Πριν το Πάσχα, το «Ξ» μίλησε με εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για τα προβλήματα που είχαν προκύψει με την τηλεκπαίδευση. Δείτε παρακάτω βίντεο με τη συνέντευξη που πήρε ο σ. Γιάννος Νικολάου και στη συνέχεια διαβάστε συνέντευξη που έδωσε στην Ελένη Μήτσου η ΓΔ, δασκάλα σε παιδιά της Α’ δημοτικού σε δημόσιο σχολείο στο κέντρο της Αθήνας.
Συνέντευξη με τη ΓΔ, δασκάλα σε παιδιά της Α’ δημοτικού σε δημόσιο σχολείο στο κέντρο της Αθήνας
- Το Υπουργείο Παιδείας εισήγαγε στα σχολεία την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, για να μπορέσει να συνεχιστεί η εκπαιδευτική διαδικασία εν μέσω πανδημίας. Λειτουργεί αυτό στην πράξη και ιδιαίτερα με μαθητές δημοτικού;
Οι εκπαιδευτικοί, αρχικά, όταν έκλεισαν τα σχολεία, δεν είχαμε καμία κατεύθυνση από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Επιπλέον δεν είχαμε ούτε παροχές, ούτε υποστήριξη από το Υπουργείο. Απ’ όταν ανακοίνωσε το Υπουργείο την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, πέρασε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα που στην πραγματικότητα κινούμασταν αυτοβούλως, μόνοι και αβοήθητοι.
Κατ’ αρχήν δεν μπορούμε να μιλήσουμε με βεβαιότητα ότι όλοι οι εκπαιδευτικοί είχαν τον απαραίτητο εξοπλισμό, ή ότι όλοι είχαν πρόσβαση στο διαδίκτυο (ενδεχομένως κάποιοι ακόμα να μην έχουν), συν το γεγονός ότι οι ενδεδειγμένες και προτεινόμενες πλατφόρμες του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων «υπολειτουργούσαν». Ταυτόχρονα το υπουργείο φαίνεται να μην έχει σαφές και οργανωμένο πρόγραμμα, δομές ή εξοπλισμό που θα μπορούσαν να υποστηρίξουν το εγχείρημα για την εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση. Θα αναφερθώ σε ένα πολύ συγκεκριμένο παράδειγμα.
Μόλις την Τετάρτη (8/4/2020) ανακοίνωσε ότι θα δώσει εξοπλισμό (laptop ή tablet) στα παιδιά και στους εκπαιδευτικούς. Γι’ αυτόν τον λόγο έστειλε κατ’ επείγον αίτημα στους διευθυντές των σχολείων να καταγράψουν τις αντίστοιχες ανάγκες της κάθε σχολικής μονάδας. Η διαδικασία, που ακολουθήθηκε, ήταν να έρχεται ο/η κάθε εκπαιδευτικός σε επικοινωνία με τις οικογένειες των μαθητών και μαθητριών της τάξης, ώστε να διαπιστωθούν οι ακριβείς ανάγκες. Να επισημάνω εδώ ότι η εν λόγω διαδικασία προκάλεσε έντονη αμηχανία και στις δύο πλευρές (οικογένειες και εκπαιδευτικούς), όπως επίσης και ένα κύμα ενθουσιασμού λόγω της προοπτικής επίλυσης, τουλάχιστον των υλικοτεχνικών προβλημάτων. Σε μεγάλη απογοήτευση και ματαίωση όλων των παραπάνω εμπλεκομένων, το Υπουργείο, την Πέμπτη (9/4) ανακάλεσε την οδηγία/εντολή. Έγινε υποτίθεται παρανόηση…
Οι «συντονιστές Εκπαίδευσης» [«διαμεσολαβητές» ανάμεσα στο Υπουργείο και τους εκπαιδευτικούς, με οργανωτικό κυρίως ρόλο] ήρθαν σε επαφή μαζί μας 2 εβδομάδες αφότου ανακοινώθηκε η εξ αποστάσεως εκπαίδευση και 27 μέρες μετά το κλείσιμο των σχολείων! Ακόμα και τώρα όμως πολλά πράγματα τα ακούμε πρώτα από τις ειδήσεις και τα social και μετά μας έρχονται έγγραφα από τις επίσημες πηγές.
Το Υπουργείο ανακοινώνει αντιφατικά πράγματα και κάνει σπασμωδικές κινήσεις. Αρχικά έλεγε να μην προχωρήσουμε στη ύλη. Μετά έβγαλε ανακοίνωση ότι μπορούμε να προχωρήσουμε στην ύλη, αλλά για να θεωρείται αυτή η ύλη διδακτέα πρέπει να γίνει και δια ζώσης. Πώς θα γίνει αυτό, όταν πιθανότατα φέτος δεν πρόκειται να ανοίξουν ξανά τα σχολεία; Πώς θα μπορούσαμε να προχωρήσουμε, μιας και δεν έχουμε εξασφαλίσει τη συμμετοχή όλων των παιδιών μέσω κατάλληλου εξοπλισμού και πρόσβασής τους στο διαδίκτυο; Αλλά ακόμα κι αν τα είχαμε αυτά εξασφαλισμένα, πόσο εφικτό θα ήταν αυτό το εγχείρημα, η εισαγωγή και κατάκτηση νέας γνώσης και δεξιοτήτων.
Επίσης, επειδή το υπουργείο εκθειάζει τα ποσοστά συμμετοχής στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση μέσα από τις πλατφόρμες που έχει προτείνει, από την προσωπική μου εμπειρία, αλλά και μετά την επικοινωνία μου με άλλους εκπαιδευτικούς, το ποσοστό εγγραφής στα μαθήματα στις ηλεκτρονικές τάξεις δεν ξεπερνά το 30-50%. Προσοχή είναι πολύ διαφορετική διαδικασία δημιουργίας λογαριασμού στο Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο από την εγγραφή στις ηλεκτρονικές τάξεις. Η παραπληροφόρηση καλά κρατεί…
Τα παραπάνω ενισχύουν τον ισχυρισμό ότι όλο αυτό είναι αντιστυνταγματικό. Η εκπαίδευση είναι δημόσιο αγαθό, δωρεάν για όλες και για όλους. Αυτό όμως δεν έχει εξασφαλιστεί αυτή τη στιγμή σε καμία περίπτωση. Γι’ αυτό κιόλας το υπουργείο δίνει οδηγίες και δεν υπάρχει, προς το παρόν τουλάχιστον, νομοθετικό πλαίσιο για τίποτα απ’ όσα έχει προτείνει.
- Με τα παιδιά που έχουν πρόσβαση σε ίντερνετ και υπολογιστή ή κινητό κάνετε μάθημα μέσω πλατφόρμας βιντεοκλήσεων;
Στον σύλλογο διδασκόντων του σχολείου μου και μετά από σύσσωμη απόφαση, κανένας εκπαιδευτικός δεν χρησιμοποιεί την πλατφόρμα τηλεδιασκέψεων για τα παιδιά – χρησιμοποιείται αποκλειστικά για τηλεδιασκέψεις του συλλόγου διδασκόντων ή με τον συντονιστή εκπαίδευσης. Υπάρχουν αρκετοί φόβοι και ενστάσεις. Για παράδειγμα θα μπορούσε να μπει ο οποιοσδήποτε χρησιμοποιώντας απλά το link, που εμείς έχουμε προωθήσει, να βάλει ψεύτικο όνομα και εμείς να μην μπορούμε να ελέγξουμε ποιος είναι αν δεν έχει ανοίξει το βίντεο ή/και το μικρόφωνο. Θα μπορούσαν να μας μαγνητοσκοπήσουν, χωρίς να το γνωρίζουμε, να κόψουν συγκεκριμένα κομμάτια και να τα χρησιμοποιήσουν με τρόπο που να βλάπτει τα παιδιά ή και εμάς.
Φοβόμαστε επίσης ότι, όπως στη ζωντανή τάξη, μπορεί να δημιουργηθούν διάφορα προβλήματα μεταξύ των μαθητών, σχόλια, πειράγματα, πράγματα, που δεν είναι πάντα τόσο εύκολα διαχειρίσιμα ακόμα και στη φυσική τάξη, πόσο μάλλον σε μια ηλεκτρονική τάξη. Πώς θα παρέμβεις άμα υπάρχει μια πολύ έντονη διένεξη μαθητών σε μια τηλεδιάσκεψη; Θα τους κλείσεις τα μικρόφωνα; Είναι αυτό δημοκρατικό; Θα τους πετάξεις έξω από την ομάδα; Τι αποτελέσματα θα έχει κάτι τέτοιο στην ήδη επιβαρυμένη ψυχολογία των παιδιών; Δεν είναι εύκολα διαχειρίσιμες αυτές οι εν δυνάμει καταστάσεις. Στη φυσική τάξη είναι αλλιώς τα πράγματα. Γνωρίζεις τη φύση της ομάδας και της κατάστασης. Στη «σύγχρονη» εκπαίδευση [«σύγχρονη εκπαίδευση» ονομάζει το Υπουργείο τις βιντεοκλήσεις μαθητών – δασκάλων/καθηγητών] μπορούν να δημιουργηθούν συνθήκες, που θα ήταν άγνωστες στους/ στις εκπαιδευτικούς.
Είναι πάρα πολλοί παράγοντες για τους οποίους δεν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε τις βιντεοκλήσεις, τα λεγόμενα room. Μπορεί για παράδειγμα κάποιοι μαθητές να ντρέπονται για τον χώρο στον οποίο ζουν, ή να νιώθουν άβολα μπροστά στον “διαμεσολαβητή” τους να εκφραστούν ελεύθερα. Και κυρίως, όσο δεν υπάρχουν τα βασικά, πρόσβαση για όλους και για όλες, η σύγχρονη εκπαίδευση είναι κάτι το οποίο δεν θέλουμε να το στηρίξουμε.
Υπάρχουν περιπτώσεις που στην οικογένεια μπορεί να υπάρχει μόνο 1 smart phone και ο γονιός του/της μαθητή/τριας να εργάζεται. Αυτόματα κλειδώνει η άμεση πρόσβασή της/του για τουλάχιστον 8 ώρες. Άλλες οικογένειες, έχουν μαθητές που τα αδέρφια τους είναι στη Γ’ Λυκείου, στα οποία βέβαια δίνεται προτεραιότητα στη χρήση του εξοπλισμού. Αλλά ας μη φτάσουμε τόσο μακριά. Υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις που δεν είναι εφικτή ούτε η τηλεφωνική επικοινωνία, μιας και έχει αλλάξει το τηλέφωνο της οικογένειας και το σχολείο δεν έχει ενημερωθεί.
Αλλά πέρα από το ανθρώπινο και κοινωνικό κομμάτι της διαδικασίας, να επισημάνω ξανά ότι δεν υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Όλο αυτό που κάνουμε δεν έχει θεσμοθετηθεί νομικά. Δίνονται απλά κάποιες οδηγίες και εμείς, όσον αφορά στα εργασιακά μας καθήκοντα, είμαστε στην πραγματικότητα ξεκρέμαστοι σε ό,τι κάνουμε.
- Οπότε πώς γίνεται το «μάθημα»;
Στην εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση, κυρίως όσον αφορά στα παιδιά του δημοτικού, τα οποία έχουν ελλιπείς έως και ανύπαρκτες δεξιότητες, ασφαλούς πρωτίστως, χρήσης του διαδικτύου – υπάρχει πάντα ένας “διαμεσολαβητής”, που πιθανότατα είναι κάποιος από την οικογένεια ή κάποιος οικογενειακός φίλος. Για να έχει ένα παιδί πρόσβαση σ’ έναν υπολογιστή, tablet ή κινητό πρέπει κάποιος να είναι δίπλα του, να το βοηθάει. Χάνεται έτσι εντελώς το κομμάτι της αμεσότητας και της παιδαγωγικότητας. Δεν ξέρεις πώς θα αξιοποιήσει ο “διαμεσολαβητής” αυτό που λες εσύ ή που βλέπει.
Μες στη φυσική τάξη, τα παιδιά με τις/ τους εκπαιδευτικούς έχουν αναπτύξει τους δικούς τους κώδικες επικοινωνίας κάτι το οποίο είναι μοναδικό κατά περίσταση και φυσικά όπως ένας «ζωντανός οργανισμός» μεταλλάσσεται, εξελίσσεται…
Εμείς στέλνουμε στους μαθητές κάποιο υλικό, κάποια εργασία και αντίστοιχα και κάποιες οδηγίες. Όμως στην πραγματικότητα δεν μπορούμε να έχουμε γνώση του πώς ακριβώς αξιοποιούνται και πώς γίνονται και, φυσικά, κατά πόσο γίνονται. Κάποιοι γονείς δυσκολεύονται πάρα πολύ να στείλουν πίσω ανατροφοδότηση, απαντήσεις στις ερωτήσεις που έχουμε στείλει κλπ. Ταυτόχρονα κάποιοι γονείς δεν ξέρουν να χρησιμοποιούν ούτε τα mail, ούτε να στείλουν πίσω ένα αρχείο. Οπότε αναρωτιόμαστε κατά πόσο είναι αποτελεσματικά αυτά που κάνουμε. Πόσο μάλλον αν δε δημιουργούν ένα έξτρα βάρος ή πίεση στις πρωτόγνωρες συνθήκες που βιώνουμε μετά το lock down.
Για να βοηθήσουμε τους γονείς, να κάνουμε πιο εύκολη την επικοινωνία και την αποστολή αρχείων προς εμάς, αρχίσαμε να χρησιμοποιούμε messenger, viber, κλπ. Έχουμε δώσει δηλαδή στους γονείς προσωπικά μας στοιχεία. Μετά από όλο αυτό ίσως να ήταν επιτακτικό να αλλάξουμε το προσωπικό μας mail, ίσως και το τηλέφωνό μας, για να μπορέσουμε να διαφυλάξουμε τον προσωπικό μας χρόνο και ζωή…
Είναι σημαντικό πάντως να τονίσουμε ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για εκπαίδευση. Γιατί η εκπαίδευση έχει παιδαγωγικό χαρακτήρα. Η παιδαγωγική, είναι μια πνευματική, ανθρωπιστική και εφαρμοσμένη κοινωνική επιστήμη που προσδοκά στην ολόπλευρη εξέλιξη του παιδιού από άποψη σωματική, διανοητική και ηθική, καθώς και στην καλλιέργειά του. Καλλιεργεί δεξιότητες που αναπτύσσουν σώμα, πνεύμα, ηθική, γλώσσα… Όλα αυτά δεν μπορούμε να τα κάνουμε με την αποκλειστική χρήση ενός τεχνικού μέσου. Ας το λέμε επαφή και επικοινωνία. Δεν είναι εκπαίδευση. Εμείς δεν μιλάμε για εκπαίδευση. Σε καμία περίπτωση.
Στην τάξη είναι πολύ διαφορετικά. Θα αγγίξεις το παιδί, θα το πάρεις μια αγκαλιά, θα του βάλεις ίσως ένα τραγούδι, θα του πεις «σταμάτα τώρα, κλείσε τα βιβλία», έχεις άλλο χρόνο και άλλες συνθήκες να το κάνεις. Μέσα στο διάστημα μιας τηλεδιάσκεψης δεν μπορείς να τα κάνεις όλα αυτά. Και δεν υπάρχει και εμπιστοσύνη. Ένας δάσκαλος μπορεί να έχει όλη την καλή διάθεση να κάνει μια τηλεδιάσκεψη, αλλά πού ξέρει ότι δεν μπορούν να τον ηχογραφήσουν ή να τον βιντεοσκοπήσουν και μετά αυτό να το χρησιμοποιήσουν όπως θέλουν. Επίσης, η προστασία των προσωπικών μας δεδομένων, αλλά και των μαθητών μας, μας ανησυχεί πάρα πολύ.
- Τι άλλα προβλήματα αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί και τα παιδιά;
Υπάρχει επίσης θέμα με το εργασιακό μας ωράριο. Μας έχουν προτείνει συγκεκριμένες πλατφόρμες να δουλεύουμε, οι οποίες πολλές φορές «πέφτουν». Άρα εμείς θα πρέπει να είμαστε όλη μέρα καθηλωμένοι μπροστά στον υπολογιστή, μέχρι να ανοίξει η πλατφόρμα και να την αξιοποιήσουμε αντίστοιχα. Ποιο είναι το εργασιακό μας ωράριο; Αν δεν ανοίξει η πλατφόρμα, δεν μπορούμε να δουλέψουμε βάσει των ενδεδειγμένων προτάσεων του υπουργείου. Παρόλα αυτά εμείς καταναλώνουμε χρόνο μπροστά σε αυτή την πλατφόρμα, μέχρι να μπούμε κοκ και επίσης καθηλώνουμε και τους μαθητές και μαθήτριές μας μπροστά από τον υπολογιστή, που ούτε αυτό είναι σωστό, να κάνουν δηλαδή επανειλημμένα refresh refresh refresh μέχρι να ανοίξει η πλατφόρμα του υπουργείου.
Επιπροσθέτως όσον αφορά στα παιδιά ένα μεγάλο πρόβλημα είναι ότι έχασαν την πρόσβαση στα δωρεάν σχολικά γεύματα. Στην τάξη μου έπαιρναν όλα τα παιδιά, εκτός από 1. Έχω 20 παιδιά. Και μια φορά την εβδομάδα πέρα από το συσσίτιο, δινόταν στα παιδιά κάτι σαν ένα δεματάκι, που είχε μέσα φρούτα και λαχανικά και ένα μικρό γαλατάκι. Η διανομή των δωρεάν γευμάτων ξεκίνησε το φθινόπωρο, αλλά σταμάτησε όταν έκλεισαν τα σχολεία. Μέχρι πρότινος δεν είχαμε καμία ενημέρωση τι γίνονται αυτά τα γεύματα, που είναι ήδη στον προϋπολογισμό. Τώρα τελευταία μας ζήτησε η Πρωτοβάθμια Διεύθυνση της Εκπαίδευσης τα στοιχεία των μαθητών και μαθητριών, ώστε να βρουν, μάλλον, κάποιον τρόπο να συνεχίσουν τη διανομή των συσσιτίων. Έχει περάσει ήδη πάνω από ένας μήνας που έχουν κλείσει τα σχολεία και σ’ όλο αυτό το μήνα δεν έχει γίνει τίποτα και ακόμα και τώρα, δεν ξέρω αν θα γίνει πραγματικά κάτι. Δεν υπάρχει καμία επίσημη ενημέρωση από το Υπουργείο Παιδείας για τα σχολικά γεύματα. Το δωρεάν γεύμα ήταν όμως παρά πολύ σημαντικό για πολλά παιδιά και τις οικογένειές τους. Πολλοί μαθητές μπορεί να έπαιρναν παραπάνω από ένα συσσίτιο, όταν υπήρχαν π.χ. απουσίες και σε κάποιες οικογένειες που είχαν πρόβλημα, δίναμε και εμείς παραπάνω.
Εγώ συγκεκριμένα δουλεύω σ’ ένα σχολείο στο κέντρο της Αθήνας, στην πλ. Βάθη, που αντιμετωπίζουμε έτσι κι αλλιώς πολλά προβλήματα, γιατί ο πληθυσμός είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό πρόσφυγες και μετανάστες. Κάποια παιδιά και κάποιοι γονείς δεν ξέρουν καθόλου ελληνικά, γιατί είναι πολύ μικρό το διάστημα που βρίσκονται στην Ελλάδα, αλλά το Υπουργείο παρέχει μεταφραστές μόνο στα διαπολιτισμικά σχολεία…. Κάποιοι μαθητές δεν έχουν σταθερή στέγη (φιλοξενούνται π.χ. σε δομές). Όλα αυτά τα προβλήματα με την «εξ αποστάσεως εκπαίδευση» γιγαντώνονται. Όπως γιγαντώνονται και πολλά άλλα προβλήματα και μεταναστών και Ελλήνων, καθώς πολλοί δεν έχουν έσοδα, χάνουν τη δουλειά τους κοκ.
- Ποιο είναι το κλίμα ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς σε αυτές τις συνθήκες;
Εγώ είμαι πολύ τυχερή, γιατί έχουμε ένα πολύ συλλογικό και δημοκρατικό σύλλογο διδασκόντων. Παίρνουμε τις αποφάσεις όλοι μαζί και αντίστοιχα τις τηρούμε. Προφανώς σεβόμαστε τη διαφορετικότητα του καθένα – ο καθένας έχει επιλέξει δικό του τρόπο επαφής και επικοινωνίας, είτε γιατί δεν έχουμε όλοι την ίδια τεχνογνωσία, είτε γιατί μπορεί να θεωρούμε πιο κατάλληλο τον τρόπο που έχουμε επιλέξει για τις ανάγκες της τάξης μας. Παρόλα αυτά έχουμε μπει στη διαδικασία ο ένας να βοηθάει και να στηρίζει τον άλλον. Δεν είναι ίδια η εικόνα σ’ όλα τα σχολεία. Μιλώντας με συναδέλφους από άλλα σχολεία, μαθαίνω ότι βγαίνει κάποιος αυταρχισμός από τους διευθυντές και πολύ μεγάλη πίεση, ή ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή αδιαφορία. Έχει αναδειχτεί επίσης και κάποιος ανταγωνισμός ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς, που βλέπουν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση μέσα από το πρίσμα της αξιολόγησης – να μετρήσουν ενδεχομένως όσα κάνουν στην αξιολόγηση, εάν αυτή πραγματοποιηθεί.
Αναμφισβήτητα αυτή η κατάσταση μεγέθυνε και όξυνε τις ελλείψεις και τις ανισότητες της δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης και όσο κρατά η πανδημία πρέπει να παλέψουμε για να κατοχυρωθούν τα δικαιώματα των εκπαιδευτικών (προσωπικά δεδομένα, ωράριο κλπ), αλλά και το δικαίωμα των παιδιών για ίση μεταχείριση, να έχουν πρόσβαση σε υπολογιστή ή τάμπλετ και ίντερνετ.
Θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι μετά το τέλος της πανδημίας θα συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε για μια εκπαίδευση που θα διευκολύνει και θα σέβεται τις ανάγκες και τη διαφορετικότητα όλων των εμπλεκομένων (μαθητών, εκπαιδευτικών, γονέων).
Ο Λέο Μπουσκάλια, καθηγητής της Παιδαγωγικής και ψυχολόγος, μας προτείνει, για μια αλλαγή στον τρόπο που ζούμε: «Να ζεις, ν’ αγαπάς, να μαθαίνεις». Θα πρόσθετα και να αγωνίζεσαι…
