Μετάφραση συνέντευξης που έδωσε στο Internationalist Standpoint ο αριστερός ακτιβιστής και αγωνιστής Χούλιο Καρνάβα (Julio Carvana), για τις πρόσφατες εξελίξεις στη Βραζιλία.
- Την Κυριακή 8 Ιανουαρίου υπήρξε μια επίθεση των υποστηρικτών του Μπολσονάρου στο προεδρικό μέγαρο στην πρωτεύουσα Βραζιλία. Τι ακριβώς συνέβη;
Ο Μπολσονάρου και η Ακροδεξιά στη Βραζιλία αντιμετώπισαν μια σημαντική ήττα στις προεδρικές εκλογές του 2022. Παρά το γεγονός ότι κατάφερε να συγκεντρώσει μεγάλο αριθμό ψήφων, χρησιμοποιώντας μάλιστα σημαντικά ποσά από τα κρατικά ταμεία, ο Μπολσονάρου έχασε τις εκλογές – ήταν η πρώτη φορά που ένας πρόεδρος δεν επανεξελέγη για δεύτερη θητεία στη Βραζιλία μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας κατά τη δεκαετία του 1980.
Ωστόσο, ο Μπολσονάρου (ακολουθώντας το παράδειγμα του Τραμπ) δεν αποδέχθηκε το αποτέλεσμα και προσπάθησε να βρει τρόπους να κρατήσει τους υποστηρικτές του ενεργούς και σε ετοιμότητα να κινητοποιηθούν. Από την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων και έπειτα, άρχισαν να συγκεντρώνονται μπροστά από κτήρια του στρατού, απαιτώντας την επέμβαση του, δηλαδή ουσιαστικά την επιβολή δικτατορίας.
Μετά την ορκωμοσία του Λούλα, οι οπαδοί του Μπολσονάρου συγκεντρώθηκαν σε ένα στρατόπεδο στη Μπραζίλια (η μεταφορά, τα τρόφιμα και οι υποδομές που χρειάστηκαν για τη διαμονή τους εκεί, χρηματοδοτήθηκαν από επιχειρηματίες που τον στηρίζουν). Την Κυριακή, 8 Ιανουαρίου, εισέβαλαν σε κυβερνητικά κτίρια, όπως και στο κτίριο του Ανώτατου Δικαστηρίου, προκαλώντας σοβαρές καταστροφές στο εσωτερικό τους. Η κίνηση αυτή θύμιζε σε πολλά σημεία αυτό που συνέβη στις ΗΠΑ δύο χρόνια πριν, όταν οι υποστηρικτές του Τραμπ εισέβαλαν στο κτίριο του Καπιτωλίου στην Ουάσινγκτον.
- Ποιο ήταν το κύριο αίτημα των διαδηλωτών και ποιος ο ρόλος της αστυνομίας;
Οι διαδηλωτές υποστήριζαν ότι το εκλογικό αποτέλεσμα νοθεύτηκε και ζητούσαν την επέμβαση του στρατού. Όμως, το πρώτο πράγμα που πρέπει να τονίσουμε, είναι ότι δεν επρόκειτο για μαζικές διαδηλώσεις. Στο αποτυχημένο πραξικόπημα συμμετείχαν περίπου 5-10 χιλιάδες υποστηρικτές του Μπολσονάρου, αριθμός που δεν είναι μεγάλος για πανεθνικές διαδηλώσεις στην πρωτεύουσα. Λίγες μέρες νωρίτερα, κατά την ορκωμοσία του προέδρου Λούλα, πολύ μεγαλύτεροι αριθμοί υποστηρικτών του συγκεντρώθηκαν στη Μπραζίλια.
Στις 8 του μήνα δεν υπήρχε αστυνομία στους δρόμους της πρωτεύουσας και έτσι οι υποστηρικτές του Μπολσονάρου κατάφεραν ανενόχλητοι να εισβάλουν στα κυβερνητικά κτίρια και να προκαλέσουν φθορές. Η αστυνομική δύναμη που είναι υπεύθυνη για τέτοιου είδους επιχειρήσεις, είναι η Κρατική Στρατιωτική Αστυνομία η οποία ελέγχεται από την τοπική κυβέρνηση. Ο τοπικός κυβερνήτης όμως, είναι σύμμαχος του Μπολσονάρου. Επιπλέον, ο τοπικός υπεύθυνος για ζητήματα ασφάλειας, επικεφαλής δηλαδή της αστυνομίας, ο Άντερσον Τόρες, ήταν υπουργός του Μπολσονάρου μέχρι τον Δεκέμβριο. Ο Τόρες, αφού ανήλθε ο Λούλα στην εξουσία και λίγες μέρες πριν την εισβολή, έφυγε για τη Φλόριντα των ΗΠΑ και μάλιστα για την ίδια πόλη όπου βρίσκεται σήμερα ο Μπολσονάρου (Ορλάντο). Έτσι, πρακτικά δεν υπήρχε αστυνομία για να προστατεύει τα κυβερνητικά κτίρια εκείνη την ημέρα.
- Ποια είναι η ισορροπία των ταξικών δυνάμεων στο εσωτερικό της χώρας; Θα μπορούσαν τέτοιες προσπάθειες να έχουν πιθανότητες επιτυχίας σε αυτή τη φάση;
Οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, όπως και ο βασικός όγκος της βραζιλιάνικης άρχουσας τάξης είναι ενάντια σε οποιαδήποτε απόπειρα πραξικοπήματος. Σε αυτό το στρατόπεδο βρίσκεται η κοινοβουλευτική πλειοψηφία, οι βασικοί θεσμοί της χώρας, τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, οι ξένες κυβερνήσεις (ανάμεσα στις οποίες αυτές των ΗΠΑ και της ΕΕ) κ.λπ. Το ενδεχόμενο ενός πραξικοπήματος που θα ανατρέψει τον Λούλα και θα φέρει στην εξουσία μια κυβέρνηση με επικεφαλής τον Μπολσονάρου, ή μια στρατιωτική κυβέρνηση, είναι εντελώς εκτός συζήτησης αυτή τη στιγμή.
- Αυτή η εισβολή ήταν η συνέχεια των κινητοποιήσεων του περασμένου Νοεμβρίου, που ακολούθησαν τη νίκη του Λούλα στις προεδρικές εκλογές. Πιστεύεις ότι τα δύο περιστατικά αποτελούν μέρος ενός γενικότερου σχεδίου;
Αποτελούν μέρος του σχεδίου του Μπολσονάρου (και των βασικών υποστηρικτών του) να παραμείνει «ζωντανός» και ενεργός στην πολιτική σκηνή της Βραζιλίας. Ωστόσο κατά τη γνώμη μου, τα επεισόδια αυτά τελικά επιτάχυναν τη διαδικασία απομάκρυνσης πολλών υποστηρικτών του Μπολσονάρου από τον πρώην πρόεδρο. Επιπλέον, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας είναι αντίθετη με τέτοιες μεθόδους, στην πραγματικότητα ανοίγει ο δρόμος για μια αντεπίθεση από την πλευρά του Λούλα, ιδιαίτερα ενάντια στα πιο ριζοσπαστικά τμήματα των υποστηρικτών του Μπολσονάρου.
Για να δώσουμε μερικά παραδείγματα, λίγες μόνο ώρες μετά τα γεγονότα, το Ανώτατο Δικαστήριο έθεσε σε διαθεσιμότητα τον τοπικό κυβερνήτη, ενώ ο πρώην υπουργός Τόρες μπορεί ακόμη και να συλληφθεί. Μένει να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα το επόμενο διάστημα και ποια θα είναι η απάντηση του Μπολσονάρου.
- Ο Μπολσονάρου αναχώρησε για τις ΗΠΑ μερικές ημέρες πριν από τα γεγονότα. Πιστεύεις ότι ο ίδιος έπαιξε ρόλο στον σχεδιασμό του αποτυχημένου πραξικοπήματος; Τι σηματοδοτεί το γεγονός ότι έφυγε από τη χώρα πριν από την ορκωμοσία του Λούλα, παραβιάζοντας έτσι το πρωτόκολλο;
Είναι απολύτως σαφές ότι ο Μπολσονάρου συμμετείχε στα σχέδια των υποστηρικτών του. Αυτό δεν είναι απλά η γνώμη μου – ο ίδιος ο Λούλα έκανε αυτόν τον ισχυρισμό σε δήλωσή του την ημέρα του αποτυχημένου πραξικοπήματος. Πλέον, ακόμη και βουλευτές του Κογκρέσου των ΗΠΑ αμφισβητούν την παραμονή του στη χώρα μετά τα γεγονότα. Ο Μπολσονάρου έφυγε από τη Βραζιλία λίγες ημέρες πριν από την ορκωμοσία του Λούλα και επικρίθηκε γι’ αυτό ακόμη και από πολλούς υποστηρικτές του. Ο πρώην αντιπρόεδρός του, Χάμιλτον Μουράο, ο οποίος τον αντικατέστησε για τις τελευταίες ημέρες της προεδρίας του, έκανε επίσημη δήλωση στην τηλεόραση επικρίνοντας ευθέως τον Μπολσονάρου. Ο Λούλα βρήκε έναν έξυπνο τρόπο να εκμεταλλευτεί την απουσία του Μπολσονάρου. Δεδομένης της έλλειψης του πρώην προέδρου, έστησε το σκηνικό της επίσημης παράδοσης της εξουσίας, έτσι ώστε να παίξουν πρωταγωνιστικό ρόλο κανονικοί, καθημερινοί άνθρωποι, στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν γυναίκες, ιθαγενείς, μαύροι, ΛΟΑΤ άτομα, κλπ. Αυτός ο συμβολισμός δημιούργησε μια πολύ καλή εικόνα για τον Λούλα και ήταν ένα από τα βασικά στοιχεία που κυριάρχησαν κατά την ορκωμοσία του.
- Είναι διαπιστωμένο ότι η άρχουσα τάξη της Βραζιλίας (καθώς και η διεθνής) υποστηρίζει πλήρως τον Λούλα και θέλει να περιθωριοποιήσει τον Μπολσονάρου. Πως αντέδρασαν οι εκπρόσωποί της;
Πράγματι, οι κύριοι εκπρόσωποι του κεφαλαίου στη Βραζιλία, όπως και οι δυτικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, ήδη από την προεκλογική περίοδο υποστηρίζουν καθαρά τον Λούλα. Ακόμη όμως και εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης που δεν τον υποστήριζαν άμεσα, τοποθετήθηκαν ξεκάθαρα και αποφασιστικά απέναντι στα γεγονότα. Η απόπειρα πραξικοπήματος θεωρήθηκε ως μια ξεκάθαρη επίθεση ενάντια στους θεσμούς του κράτους (οι οποίοι ελέγχονται από την άρχουσα τάξη) και όχι απλά μια επίθεση ενάντια στην κυβέρνηση ή τον πρόεδρο.
- Ήλπιζαν οι υποστηρικτές του Μπολσονάρου ότι οι ένοπλες δυνάμεις ή τμήματα της αστυνομίας θα συμμετείχαν στην «εξέγερσή» τους; Γνωρίζοντας ότι η άρχουσα τάξη ήταν εναντίον τους, τι πιστεύεις ότι εξηγεί την αποτυχημένη προσπάθειά τους;
Οι βασικοί τους ηγέτες και εκπρόσωποι δεν νομίζω ότι περίμεναν κάτι τέτοιο. Αυτό θα ήταν μια πλήρης άρνηση να δουν την πραγματικότητα. Αυτοί που εισέβαλαν στα κυβερνητικά κτίρια ίσως και να το περίμεναν. Οι ακροδεξιοί και οι νεοφασίστες τα καταφέρνουν αρκετά καλά στο να ξεγελάνε τις μάζες και να τις απομακρύνουν από την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, σε κάποιες από τις διαδηλώσεις είχαμε προσευχές και επίκληση στην παρέμβαση του Θεού. Σε κάποιες περιπτώσεις αναβόσβηναν τα φώτα των κινητών τηλεφώνων τους προς τον ουρανό, διεκδικώντας την υποστήριξη των εξωγήινων (απολύτως σουρεαλιστικό). Πιστεύω ότι πολλοί από αυτούς περίμεναν ότι από αυτά τα γεγονότα θα μπορούσε να προκύψει οποιοδήποτε εξωπραγματικό σενάριο.
- Θα προχωρήσει ο Λούλα σε εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού, συμπεριλαμβανομένου του στρατού και της αστυνομίας από τους ακροδεξιούς, νεοφασίστες υποστηρικτές του Μπολσονάρου;
Η κυβέρνηση του Λούλα είναι μια κυβέρνηση ταξικού συνασπισμού. Κάτι περισσότερο μάλιστα, είναι ένας πολύ ευρύς συνασπισμός που περιλαμβάνει μερικούς από τους βασικούς εκπροσώπους της άρχουσας τάξης. Απολαμβάνει την υποστήριξη των ιμπεριαλιστικών κυβερνήσεων και έχει ενσωματώσει πολλούς από τους πρώην υποστηρικτές του Μπολσονάρου στο Κοινοβούλιο. Για το λόγο αυτό, θεωρώ ότι αυτή η κυβέρνηση βαδίζει προς ένα μοντέλο Εθνικής Ενότητας, δηλαδή προχωράει πιο μακριά από τις παραδοσιακές κυβερνήσεις ταξικής συνεργασίας που βλέπουμε γενικά.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Λούλα έχει ως υπουργό Άμυνας (διοικεί δηλαδή τις Ένοπλες Δυνάμεις!) τον Χοσέ Μούσιο, έναν πρώην υποστηρικτή του Μπολσονάρου και προερχόμενο από ένα ακροδεξιό κόμμα (PTB). Ο Μούσιο είχε θεαθεί να επισκέπτεται αρκετές φορές τα στρατόπεδα των υποστηρικτών του Μπολσονάρου, είχε υπερασπιστεί τις πρώτες διαδηλώσεις που έγιναν (όχι τις τελευταίες με την εισβολή στα κυβερνητικά κτίρια βέβαια) και ούτω καθεξής. Το Υπουργείο Τουρισμού βρίσκεται στα χέρια ενός ατόμου που έχει διασυνδέσεις με τις παραστρατιωτικές πολιτοφυλακές στο Ρίο ντε Τζανέιρο.
Για να έχει νόημα αυτή η προσπάθεια «εκκαθάρισης» θα πρέπει να στοχεύει στους σημερινούς υποστηρικτές του Μπολσονάρου, καθώς πολλοί από αυτούς έχουν ήδη μετακινηθεί προς τον Λούλα (για ευκαιριακούς λόγους, φυσικά). Ο Λούλα οφείλει να απομακρύνει όλα αυτά τα στοιχεία από την κυβέρνηση. Πολλοί τον πιέζουν να το κάνει, ακόμη και ορισμένα από τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης. Αλλά ο Λούλα αντιστέκεται στο να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σε πολλές περιπτώσεις στρατιωτικών ή συνταγματικών πραξικοπημάτων, η απειλή προερχόταν από το εσωτερικό της ίδιας της κυβέρνησης… Ο Τέμερ ήταν αντιπρόεδρος της Ντίλμα Ρούσεφ στο πραξικόπημα της Βραζιλίας το 2016 και ο Πινοσέτ στη Χιλή, ήταν υπουργός Άμυνας στην κυβέρνηση του Αλιέντε – για να αναφέρουμε μόνο μερικά από τα πιο γνωστά παραδείγματα.
- Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι τα κεντρικά αιτήματα και οι πρωτοβουλίες της βραζιλιάνικης Αριστεράς;
Πρώτον, θα πρέπει πάντα να έχουμε κατά νου ότι ιστορικά, σε κυβερνήσεις ταξικού συνασπισμού, το καθήκον της Αριστεράς είναι να κρατήσει ανεξάρτητη στάση από την κυβέρνηση και να οικοδομήσει μαζικά κινήματα για να παλέψει για τα αιτήματα των εργαζόμενων μαζών. Κάθε φορά που η Αριστερά συνθηκολογεί με τέτοιες κυβερνήσεις και κάθε φορά που αυτές οι κυβερνήσεις προδίδουν τις υποσχέσεις που δίνουν και τις προσδοκίες των μαζών, η Ακροδεξιά βρίσκει την ευκαιρία να αναπτυχθεί στο πολιτικό κενό που δημιουργείται. Η σύνθεση της κυβέρνησης Λούλα δείχνει ότι είναι πολύ απίθανο –αυτή είναι η ηπιότερη έκφραση– να εφαρμόσει τις αλλαγές που περιμένει και χρειάζεται η εργατική τάξη και οι καταπιεσμένες μάζες.
Την ίδια ώρα βέβαια, πρέπει να υπερασπιστούμε την κυβέρνηση ενάντια σε οποιαδήποτε απόπειρα πραξικοπήματος από την Ακροδεξιά και τις νεοφασιστικές ομάδες. Η Αριστερά πρέπει να διεκδικεί εμφατικά τον εντοπισμό και τη σύλληψη των υποστηρικτών του Μπολσονάρου που εμπλέκονται στην πρόσφατη απόπειρα πραξικοπήματος, ιδιαίτερα της ηγεσίας και των βασικών επιχειρήσεων που τη χρηματοδότησαν. Σε αυτό τον κατάλογο συμπεριλαμβάνεται βέβαια ο ίδιος ο Ζαΐρ Μπολσονάρου, ο στενός του κύκλος (στον οποίο περιλαμβάνονται οι γιοι του) και οι βασικοί συνεργάτες του – συμπεριλαμβανομένου επίσης του πρώην υπουργού της Ομοσπονδιακής Περιφέρειας της Μπραζίλια και του (σε διαθεσιμότητα) κυβερνήτη της. Περιλαμβάνονται επίσης οι επιχειρηματίες που χρηματοδοτούν κάθε του δραστηριότητα (πολλοί από αυτούς προέρχονται από την αγροτική και κτηνοτροφική βιομηχανία). Επιπλέον, η Αριστερά πρέπει να απαιτήσει την άμεση απομάκρυνση από τα αξιώματά τους, όλων των πρώην μπολσοναρικών που συμμετέχουν τώρα στην κυβέρνηση του Λούλα (όπως ο υπουργός Άμυνας, Χοσέ Μούσιο).
Τέλος, ο μόνος τρόπος για να νικήσουμε την Ακροδεξιά και τον φασισμό είναι η οικοδόμηση μαζικών κινημάτων της εργατικής τάξης και των καταπιεσμένων μαζών, να συνδέσουμε τον αγώνα ενάντια στην Ακροδεξιά με τους αγώνες για τα αιτήματα της εργατικής τάξης, ενάντια στον καπιταλισμό, με τη μάχη για την κοινωνική αλλαγή.
