Επιμέλεια άρθρων των Lars-Erik Utberg και Davis Kaža, μέλη της Κίνησης για ένα Εργατικό Κόμμα, στη Σουηδία.
Από τις 27/10 του περασμένου χρόνου, η «Σουηδική Ένωση Εργαζομένων στη Βιομηχανία και το Μέταλλο» (IF Metall) βρίσκεται σε μια μεγάλη απεργιακή μάχη απέναντι στην πολυεθνική Tesla. Το βασικό αίτημα της απεργίας είναι η υπογραφή συλλογικής σύμβασης εργασίας, την οποία η πολυεθνική – κολοσσός αρνείται πεισματικά εδώ και μήνες. Η σύγκρουση αυτή έχει εξελιχθεί στην πιο σημαντική μάχη για το σουηδικό εργατικό κίνημα εδώ και αρκετές δεκαετίες, αλλά παράλληλα έχει και πολύ σημαντικές διεθνείς προεκτάσεις. Πάνω από τέσσερις μήνες μετά, η απεργία πλέον δεν περιλαμβάνει μόνο δέκα διαφορετικά συνδικάτα στη Σουηδία. Στις αρχές Δεκεμβρίου, συνδικάτα στη Δανία, τη Νορβηγία και τη Φινλανδία ανακοίνωσαν επίσης απεργιακές δράσεις σε ένδειξη συμπαράστασης στους εργαζόμενους στη Σουηδία.
Αλληλεγγύη από τις γειτονικές χώρες
Το μεγαλύτερο συνδικάτο της Δανίας, το συνδικάτο των εργαζομένων στις μεταφορές «3F Transport», ήταν το πρώτο που μπήκε στον αγώνα στις 5 Δεκεμβρίου. Στις γραμμές του είναι οργανωμένοι οδηγοί και λιμενεργάτες και τα μέλη του οργανώνουν δράσεις αποκλεισμού της μεταφοράς αυτοκινήτων Tesla από και προς τη Σουηδία. Στις 6 Δεκεμβρίου, το νορβηγικό συνδικάτο «Fellesforbundet» ακολούθησε το παράδειγμά του «3F Transport» και ανακοίνωσε παρόμοιες δράσεις αποκλεισμού της μεταφοράς των αυτοκινήτων Tesla. Ο αποκλεισμός τέθηκε σε ισχύ στις 20 Δεκεμβρίου. Στις 7 Δεκεμβρίου, το φινλανδικό συνδικάτο μεταφορών «AKT» προσχώρησε επίσης στον αγώνα αποφασίζοντας να μπλοκάρει τις μεταφορές με παρόμοιο τρόπο.
Με τα συνδικάτα μεταφορών στη Δανία, τη Νορβηγία και τη Φινλανδία να στήνουν μπλόκα αλληλεγγύης με την IF Metall, υπάρχουν πλέον 13 συνδικάτα από τέσσερις χώρες που συμμετέχουν στην απεργία. Πιθανά είναι η πρώτη φορά που έχουν αναπτυχθεί τόσο πολλά μέτωπα συμπαράστασης προς έναν απεργιακό αγώνα. Όσα ζουν σήμερα οι Σουηδοί απεργοί στην Tesla, αποτελούν σχεδόν μοναδικό φαινόμενο στη σύγχρονη ιστορία των εργατικών αγώνων στη χώρα.
Η σημασία των συντονισμένων αγώνων πέρα από τα σύνορα
Σε έναν κόσμο όπου τα συνδικάτα δεν χτίζουν αντιστάσεις απέναντι στην όλο και πιο παγκοσμιοποιημένη οικονομία, όπου οι δραστηριότητες των εταιρειών έχουν προ πολλού ξεπεράσει τα εθνικά σύνορα, τέτοιου είδους δράσεις είναι ακόμη πιο σημαντικές. Όταν οι εργοδότες μετέφεραν την παραγωγή από τη Σουηδία σε χώρες με χαμηλούς μισθούς στην Ασία και τη Λατινική Αμερική ή χρησιμοποιούσαν γραφεία εύρεσης προσωπικού από την Ανατολική Ευρώπη για να χτυπήσουν τους μισθούς και τις συνθήκες εργασίας στη Σουηδία, τα συνδικάτα παρέμειναν απλοί παρατηρητές. Αντί να αγωνίζονται για ενότητα πέρα από τα εθνικά σύνορα, για να διασφαλίσουν τους μισθούς και τις συνθήκες εργασίας, οι συνδικαλιστικές ηγεσίες επέτρεψαν στις εταιρείες να στρέψουν τους εργαζόμενους που προέρχονταν από διαφορετικές χώρες, τον έναν ενάντια στον άλλο.
Η απεργία της Tesla ωστόσο, δείχνει ότι τα συνδικάτα όταν θέλουν ή όταν πιεστούν από τη βάση, μπορούν πράγματι να συνεργαστούν πέρα από τα εθνικά σύνορα. Το γεγονός ότι τα συνδικάτα της Δανίας, της Νορβηγίας και της Φινλανδίας συμμετέχουν στον αγώνα των σουηδικών συνδικάτων ενάντια σε ένα μεγαθήριο όπως η Tesla είναι ένα παράδειγμα των μεθόδων αγώνα που πρέπει να υιοθετήσουν οι συνδικαλιστικές ηγεσίες προκειμένου να υπερασπιστούν τα δικαιώματα των εργαζομένων σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Χωρίς διεθνή συνδικαλιστική συνεργασία -η οποία να περιλαμβάνει ανάμεσα σε άλλα και απεργίες συμπαράστασης- οι εργαζόμενοι δεν έχουν καμία πιθανότητα να αντισταθούν σε γιγαντιαίες πολυεθνικές εταιρείες όπως η Tesla.
Εάν η ηγεσία του εργατικού κινήματος είχε καταλήξει συνειδητά σε αυτό το συμπέρασμα, η απεργία στην Tesla θα μπορούσε να είναι η πιο σημαντική σύγκρουση εργαζομένων – εργοδοτών μετά την απεργία των εργατών μετάλλου του 1945. Και θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει παράδειγμα για τους αγωνιστές σε άλλες χώρες, δείχνοντας χειροπιαστά τη σημασία και την ανάγκη για κοινές απεργιακές δράσεις πέρα από τα σύνορα.
Επιθέσεις ενάντια στην απεργία
Στις 14 Φεβρουαρίου, ένα νεοφιλελεύθερ think tank με την ονομασία Timbro που δραστηριοποιείται στις σκανδιναβικές χώρες, δημοσίευσε μια έκθεση με τίτλο «Μετά την Tesla». Η έκθεση αποτελεί μια εκτεταμένη επίθεση στο δικαίωμα στην απεργία, αλλά και στη δυνατότητα του συνδικαλιστικού κινήματος να οργανώνει δράσεις αλληλεγγύης. Πρόκειται επομένως όχι απλά για μια επίθεση στα εργατικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα, αλλά και συνολικά στα δημοκρατικά δικαιώματα και ελευθερίες στη Σουηδία.
Η απεργία στην Tesla έχει καταφέρει να συγκεντρώσει σημαντικά ποσοστά υποστήριξης στη σουηδική κοινωνία. Ωστόσο μετά από πάνω από τέσσερις μήνες, η δυσαρέσκεια των ίδιων των εργοδοτών και των εκπροσώπων τους, όπως και αρκετών δεξιών κομμάτων, αυξάνεται. Η απεργία και κυρίως οι εκστρατείες έμπρακτης αλληλεγγύης από τα συνδικάτα των γειτονικών χωρών έχουν μπει στο στόχαστρο της πολυεθνικής και του πολιτικού κατεστημένου, που πλέον ζητάνε ανοιχτά να παρθούν μέτρα για τον περιορισμό στα παραπάνω δικαιώματα.
Μέχρι πρόσφατα ωστόσο, δηλαδή κατά το μεγαλύτερο μέρος της διάρκειας της απεργίας, η κριτική της δεξιάς απέναντι στους απεργούς ήταν μάλλον επιφυλακτική και μετρημένη. Με την έκθεση του Timbro όμως, αυτή η επιφυλακτικότητα εξανεμίστηκε. Ακόμη και η Συνομοσπονδία Σουηδικών Επιχειρήσεων (το αντίστοιχο του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων) η οποία είναι ο κύριος χρηματοδότης της Timbro, αναγκάστηκε να πάρει αποστάσεις από τις απόψεις της έκθεσης.
Τι προτείνει η έκθεση Timbro;
Ένα από τα μέτρα που προτείνουν οι συντάκτες της έκθεσης, είναι να καταργηθεί εντελώς το δικαίωμα καλέσματος σε απεργιακές δράσεις για λόγους στήριξης άλλων εργαζομένων! Πρόκειται για ένα πάρα πολύ σημαντικό δικαίωμα του εργατικού κινήματος, αφού η παράλληλη δράση εργαζομένων από άλλους εργασιακούς χώρους ή χώρες, ενισχύει αποφασιστικά τη δύναμη ενός αγώνα. Η συγκεκριμένη απεργία δείχνει καθαρά πόσο σημαντικές είναι οι δράσεις συμπαράστασης για την αύξηση της πίεσης απέναντι σε έναν εργοδότη που αρνείται να υπογράψει συλλογική σύμβαση και είναι διατεθειμένος να φτάσει πολύ μακριά, χρησιμοποιώντας ακόμη και απεργοσπαστικούς μηχανισμούς προκειμένου να σπάσει την απεργία.
Η έκθεση Timbro προχωρά ακόμη περισσότερο. Οι συντάκτες προτείνουν επίσης την κατάργηση της συνταγματικής προστασίας του δικαιώματος στην απεργίας! Το δικαίωμα στην απεργία έχει ένα ιδιαίτερα ισχυρό νομικό καθεστώς στη Σουηδία, καθώς προβλέπεται από έναν από τους τέσσερις βασικούς νόμους που συνθέτουν το σουηδικό Σύνταγμα. Πρόκειται βέβαια για ένα στοιχειώδες δημοκρατικό και εργασιακό δικαίωμα, που πρέπει να είναι εξασφαλισμένο για τους εργαζόμενους σε όλες τις χώρες του κόσμου.
Προτείνει επίσης ότι ένα συνδικάτο πρέπει να έχει τουλάχιστον ένα μέλος σε έναν εργασιακό χώρο για να μπορεί να καλέσει απεργιακές δράσεις ενάντια στη συγκεκριμένη επιχείρηση. Σε περίπτωση που περνούσε μια τέτοια αλλαγή, τότε κάθε εργοδότης θα είχε ακόμη πιο ισχυρό κίνητρο να δυσκολέψει την ένταξη των εργαζομένων τους στα συνδικάτα. Ιδιαίτερα οι εργαζόμενοι σε μικρότερους χώρους εργασίας θα ήταν ακόμη πιο ευάλωτοι.
Μια άλλη απαράδεκτη πρόταση της έκθεσης είναι η απαγόρευση των «πολιτικών απεργιών», αυτών δηλαδή που δεν έχουν αιτήματα που συνδέονται στενά με τα εργασιακά δικαιώματα (μισθούς, παροχές, εργασιακές συνθήκες, κα) αλλά με συνολικότερα ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία. Τα συνδικάτα πρέπει να υπερασπιστούν σθεναρά αυτό το δικαίωμα, ειδικά σε αυτούς τους καιρούς που οι κυβερνήσεις και τα κράτη απαντάνε στις κινητοποιήσεις των εργαζομένων με όλο και πιο αυταρχικές μεθόδους.
Συνολικά, οι προτάσεις της έκθεσης Timbro θα συνεπάγονταν σοβαρό περιορισμό του δικαιώματος στην απεργία και συνεπώς των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών στη Σουηδία. Κάποιοι μπορεί να αναρωτηθούν γιατί τα μέτρα που προτείνονται στην έκθεση είναι τόσο σκληρά, παρόλο που στη Σουηδία δεν έχουν σημειωθεί σχεδόν καθόλου απεργίες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η απάντηση είναι ότι οι συντάκτες της έκθεσης Timbro βλέπουν τόσο στο μέλλον, όσο και σε άλλες χώρες. Η φινλανδική κυβέρνηση έχει υποβάλει προτάσεις για τον περιορισμό του δικαιώματος στην απεργία. Στη Γαλλία, ο πρόεδρος Μακρόν παρέκαμψε το κοινοβούλιο για να επιβάλει την επίθεσή του στο ασφαλιστικό σύστημα.
Η άρχουσα τάξη υιοθετεί όλο και με μεγαλύτερη σαφήνεια αυταρχικά μέτρα ενάντια στους εργαζόμενους και τα κομμάτια της κοινωνίας που κινητοποιούνται. Το σουηδικό συνδικαλιστικό κίνημα πρέπει να προετοιμαστεί για περισσότερες και σκληρότερες μάχες στο μέλλον.
