Μεταξύ 11 και 15 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα η πρώτη διεθνής συνδιάσκεψη της πρωτοβουλίας Internationalist Standpoint. Στις μέρες που προηγήθηκαν δημοσιεύσαμε τα κείμενα που συζητήθηκαν και συμφωνήθηκαν στη συνδιάσκεψη. Το πρώτο κείμενο σχετικά με τις «Παγκόσμιες Προοπτικές» δημοσιεύτηκε σε τέσσερα μέρη (Μια εποχή κρίσης και τεράστιας αστάθειας, Ο πόλεμος στην Ουκρανία, Γεωπολιτικοί Ανταγωνισμοί, Καθήκοντα).
Τα άλλα τρία ψηφίσματα που συμφωνήθηκαν από τη Συνδιάσκεψη αφορούν
α) τα διδάγματα από τις διασπάσεις της CWI και της ISA
β) το περιβάλλον και
γ) τους αγώνες του φεμινιστικού και ΛΟΑΤ κινήματος.
Σήμερα δημοσιεύουμε το τελευταίο ψήφισμα, για τους αγώνες του φεμινιστικού και ΛΟΑΤ κινήματος.
Εισαγωγή
- Ο 20ος και ο 21ος αιώνας είναι γεμάτοι από σημαντικούς φεμινιστικούς και ΛΟΑΤΚΙ+ αγώνες. Οι γυναίκες έπρεπε να αγωνιστούν σκληρά για τα πολιτικά τους δικαιώματα, το δικαίωμα της ίσης αμοιβής για ίση εργασία, τα «αναπαραγωγικά δικαιώματα», καθώς και να παλέψουν ενάντια στη βία κατά των γυναικών. Τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα έδωσαν και δίνουν μάχες για την ισότητα στο γάμο, στην υγειονομική περίθαλψη, την «ορατότητα» και την ελεύθερη έκφραση. Σε πολλές περιπτώσεις, το κατεστημένο έπρεπε να κάνει πίσω μπροστά στους αποφασιστικούς μαζικούς αγώνες τους και να εισάγει μεταρρυθμίσεις για να ικανοποιήσει ορισμένα από τα αιτήματά τους.
- Από το 2015 τα φεμινιστικά κινήματα ήρθαν και πάλι στο προσκήνιο του αγώνα, με μαζικές διαμαρτυρίες σε παγκόσμιο επίπεδο και υιοθετώντας μεθόδους αγώνα που χαρακτηρίζουν την εργατική τάξη – δηλαδή μαζικές διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις και απεργίες.
- Το μεγάλο κίνημα Ni una menos («ούτε μία λιγότερη») κατά των γυναικοκτονιών ξεκίνησε στην Αργεντινή το 2015, ενώ η πρώτη απεργία γυναικών οργανώθηκε στην Πολωνία το 2016, εξελίχθηκε σε διεθνή φεμινιστική απεργία το 2017 και ακολουθήθηκε από ένα κάλεσμα για φεμινιστική απεργία στην Ισπανία το 2018. Παράλληλα, τον Ιανουάριο του 2017, την περίοδο της ορκωμοσίας του Τραμπ στις ΗΠΑ, εκατομμύρια γυναίκες βγήκαν στους δρόμους όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και διεθνώς, ενάντια στις σεξιστικές, μισογυνικές συμπεριφορές που εκπροσωπούσε και προωθούσε ο νέος αμερικάνος πρόεδρος.
- Τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα κέρδισαν σε πολλές χώρες το δικαίωμα στον γάμο, ενώ σε κάποιες άλλες τα κινήματά τους πέτυχαν τη νομιμοποίηση του δικαιώματος στη φυλο-μετάβαση και την αλλαγή ταυτότητας. Ωστόσο, ακόμη και σε μέρη όπου αυτά έχουν κερδηθεί εξακολουθούν να υπάρχουν πολλοί λόγοι για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα να συνεχίσουν να αγωνίζονται.
- Ο νέος συντηρητισμός που εξαπλώνεται στις άρχουσες ελίτ στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και διεθνώς, σηματοδοτεί την αναβίωση των επιθέσεων κατά των δικαιωμάτων των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Η επίθεση στα δικαιώματα των γυναικών και η επιστροφή στις «παραδοσιακές οικογενειακές» αξίες βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα των δεξιών, λαϊκιστικών και ακροδεξιών κυβερνήσεων. Αυτές οι παραδοσιακές οικογενειακές αξίες σημαίνουν στην πραγματικότητα ότι οι γυναίκες θα επιστρέψουν στους παραδοσιακούς καταπιεστικούς αναπαραγωγικούς ρόλους, χωρίς να έχουν καμία επιλογή για το σώμα τους ή τη ζωή τους. Ταυτόχρονα, τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων θεωρούνται κίνδυνος για την παραδοσιακή οικογένεια. Οι γυναίκες και τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα αντιμετωπίζουν νέες προκλήσεις.
- Η ανάγκη για κατάλληλη οργάνωση και μαζική απάντηση, με σαφή αιτήματα ταξικού χαρακτήρα, είναι αναγκαία και επείγουσα. Ως μαρξιστές, μέλη του Internationalist Standpoint, εμπλεκόμαστε και συμμετέχουμε στους αγώνες των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, επισημαίνοντας τη σημασία της αναγκαίας αλλαγής του συστήματος προς μια σοσιαλιστική κοινωνία χωρίς καταπίεση και διακρίσεις.
Η εξέγερση στο Ιράν
- Οι γυναίκες στο Ιράν δεν είχαν τον έλεγχο του σώματος και της ζωής τους, ιδιαίτερα μετά τον σφετερισμό της επανάστασης του 1979 από το θεοκρατικό καθεστώς. Αυτή η πραγματικότητα είχε σταδιακά προετοιμάσει τις συνθήκες για να εκραγεί η οργή ενάντια στη βία, τις διακρίσεις και την καταπίεση που υφίστανται οι γυναίκες, παρά τον άγριο, αυταρχικό χαρακτήρα του καθεστώτος. Τα τελευταία χρόνια οι διαμαρτυρίες κατά της μαντίλας και της παραβίασης των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων είχαν αυξηθεί.
- Επιπλέον, η τελευταία δεκαετία σημαδεύτηκε από μαζικές διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις κατά της φτώχειας, των αυξήσεων των τιμών, των αντεργατικών πολιτικών και του διεφθαρμένου πολιτικού συστήματος. Έτσι, η εξέγερση που ακολούθησε τη δολοφονία της Masha Amini στις 22 Σεπτεμβρίου, επειδή δεν φορούσε σωστά τη μαντίλα της, άγγιξε μαζικά στρώματα του πληθυσμού που διαμαρτυρήθηκαν όχι μόνο κατά της καταπίεσης των γυναικών, αλλά και κατά της αστυνομικής καταστολής, της επιδείνωσης των συνθηκών διαβίωσης, της έλλειψης βασικών δημοκρατικών δικαιωμάτων, της εκμετάλλευσης, της φτώχειας κ.λπ. Τις μαζικές διαμαρτυρίες ακολούθησαν τοπικές και κλαδικές απεργίες και το κυρίαρχο σύνθημα της κινητοποίησης ήταν η ανατροπή του θεοκρατικού καθεστώτος. Η εξέγερση αυτή μας υπενθύμισε επίσης, για άλλη μια φορά, πόσο αλληλένδετες είναι η καταπίεση των γυναικών και η εκμετάλλευση της εργατικής τάξης και πόσο σημαντικό είναι οι δύο αυτοί αγώνες να αλληλοϋποστηρίζονται και να εμπνέουν ο ένας τον άλλο.
- Οι γυναίκες βρίσκονται συχνά στην πρώτη γραμμή των κοινωνικών αγώνων. Αυτό συνέβη στη ρωσική επανάσταση του 1917 και στην ισπανική επανάσταση του 1936, καθώς και σε πολλούς πρόσφατους αγώνες, όπως στην Αίγυπτο κατά τη διάρκεια της «αραβικής άνοιξης», στο Σουδάν, στη Χιλή το 2019 ή στην Πολωνία το 2020. Η διπλή καταπίεση από την οποία υποφέρουν (ταξική και έμφυλη), συχνά τις οδηγεί στην εξέγερση και τις κάνει να συνειδητοποιούν περισσότερο την ανάγκη να αγωνίζονται μαζί με τις άλλες καταπιεσμένες κοινωνικές ομάδες και την εργατική τάξη στο σύνολό της.
Το δικαίωμα στην άμβλωση σε κίνδυνο[i]
- Σε όλο τον κόσμο, η πρόσβαση σε ασφαλείς και νόμιμες αμβλώσεις ποικίλλει. Έχουμε δει κάποιες νίκες τα τελευταία χρόνια, συχνά μετά από σκληρούς αγώνες, αλλά ταυτόχρονα έχουμε επίσης δει ότι το δικαίωμα στην άμβλωση είναι από τα πρώτα που δέχονται επιθέσεις από συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις.
- Στη Λατινική Αμερική υπήρξαν σημαντικές νίκες, το 2020 στην Αργεντινή και το 2022 στην Κολομβία. Πρέπει να γιορτάσουμε αυτές τις νίκες, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη την ευρέως διαδεδομένη απαγόρευση των αμβλώσεων σε όλη την περιοχή.
- Χαιρετίζοντας αυτές τις νίκες, το κίνημα πρέπει επίσης να επισημάνει τα όριά τους και να συνεχίσει τον αγώνα για δωρεάν, ασφαλείς και νόμιμες αμβλώσεις, που θα είναι πραγματικά προσβάσιμες σε όλες – ανεξάρτητα από την κοινωνική και οικονομική τους κατάσταση. Η πρόσβαση και η χρηματοδότηση της παιδικής μέριμνας και της εξειδικευμένης υγειονομικής περίθαλψης, καθώς και τα επιδόματα κοινωνικής πρόνοιας για τη στήριξη όσων επιλέγουν να αποκτήσουν παιδιά, πρέπει να αποτελούν μέρος του ευρύτερου αγώνα για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα.
- Ο αγώνας για την κατάκτηση του δικαιώματος στην άμβλωση σε άλλες χώρες θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα για την ενίσχυση αυτών των νέων μεταρρυθμίσεων που επιβάλλουν τα κινήματα. Έχουμε δει ότι στον καπιταλισμό, ακόμη και μεταρρυθμίσεις που κερδήθηκαν πριν από δεκαετίες μπορούν να παρθούν πίσω. Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα στη Βόρεια Αμερική το 2022. Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ψήφισε την ανατροπή του ιστορικού δεδικασμένου «Roe v. Wade», το οποίο είχε ανοίξει τον δρόμο για το δικαίωμα στις αμβλώσεις σε ολόκληρη τη χώρα. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε στην άμεση απαγόρευση των αμβλώσεων σε πολλές πολιτείες.
- Η φύση των συντηρητικών δυνάμεων ποικίλει, αλλά η βασική τους ιδεολογία έχει τις ρίζες της στη διατήρηση του πατριαρχικού συστήματος του καπιταλισμού. Αυτή η ιδεολογία έρχεται σε αντίθεση με τη σοσιαλιστική πεποίθηση ότι χαρακτηριστικό γνώρισμα μιας δίκαιης και ισότιμης κοινωνίας είναι η αναγνώριση του δικαιώματος των γυναικών και όσων ατόμων μπορούν να κυοφορήσουν να επιλέγουν αν, πώς και πότε θα κάνουν παιδιά. Στην πραγματικότητα, το πρώτο σύγχρονο κράτος που νομιμοποίησε την άμβλωση ήταν η Σοβιετική Ένωση, μετά τη Ρωσική Επανάσταση του 1917.
- Γενικά, τα δικαιώματα των γυναικών και όσων ατόμων μπορούν να κυοφορήσουν δέχονται επιθέσεις από συντηρητικές δυνάμεις πριν επιχειρηθούν μεγαλύτερες επιθέσεις στην ευρύτερη εργατική τάξη. Μπορούμε έτσι να δούμε ότι ο αγώνας για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα είναι μέρος του αγώνα για ένα διαφορετικό είδος κοινωνίας – μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας.
Ο νεοφιλελευθερισμός και η πανδημία γυρίζουν τα δικαιώματα των γυναικών δεκαετίες πίσω
- Οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν ένα τεράστιο ποσοστό της παγκόσμιας εργατικής τάξης, είναι η πλειοψηφία των δασκάλων και των νοσηλευτών, η πλειοψηφία των επισφαλών και «μαύρων» θέσεων εργασίας και εκτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των μη αμειβόμενων εργασιών φροντίδας στο σπίτι.
- Μέσα στο νοικοκυριό, οι γυναίκες παράγουν και αναπαράγουν το αναντικατάστατο εμπόρευμα για τον καπιταλισμό, την εργατική δύναμη. Μέσω της απλήρωτης εργασίας στο σπίτι, οι γυναίκες όχι μόνο φροντίζουν για την καθημερινή αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης, αλλά και ανατρέφουν τη μελλοντική εργατική τάξη. Το νοικοκυριό είναι ένα μικρο-εργοστάσιο, είναι η αρχή της καπιταλιστικής γραμμής παραγωγής, όπου οι γυναίκες παράγουν και αναπαράγουν εργάτες και εργάτριες. Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν βία στην πρώτη αλυσίδα της γραμμής παραγωγής – και γι’ αυτό, όλες οι σοσιαλιστικές και εργατικές οργανώσεις πρέπει να θέσουν τον αγώνα κατά της ενδοοικογενειακής βίας ως κεντρικό ζήτημα στην πολιτική τους ατζέντα. Βασικά δικαιώματα, όπως η ελευθερία να αποφασίζει κανείς για το σώμα του, να αποφασίζει για τη μητρότητα και να ζει σε ασφαλείς συνθήκες (ειδικά μέσα στο σπίτι) είναι δικαιώματα για τα οποία πρέπει να αγωνιστεί ολόκληρη η εργατική τάξη και οι σοσιαλιστικές οργανώσεις.
- Ομοίως, η επισφάλεια της εργασίας, η έλλειψη κονδυλίων για την υγεία και την εκπαίδευση, η επιμήκυνση της εργάσιμης ημέρας, που καθιστούν το διπλό βάρος της οικιακής και της μισθωτής εργασίας αφόρητο, όλες αυτές οι επιθέσεις στην εργατική τάξη, πρέπει να αποτελούν κεντρικά αιτήματα του φεμινιστικού κινήματος.
- Στο πλαίσιο του νεοφιλελευθερισμού, καθώς ο ρόλος του κράτους στην παροχή υπηρεσιών κοινωνικής αναπαραγωγής (όπως η υγεία, η εκπαίδευση, η στέγαση κ.λπ.) αποδομείται όλο και περισσότερο, τα νοικοκυριά που έχουν την οικονομική δυνατότητα, άρχισαν να αγοράζουν αυτές τις υπηρεσίες στον ιδιωτικό τομέα, ενώ μέσα στα εργατικά νοικοκυριά οι γυναίκες υποκαθιστούν την έλλειψη αυτών των υπηρεσιών με την απλήρωτη τους εργασία.
- Με την πανδημία, η εκμετάλλευση της «αόρατης», απλήρωτης εργασίας των γυναικών μέσα στα νοικοκυριά έφτασε σε πρωτοφανή επίπεδα. Τα ιδρύματα Εκπαίδευσης και παιδικής μέριμνας έκλεισαν για μεγάλα χρονικά διαστήματα· η πρόσβαση σε υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης για τους ηλικιωμένους πληθυσμούς και όσους πάσχουν από χρόνιες ασθένειες ήταν περιορισμένη· η πρόσβαση σε αμειβόμενες υπηρεσίες καθαριότητας και φροντίδας ήταν επίσης περιορισμένη· και ο φόρτος εργασίας εντός του νοικοκυριού (όπως καθάρισμα, μαγείρεμα, πλύσιμο ρούχων κ.λπ.) λόγω των μακροχρόνιων lockdowns, εντάθηκε. Καθεμία από αυτές τις ανάγκες καλύφθηκε από την απλήρωτη (κοινωνική αναπαραγωγική) εργασία των γυναικών εντός του νοικοκυριού.
- Επιπλέον, η πανδημία οδήγησε σε σημαντικά προβλήματα όσον αφορά την αμειβόμενη εργασία των γυναικών. Πρώτον, λόγω των ήδη εύθραυστων συνθηκών των γυναικών στις αγορές εργασίας, οι γυναίκες έχασαν δυσανάλογα περισσότερες θέσεις εργασίας σε σύγκριση με τους άνδρες συναδέλφους τους. Επιπλέον, η πανδημία επηρέασε τομείς στους οποίους η πλειονότητα των εργαζομένων είναι γυναίκες – οι γυναίκες αποτελούν σχεδόν το σύνολο των οικιακών βοηθών, πάνω από το 70 % των εργαζομένων στον τομέα της Υγείας και της Εκπαίδευσης κ.λπ.
Βία κατά των γυναικών
- Εκτός από την καταπίεση που προκύπτει από το χαμηλό εισόδημα, τα βάρη του νοικοκυριού και την επίθεση στα δικαιώματα των γυναικών, οι γυναίκες υφίστανται φυσική βία στα σώματα τους με διάφορους τρόπους. Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι αυτό συμβαίνει μόνο στις φτωχές ή λιγότερο αναπτυγμένες χώρες και ότι οι γυναίκες δεν αντιμετωπίζουν τέτοιους κινδύνους στον Δυτικό κόσμο. Οι στατιστικές για τους βιασμούς και τις γυναικοκτονίες στις Δυτικές χώρες είναι αποκαλυπτικές.
- Υπάρχουν ορισμένες ομάδες γυναικών και κοριτσιών που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να βιώσουν έμφυλη βία εξαιτίας διαφόρων παραγόντων που τις καθιστούν πιο ευάλωτες. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι γυναίκες ΑΜΕΑ (οι οποίες έχουν έως και 10 φορές περισσότερες πιθανότητες να βιώσουν έμφυλη βία από ότι οι υπόλοιπες), οι ιθαγενείς και οι μετανάστριες χωρίς χαρτιά[ii].
- Τα πρόσφατα χρόνια της πανδημίας, όπως και η οικονομική κρίση που τη συνόδευσε, επιδείνωσαν μια ήδη δύσκολη κατάσταση. Η ενδοοικογενειακή βία αυξήθηκε διεθνώς κατά 30% κατά τη διάρκεια των lockdowns. Μόνο κατά τη διάρκεια των πρώτων 7 εβδομάδων lockdown, στο Ηνωμένο Βασίλειο καταγγελλόταν μία πράξη ενδοοικογενειακής βίας κάθε 30 δευτερόλεπτα· στην Ιταλία παρατηρήθηκε τεράστια αύξηση των κλήσεων από γυναίκες που ζητούσαν βοήθεια, ενώ οι καταγγελίες αυξήθηκαν κατά 161%. Οι σκληρές περικοπές στον προϋπολογισμό για κρατική πρόνοια αποδυνάμωσαν ακόμη περισσότερο το δημόσιο σύστημα κοινωνικής υποστήριξης των θυμάτων βίας: το προσωπικό, το υλικό και οι υποδομές αυτών των υπηρεσιών παρουσιάζουν δραματικές ελλείψεις. Στις χώρες του «τρίτου κόσμου», όπου το «κράτος πρόνοιας» δεν υπήρξε ποτέ ή εφαρμόστηκε μόνο εν μέρει, η αύξηση της βίας κατά των γυναικών πηγαίνει χέρι-χέρι με την αύξηση των βαρών του νοικοκυριού.
- Η αστυνομία και το δικαστικό σύστημα φανερώνουν με κάθε ευκαιρία τους βαθύτατους δεσμούς τους με την πατριαρχία. Η συντριπτική πλειονότητα των κακοποιητών δεν συλλαμβάνεται, δεν διώκεται και δεν καταδικάζεται. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο σε περιπτώσεις όπου ο/οι δράστης/ες είναι γόνος/οι της αστικής τάξης. Τέτοιες ήταν οι περιπτώσεις της «δίκης του Wolfpack» στο ισπανικό κράτος το 2016, της «δίκης για τον βιασμό στο ράγκμπι του Μπέλφαστ» στη Βόρεια Ιρλανδία το 2018 και της δίκης του Cork στην Ιρλανδία, καθώς και ο ομαδικός βιασμός της Βρετανίδας από 12 Ισραηλινούς στην Κύπρο το 2019 ή ο βιασμός της Γεωργίας Μπίκα στην Ελλάδα το 2022. Το φεμινιστικό και το εργατικό κίνημα είναι η μόνη δύναμη που μπορεί να ασκήσει πίεση στην αστυνομία και το δικαστικό σύστημα και έχει καταφέρει σε αρκετές περιπτώσεις να επιβάλει τη δίωξη και καταδίκη κακοποιητών που διαφορετικά θα «την έβγαζαν καθαρή».
- Στο Ιράν, στο Αφγανιστάν, στη Σαουδική Αραβία και σε άλλες ασιατικές ή αφρικανικές χώρες, όπου αντιδραστικές δυνάμεις του Πολιτικού Ισλάμ βρίσκονται στην εξουσία, η βία κατά των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων έχει φτάσει σε ασύλληπτα επίπεδα. Στη Νιγηρία πρόσφατα υπήρξαν δεκάδες περιπτώσεις απαγωγής νεαρών κοριτσιών, ομαδικών βιασμών και αφαίρεσης των οργάνων τους για να χρησιμοποιηθούν σε «πνευματικές τελετές». Η θρησκεία είναι πάντα συντηρητική και πατριαρχική, ωστόσο ο θρησκευτικός μισογυνισμός μπορεί να φτάσει σε επίπεδα δολοφονίας.
- Οι γυναικοκτονίες έχουν κεντρικό ρόλο στους φεμινιστικούς αγώνες διεθνώς, από τότε που ξέσπασε το κίνημα Ni una menos στη Λατινική Αμερική. Τα τελευταία χρόνια, ένα τμήμα των κινημάτων επικεντρώνεται στο αίτημα να αναγνωριστεί η γυναικοκτονία ως ξεχωριστό έγκλημα και να ενσωματωθεί ως τέτοιο στον ποινικό κώδικα. Αυτό είναι ένα σωστό αίτημα. Ωστόσο, η νομοθεσία δεν αρκεί ποτέ από μόνη της για να αλλάξει τις συνθήκες στην κοινωνία. Ο αριθμός των γυναικοκτονιών μπορεί να μειωθεί μόνο με μαζικά κινήματα και εκστρατείες που στοχεύουν στην αλλαγή των υλικών συνθηκών στις οποίες ζουν οι άνθρωποι της εργατικής τάξης, στην εκπαίδευση της κοινωνίας και στην ενδυνάμωση των γυναικών.
Καταπίεση των ΛΟΑΤΚΙ+: κοινός καταπιεστής, κοινοί αγώνες
- Την επίθεση στο δικαίωμα της άμβλωσης στις ΗΠΑ ακολούθησαν επιθέσεις κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Αυτές οι επιθέσεις συνήθως συμβαδίζουν και έχουν την ίδια προέλευση. Αυτό συνέβη και στην Πολωνία, όπου ταυτόχρονα με την επίθεση κατά του δικαιώματος στην άμβλωση, πολλές πόλεις και περιοχές της χώρας αυτοανακηρύχθηκαν σε «ζώνες ελεύθερες από ΛΟΑΤΚΙ+». Η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα δέχτηκε επίθεση ως πηγή «προπαγάνδας που στοχεύει τις παραδοσιακές οικογενειακές αξίες» ή ως «μόδα». Το να είσαι ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο στη Ρωσία μπορεί να προκαλέσει σύλληψη, δίκη και τιμωρία, με βάση τον νόμο. Σε άλλες χώρες, η ζωή των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων απειλείται με θανατική καταδίκη. Στην Αφρική, μια αμερικανική χριστιανική δεξιά ομάδα παρέχει εκπαίδευση κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων σε Αφρικανούς πολιτικούς, με στόχο κυρίως να επηρεάσει τη σεξουαλική αγωγή στην Εκπαίδευση και τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.
- Τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα έρχονται συνεχώς αντιμέτωπα με διακρίσεις στο σχολείο και στην εργασία, εκφοβισμό και επιθέσεις, ακόμη και στις Δυτικές χώρες, όπου υποτίθεται ότι προστατεύονται καλύτερα. Ειδικά τα τρανς άτομα αντιμετωπίζουν μερικές από τις πιο άγριες επιθέσεις που οδηγούν και σε δολοφονίες. Τα τρανς άτομα βιώνουν συστηματική κοινωνική και οικονομική περιθωριοποίηση, παθολογικοποίηση, στιγματισμό, διακρίσεις και βία[iii]. Οι δολοφόνοι του Ζακ Κωστόπουλου, ενός γκέι ακτιβιστή που δολοφονήθηκε το 2018 στην Ελλάδα, έπεσαν στα μαλακά. Η ομοφοβική κυβέρνηση Ερντογάν στην Τουρκία έχει χτυπήσει το αναπτυσσόμενο ΛΟΑΤΚΙ+ κίνημα, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Τα Pride, αλλά και οι εκδηλώσεις σε κλειστούς χώρους, ακόμη και οι προβολές ταινιών, έχουν απαγορευτεί.
- Η κουλτούρα και η νοοτροπία του μάτσο ανδρισμού είναι πολύ εμφανείς σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες και διαιωνίζουν την καταπίεση και τη βία όχι μόνο κατά των γυναικών αλλά και κατά των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Η προπαγάνδα εναντίον τους διαδίδεται από κυριάρχους θεσμούς, όπως οι θρησκευτικοί, αλλά και από συντηρητικούς και ακροδεξιούς πολιτικούς. Παρουσιάζονται ως απειλή για τις αξίες της κοινωνίας, και συχνά ως διεστραμμένοι και διανοητικά διαταραγμένοι άνθρωποι.
- Ο καπιταλισμός βασίζεται στο γεγονός ότι εμείς που αποτελούμε την πλειοψηφία του κόσμου –η εργατική τάξη και οι φτωχοί– είμαστε διχασμένοι. Είναι σαφές ότι οι έχοντες την εξουσία δεν θα σταματήσουν μπροστά σε τίποτα για να διατηρήσουν το πατριαρχικό και ετεροκανονικό στάτους κβο. Το αποτέλεσμα είναι οι διακρίσεις, η βία και οι δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία και την οικονομική κατάσταση των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Ως μαρξιστές, καταλαβαίνουμε ότι οι άνθρωποι βιώνουν διαφορετικά επίπεδα καταπίεσης στον καπιταλισμό. Οι άνθρωποι της εργατικής τάξης καταπιέζονται κατ’ αρχή με βάση την τάξη τους και στη συνέχεια με βάση το φύλο, τη σεξουαλική ταυτότητα ή τη φυλή τους. Η σύνδεση των αγώνων μας, η ένωση και ο κοινός αγώνας μέσω της αλληλεγγύης της εργατικής τάξης, είναι ζωτικής σημασίας για να ξεκινήσει η διαδικασία ανατροπής αυτού του εκμεταλλευτικού συστήματος.
Θεωρία των προνομίων, διαθεματικότητα, αστικός φεμινισμός/φεμινισμός της ελίτ και Μαρξισμός
- Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης τη δεκαετία του 1990, οι μαρξιστικές ιδέες εισήλθαν σε μια εποχή σημαντικής υποχώρησης. Οι μεταμοντέρνες ιδέες ήρθαν στο προσκήνιο και υπήρξε μια γενική στροφή προς μια ατομικιστική συνείδηση και μακριά από τον ταξικό αγώνα. Αυτό ήταν μέρος και αποτέλεσμα της επιτυχημένης νεοφιλελεύθερης προσπάθειας της άρχουσας ελίτ.
- Από τότε, θεωρίες όπως η διαθεματικότητα και η θεωρία των προνομίων, άνθισαν στους φεμινιστικούς κύκλους και έγιναν γνωστές κάτω από τον γενικό όρο «πολιτικές ταυτότητας». Σύμφωνα με τις πολιτικές ταυτότητας, διάφορα είδη καταπίεσης υπάρχουν στην κοινωνία και γίνονται το κύριο στοιχείο με το οποίο ταυτίζεται κάθε άτομο. Αυτή η μορφή ταυτότητας που βασίζεται στην καταπίεση, ωθεί κάθε άτομο να αναζητήσει άτομα με παρόμοιες εμπειρίες, να ενωθεί μαζί τους και να προσπαθήσουν από κοινού να βελτιώσουν τη ζωή τους.
- Αρχικά, αυτό ακούγεται παρόμοιο με αυτό που περιγράψαμε παραπάνω ως διπλή ή ειδική καταπίεση και είναι εύκολο να καταλάβει κανείς γιατί αυτές οι ιδέες είναι ελκυστικές για τους ανθρώπους που κινητοποιούνται και αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους. Ωστόσο, ο ρόλος της τάξης γενικά υποβιβάζεται στον «κατάλογο των καταπιέσεων» και δεν θεωρείται κεντρικός, ούτε η ταξική κοινωνία θεωρείται ως η πηγή/ρίζα κάθε καταπίεσης.
- Η θεωρία των προνομίων, από την άλλη πλευρά, θεωρεί ότι ορισμένες ομάδες είναι «προνομιούχες» στην κοινωνία, με την έννοια ότι τους παρέχονται δικαιώματα που δεν έχουν άλλες ομάδες ή ότι αντιμετωπίζουν πολύ λιγότερους κινδύνους από άλλες ομάδες. Η θεωρία των προνομίων αντιλαμβάνεται την κοινωνία ως μια πυραμίδα, στην κορυφή της οποίας κάθεται ο λευκός άνδρας.
- Η διαθεματικότητα εξηγεί ότι ορισμένοι άνθρωποι υποφέρουν από περισσότερες από μία καταπιέσεις και, ως εκ τούτου, βρίσκονται σε πιο ευάλωτη κατάσταση – μια μαύρη λεσβία γυναίκα, για παράδειγμα, βρίσκεται σε χειρότερη θέση από έναν Ασιάτη στρέιτ άνδρα. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι η καταπίεση που απορρέει από τον σεξισμό ή τον ρατσισμό διαχωρίζεται από το ταξικό στοιχείο. Οι καταπιέσεις γίνονται αντιληπτές ως παράλληλες έννοιες και ο κύριος σκοπός είναι να τις αναγνωρίσουμε και να τις κάνουμε ορατές. Ως Μαρξιστές, είμαστε διαθεματικοί, αλλά με την έννοια ότι όλες οι καταπιέσεις έχουν το ταξικό στοιχείο ως κοινό παρονομαστή και καθοριστικό παράγοντα. Με τον τρόπο που συνήθως γίνεται αντιληπτή, η διαθεματικότητα καταλήγει να είναι διχαστική. Πιστεύουμε ότι ο ιδιαίτερος ρόλος της τάξης πρέπει να εξηγηθεί: πρέπει να τονιστεί ο ρόλος της εργατικής τάξης ως η μόνη επαναστατική δύναμη στην κοινωνία που μπορεί να ανατρέψει τον καπιταλισμό, το σύστημα που γεννά και αναπαράγει κάθε καταπίεση.
- Εξαιτίας αυτής της έλλειψης μιας ταξικής προσέγγισης, έχει αναπτυχθεί μια ατομικιστική διαδικασία απλής καταγραφής και περιγραφής των καταπιέσεων και των διασταυρώσεών τους. Αυτή η διαδικασία καταλήγει στην πραγματικότητα να είναι περισσότερο διχαστική παρά συμπεριληπτική, με τα άτομα να σχηματίζουν αντικρουόμενες υποομάδες με βάση το αντιλαμβανόμενο επίπεδο προνομίων/καταπίεσης. Η εστίαση μεταφέρεται στο ποιος είναι ο «πιο καταπιεσμένος» και το βάρος πέφτει στο άτομο να αλλάξει τις προσωπικές του συμπεριφορές και όχι στο σύστημα που έχει καθιερώσει τις καταπιεστικές συμπεριφορές ως κανόνα.
- Το επιχείρημα πίσω από αυτό είναι ότι αυτές οι κοινωνικές ομάδες ήταν υποχρεωμένες να παραμείνουν σιωπηλές και κρυμμένες για πάρα πολύ καιρό και είναι πλέον καιρός να έρθουν στο προσκήνιο με βάση το επίπεδο καταπίεσης ή προνομίων τους. Η αφετηρία αυτού του επιχειρήματος είναι απολύτως σωστή. Η ανάδειξη της κατάστασης των περιθωριοποιημένων και καταπιεσμένων ομάδων αποτελεί ένα σημαντικό πρώτο βήμα προς τη χειραφέτηση. Ωστόσο, γίνεται αδιέξοδο όταν σταματά εκεί – όταν η ορατότητα ή η εκπροσώπηση των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων γίνεται αυτοσκοπός και όταν οι καταπιεσμένοι δεν ενώνουν τις δυνάμεις τους προκειμένου να ανατρέψουν το σύστημα στο οποίο εδράζεται κάθε καταπίεση.
- Ως αποτέλεσμα αυτής της προσέγγισης, έχουν αναπτυχθεί πεποιθήσεις και στάσεις σύμφωνα με τις οποίες σε αρκετές περιπτώσεις, αν δεν είσαι μέλος μιας συγκεκριμένης καταπιεσμένης ομάδας, τότε δεν επιτρέπεται να μιλήσεις για τον αγώνα τους, να τον προσεγγίσεις, να δείξεις έναν δρόμο προς τα εμπρός ή να διαφωνήσεις. Επίσης, αυτή η ασπρόμαυρη θεώρηση υπάρχει πίσω από συνθήματα του τύπου «εγώ αδελφή μου σε πιστεύω», που υιοθετούνται ως καθολική αλήθεια. Δεν αντιμετωπίζουμε τις γυναίκες με δυσπιστία, δεν κατηγορούμε τα θύματα, όπως κάνει ο καπιταλισμός. Είναι επίσης αλήθεια ότι η συντριπτική πλειοψηφία των γυναικών που καταγγέλλουν κακοποίηση λένε την αλήθεια. Ωστόσο, αυτό δεν αποτελεί καθολική αλήθεια και δεν μπορεί να αντικαταστήσει τις διαδικασίες διερεύνησης και τιμωρίας των κακοποιητών.
- Μια άλλη μορφή πολιτικών ταυτότητας που εξελίχθηκε και κυριάρχησε από τη δεκαετία του ’90 είναι αυτή της «θηλυκοποίησης της ελίτ». Από το να «αναρριχηθείς στην πατριαρχική κορυφή» μέχρι το να είσαι «γυναίκα αφεντικό», αυτό το είδος φεμινισμού αφορά τις γυναίκες με οικονομική επιφάνεια – αυτό που αποκαλούμε αστικό φεμινισμό. Το επιχείρημα είναι ότι πρέπει να αυξήσουμε την αντιπροσώπευση των γυναικών σε θέσεις εξουσίας και διοίκησης ως ένα βήμα προς τα εμπρός για μια καλύτερη κοινωνία και τη χειραφέτηση των γυναικών.
- Ενώ υπάρχει σαφές πρόβλημα υποεκπροσώπησης των γυναικών στην πολιτική και στους χώρους εργασίας, η εκλογή ή η προαγωγή γυναικών αποκλειστικά και μόνο με βάση το φύλο τους, δεν αποτελεί λύση. Σε όλο τον κόσμο, έχουμε δει ότι η εκλογή γυναικών δεν μεταφράζεται αυτόματα σε βελτίωση της ζωής των γυναικών της εργατικής τάξης και των ανθρώπων γενικότερα. Όταν αναγκάζονται να επιλέξουν μεταξύ της τάξης τους και του φύλου τους, η τάξη τους πάντα επικρατεί.
- Οι συντηρητικές γυναίκες στις κυβερνήσεις και στα εθνικά ή διεθνή όργανα λήψης αποφάσεων, θα εφαρμόσουν τελικά πολιτικές που διαιωνίζουν και διαδίδουν την καταπίεση των γυναικών και των ανθρώπων της εργατικής τάξης. Η Roberta Mezzola, η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, είναι ηχηρή πολέμιος των δικαιωμάτων στην άμβλωση· η Giorgia Meloni, η πρωθυπουργός της Ιταλίας, έχει δηλώσει ξεκάθαρα ότι στόχος της είναι η αποκατάσταση των παραδοσιακών οικογενειακών αξιών και θεωρεί τους μετανάστες και τον «σύγχρονο τρόπο ζωής» (συμπεριλαμβανομένων του δικαιώματος στην άμβλωση, των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων κ.λπ.) καταστροφικό.
- Οι Πολιτικές Ταυτότητας δεν είναι ο δρόμος που θα μας οδηγήσει στην ισότητα. Τα φεμινιστικά και ΛΟΑΤΚΙ+ κινήματα πρέπει να ενσωματώσουν ταξικά χαρακτηριστικά και ένα αντικαπιταλιστικό πρόγραμμα, προκειμένου ο αγώνας μας για πραγματική απελευθέρωση να είναι νικηφόρος.
Σοσιαλιστικός Φεμινισμός: αγωνιζόμαστε για τα δικαιώματά μας σήμερα και για ένα καλύτερο αύριο
- Ο καπιταλισμός υποστηρίζει και διαιωνίζει την πατριαρχία, η οποία εκφράζεται από τη σεξιστική καταπίεση απέναντι στις γυναίκες και τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, η οποία με τη σειρά της αντανακλάται στις διακρίσεις στο σχολείο, τη δουλειά, τη γειτονιά, μέχρι τη βία.
- Παρόλο που η καταπίεση των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων είναι κοινή για όλα τα άτομα που ανήκουν σε αυτές τις κοινωνικές ομάδες, οι γυναίκες της εργατικής τάξης και τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα καταπιέζονται πολύ περισσότερο. Οι εργαζόμενοι/ες, ανεξάρτητα από το φύλο, το χρώμα του δέρματος, τη φυλή, τη θρησκεία ή τον σωματότυπο, είναι όλοι/ες θύματα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης και πρέπει να αγωνιστούν ενωμένοι ενάντια στο σύστημα και όλες τις εκφάνσεις του.
- Επομένως, το εργατικό κίνημα πρέπει να υιοθετήσει τα αιτήματα των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και ταυτόχρονα τα κινήματα κατά της καταπίεσης των φύλων πρέπει να αγωνιστούν ενάντια στον καπιταλισμό που διαιωνίζει την καταπίεσή τους, ως μέρος της εργατικής τάξης, προκειμένου να οικοδομηθεί μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση, καταπίεση και διακρίσεις, δηλαδή μια σοσιαλιστική κοινωνία.
- Ως Μαρξιστές συμμετέχουμε στα κινήματα των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Συμμετέχουμε, ή δημιουργούμε όπου δεν υπάρχουν, γυναικείες ή ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεις, μέτωπα ή εκστρατείες. Ταυτόχρονα, στοχεύουμε στην ανάπτυξη της συνείδησης προς την κατεύθυνση της σύνδεσης αυτών των αιτημάτων με τους αγώνες της εργατικής τάξης και τον αγώνα για την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος και την οικοδόμηση μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας.
