Η Σρι Λάνκα βρίσκεται αντιμέτωπη με τη χειρότερη οικονομική ύφεση μετά την ανεξαρτησία της από το Ηνωμένο Βασίλειο το 1948, με αποτέλεσμα στις 12 Απρίλη να κηρύξει στάση πληρωμών για το εξωτερικό της χρέος, ύψους 51 δισ. δολαρίων.
Ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της χώρας, Νανταλάλ Ουιρασίνγκε, ο οποίος ανέλαβε την διοίκηση στις αρχές του Απρίλη δήλωσε:
«Έχουμε φτάσει στο σημείο η καταβολή των δόσεων των δανείων να αποτελεί πρόκληση και να είναι αδύνατη. Η καλύτερη ενέργεια είναι η αναδιάρθρωση του χρέους και η αποφυγή μιας σκληρής χρεοκοπίας»
Ενώ ξεκαθάρισε πως το μέτρο της στάσης πληρωμών είναι «προσωρινό μέχρι να συμφωνήσουμε με τους δανειστές και λάβουμε τη στήριξη ενός προγράμματος του ΔΝΤ».
Η ανακοίνωση αυτή ήρθε εν μέσω μαζικών διαδηλώσεων, με χιλιάδες διαδηλωτές να βρίσκονται στους δρόμους για περισσότερο από δυο εβδομάδες, αψηφώντας ακόμα και τις απαγορεύσεις κυκλοφορίας. Οι διαδηλωτές απαιτούν την άμεση παραίτηση του προέδρου Γκοταμπάγια Ρατζαμπάκσα (γνωστός στη Σρι Λάνκα ως «Γκότα») και της κυβέρνησής του, με αιχμή τις μεγάλες ελλείψεις τροφίμων, την αύξηση των τιμών στα καύσιμα αλλά και τις διακοπές ρεύματος που διαρκούν έως και 13 ώρες.
Ποιος φταίει για την κρίση;
Η οικονομία της Σρι Λάνκα έχει υποστεί μεγάλο πλήγμα κάτι που οφείλεται στο γεγονός ότι τα συναλλαγματικά της αποθέματα έχουν σχεδόν εξαντληθεί. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δεν έχει τη δυνατότητα να πληρώσει για τις εισαγωγές τροφίμων και καυσίμων, πράγμα που οδηγεί σε ελλείψεις βασικών αγαθών διαβίωσης και σε πολύ υψηλές τιμές.
Συγκεκριμένα, τον περασμένο Μάρτιο τα συναλλαγματικά αποθέματα μειώθηκαν σε 2,3 δισ. δολάρια, την ίδια στιγμή που βρίσκεται αντιμέτωπη με αποπληρωμή χρέους περίπου 4 δισ. δολαρίων για το 2022.
Το νόμισμα της Σρι Λάνκα (ρουπία) έχει υποχωρήσει περισσότερο από 37% έναντι του δολαρίου φέτος, καθιστώντας το ως το νόμισμα με τις χειρότερες επιδόσεις στον κόσμο.
Ο πληθωρισμός ανέβηκε στο 18,7%, το υψηλότερο από το 2008, ενώ οι τιμές των τροφίμων έχουν εκτοξευτεί. Για παράδειγμα, η τιμή του λευκού ρυζιού, ενός βασικού συστατικού διατροφής των κατοίκων της Σρι Λάνκα, αυξήθηκε κατά 93% από το 2019. Το κοτόπουλο και οι φακές έχουν αυξηθεί κατά 55% και 117% αντίστοιχα από το 2019.
Η πανδημία και στη συνέχεια η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχουν δημιουργήσει μια τεράστια πληγή στην οικονομία της Σρι Λάνκα. Είχε προηγηθεί μια σειρά εκρήξεων βομβών σε εκκλησίες και πολυτελή ξενοδοχεία στο Κολόμπο τον Απρίλη του 2019. Οι εκρήξεις οδήγησαν σε απότομη μείωση της τουριστικής κίνησης –με ορισμένες αναφορές να κάνουν λόγο για πτώση έως 80%– και εξάντληση των συναλλαγματικών αποθεμάτων.
Το 2019 ο Γκοταμπάγια Ρατζαμπάκσα βγήκε στην εξουσία με την πλήρη στήριξη της άρχουσας τάξης της Σρι Λάνκα, ο οποίος για να τους ανταμείψει προχώρησε σε τεράστιες φορολογικές ελαφρύνσεις τόσο σε ντόπιους όσο και ξένους επενδυτές. Αυτό το «δώρο» όμως που έκανε στους καπιταλιστές είχε αποτέλεσμα την πτώση των κρατικών εσόδων κατά 33%.
Η «διάσωση» του ΔΝΤ
Κάτω από την απειλή της χρεοκοπίας η κυβέρνηση ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις «διάσωσης» με το ΔΝΤ, που σαν αρχικό στόχο έχει να δανειστεί 3 δισ. δολάρια από διάφορους δανειστές (το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα, την Ινδία κ.ά.).
Είναι δεδομένο ότι τα δάνεια που θα ληφθούν θα συνοδευτούν με ένα νέο πρόγραμμα λιτότητας που θα πέσει πάνω στις πλάτες των λαϊκών στρωμάτων της χώρας τα οποία θα πληρώσουν τα σπασμένα της κρίσης.
Τον περασμένο Μάρτη το ΔΝΤ ανακοίνωσε την αξιολόγησή του για τη χώρα, μαζί με ένα πρόγραμμα λιτότητας. Αυτό περιλάμβανε αύξηση του φόρου εισοδήματος και του ΦΠΑ, αύξηση των τιμών των καυσίμων και των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, ιδιωτικοποίηση κρατικών επιχειρήσεων και την περαιτέρω περικοπή των ελέγχων τιμών και των επιδοτήσεων.
Το ΔΝΤ θα επιβάλει ακόμα πιο σκληρούς όρους στο νέο κύκλο συζητήσεων που έχει αρχίσει, επιβάλλοντας ταυτόχρονα νέα βάρη στους εργαζόμενους της χώρας.
Με άλλα λόγια το πρόγραμμα λιτότητας θα είναι κομμένο και ραμμένο για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των ξένων πιστωτών και της άρχουσας τάξης της Σρι Λάνκα σε βάρος των πλατιών λαϊκών στρωμάτων της χώρας. Αυτή είναι άλλωστε και η εμπειρία των «διασώσεων» του ΔΝΤ σε όσες χώρες έχει παρέμβει, από τη Λατινική Αμερική, την Ανατολική Ευρώπη και βέβαια την Ελλάδα.
Μαχητικές διαδηλώσεις
Μέσα σε αυτό το κλίμα ξέσπασαν μαζικές διαδηλώσεις που απαιτούν την πτώση της κυβέρνησης Ρατζαμπάκσα, με βασικό σύνθημα «Go Home Gotta» (Να πάει σπίτι του –να φύγει– ο Γκότα). Ο Ρατζαμπάκσα απάντησε με απαγόρευση κυκλοφορίας και καταστολή απέναντι στο κίνημα, με τις αστυνομικές δυνάμεις μάλιστα να χρησιμοποιούν πραγματικά πυρά, με αποτέλεσμα την Τρίτη 19 Απρίλη ένας διαδηλωτής να πέσει νεκρός και άλλοι 10 να τραυματιστούν.
Από τις αρχές Απρίλη σε κάθε γωνία της χώρας πραγματοποιούνται διαδηλώσεις, με χιλιάδες διαδηλωτές να συγκεντρώνονται έξω από τα σπίτια των υπουργών της κυβέρνησης αλλά και του προέδρου της χώρας. Έντονο είναι και το στοιχείο της συμμετοχής της νεολαίας που κατεβαίνει στις διαδηλώσεις κρατώντας πλακάτ «Τα βάλατε με τη λάθος γενιά».
Οι μαζικές διαδηλώσεις μάλιστα έχουν καταφέρει να συσπειρώσουν στο δρόμο κόσμο όλων των θρησκειών και εθνοτήτων της χώρας. Αυτό αποδεικνύει ότι τα πλατιά στρώματα μπορούν να παραμερίσουν τις διαφορές τους και να παλέψουν πλάι-πλάι ενάντια στις πολιτικές της φτώχειας και της εξαθλίωσης, παρά τον ρατσισμό που χρησιμοποιούν οι κυβερνήσεις για να διαιρέσουν την κοινωνία προκειμένου να διατηρηθούν στην εξουσία.
Αγώνας για την ανατροπή της κυβέρνησης Ρατζαμπάκσα και του συστήματος
Αυτές οι διαδηλώσεις δείχνουν τη διάθεση των μαζών να έρθουν σε σύγκρουση με το πολιτικό κατεστημένο της χώρας. Για να είναι αποτελεσματική αυτή η μάχη χρειάζεται να μπουν μπροστά οι δυνάμεις της εργατικής τάξης, έχοντας επεξεργαστεί ένα σχέδιο απεργιακών δράσεων, κινητοποιήσεων και αιτημάτων που να απαντά στις ανάγκες των εργαζομένων, των νεολαίων και των λαϊκών στρωμάτων της χώρας.
Σε αυτά τα πλαίσια θα απαιτούνταν ένα πρόγραμμα που να βάζει στο επίκεντρο την άρνηση αποπληρωμής του χρέους, έτσι ώστε να εξοικονομηθούν πόροι για να κατευθυνθούν στην εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας και παράλληλα να διεκδικεί την εθνικοποίηση της ενέργειας, της εφοδιαστικής αλυσίδας καθώς και όλων των στρατηγικών τομέων της οικονομίας κάτω από εργατικό έλεγχο και δημοκρατική αυτοδιαχείριση. Παράλληλα χρειάζεται να χτιστούν οι δυνάμεις της Αριστεράς που θα μπουν μπροστά σε αυτές τις μάχες, συνδέοντάς τες με την ανατροπής της κυβέρνησης αλλά και του ίδιου του συστήματος.
