές μονάδες των 50-100 ατόμων, έτσι ώστε να είναι διαχειρίσιμη η κατάσταση και να μπορούν αυτοί οι άνθρωποι που φεύγουν κυνηγημένοι απ’ τα σπίτια τους να βρουν και πάλι ένα στόχο στη ζωή, εντασσόμενοι στις τοπικές κοινωνίες.
Στην Τήλο, το καλοκαίρι που υπάρχει τουρισμός, πρόσφυγες βρίσκουν «εποχιακή» εργασία π.χ. στο φούρνο ή σε ξενοδοχειακές μονάδες. Αυτό είναι σημαντικό, αλλά φυσικά είναι ένα δείγμα, καθώς συμβαίνει στα «μέτρα» ενός μικρού νησιού. Ασφαλώς σε μια πόλη οι δυνατότητες ενσωμάτωσης θα μπορούσαν να είναι πολύ μεγαλύτερες.
Βέβαια όλα αυτά εξαρτώνται απ’ τα σχέδια που έχουν οι πρόσφυγες για το μέλλον, όπως επίσης και απ’ την οικονομική βιωσιμότητα της μονάδας. Η δομή της Τήλου στηρίζεται οικονομικά από μια ΜΚΟ, τελεί υπό την αιγίδα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ και αυτό έχει όρια. Πχ με βάση τα σημερινά δεδομένα ένα σημαντικό μέρος της χρηματοδότησης, που περιλαμβάνει και εργαζόμενους, είναι μέχρι τον Δεκέμβρη, οπότε είναι ανοιχτό το πώς θα συνεχίσει.
- Ως εκπαιδευτικός, πως βλέπεις την συμμετοχή των προσφυγόπουλων στα σχολεία;
Το ζήτημα της συμμετοχής των προσφύγων στην εκπαίδευση είναι πολύ σημαντικό. Βέβαια πρέπει να υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις, όπως τάξεις υποδοχής και τμήματα ένταξης, για να είναι ομαλή η ενσωμάτωση. Αλλιώς θα υπάρχουν σίγουρα προβλήματα (μαθησιακά). Πέρυσι είχαμε 8 παιδάκια που πήγαν στο δημοτικό. Σήμερα βέβαια «λειτουργούμε» υπό το καθεστώς των μνημονίων, οπότε όλα αυτά κρίνονται και απ’ τα διαθέσιμα κονδύλια για εκπαιδευτικούς, δημιουργίας τμημάτων κλπ…
Τα μικρά παιδιά λειτουργούν σαν σφουγγάρια. Είναι ανοιχτά και μαθαίνουν πολύ γρήγορα κάτι καινούριο. Για παράδειγμα είχαμε μείνει έκπληκτοι όταν είδαμε πόσο γρήγορα έμαθαν ελληνικά τραγούδια. Είχαμε τραγουδήσει τον «Κεμάλ» του Μάνου Χατζηδάκι σε στίχους Νίκου Γκάτσου, όπου έχει αναφορές στην Ανατολή και ήταν ιδιαίτερο και για αυτούς. Η ανταπόκριση ήταν πολύ καλή και ακόμα συμμετείχαν σε γιορτές του σχολείου μαζί με τα ντόπια παιδιά. Όλο το νησί είχε μια θετική άποψη. Το γενικό συμπέρασμα που βγαίνει από αυτή τη διαδικασία είναι ότι αν προσφέρεις αγάπη θα πάρεις αγάπη. Και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε τις ρίζες πολλών από εμάς που είτε καταγόμαστε από προσφυγικές οικογένειες είτε είχαμε συγγενείς πρόσφυγες.
#Tilos προσφυγόπουλα τραγουδούν στα ελληνικά! Μαγεία… pic.twitter.com/G6G4CsWpZC
— Maria G Kamma (@g_kamma) March 18, 2017
- Τι θα έλεγες στους κατοίκους άλλων περιοχών που αντιμετωπίζουν με καχυποψία, ή ακόμη και εχθρικά τους πρόσφυγες γείτονές τους;
Στην Τήλο, όπως και αλλού, στην αρχή υπήρχαν κάποια άτομα που ήταν συντηρητικοί και κράτησαν αρνητική στάση. Στην πορεία όμως διαπίστωσαν ότι δεν είχαν επιχειρήματα εναντίον των προσφύγων, γιατί εντάχθηκαν ομαλά στην κοινωνία.
Θα πρέπει να αφήσουμε στην άκρη τις προκαταλήψεις και να κοιτάξουμε τους ανθρώπους. Πρόκειται για ανθρώπους που έχουν ανάγκη να τους βοηθήσουμε. Είναι καθαρή ιδεοληψία και προπαγάνδα των ακροδεξιών και των εθνικιστών ότι έρχονται στην χώρα μας για να αλλοιώσουν τον πολιτισμό μας και τη θρησκεία μας και να μας κλέψουν τις περιουσίες μας. Ας μην ξεχνάμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των προσφύγων έχει ως στόχο της την μετεγκατάστασή της σε κάποια άλλη χώρα της Δυτικής Ευρώπης και η Ελλάδα δεν είναι παρά ένας ενδιάμεσος προσωρινός σταθμός.
Πρέπει να τους στηρίξουμε κι απ’ τη στιγμή που το κάνουμε θα δούμε ότι υπάρχει ανταπόκριση. Προσωπικά έχω επαφή με ανθρώπους που βρεθήκαμε για λίγους μήνες και τώρα είναι στο εξωτερικό, οι οποίοι δεν ξεχνούν τη βοήθεια που δέχτηκαν στο νησί και είναι ευγνώμονες. Αυτό το επιβεβαιώνουν και οι κάτοικοι που αρχικά ήταν επιφυλακτικοί απέναντι στους πρόσφυγες και μέσα από την εμπειρία τους άλλαξαν στάση.
- Ιάσονα σ’ ευχαριστούμε πολύ και καλή συνέχεια!
Να είστε καλά.
