Μετά από μια περίοδο «νηνεμίας» οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών στο θέμα της εξόρυξης χρυσού είναι εντατικές. Αφ’ ενός είχαμε την πολυαναμενόμενη απόφαση του ΣτΕ για το θέμα της μεταλλουργίας χρυσού. Αφ’ ετέρου, πληθαίνουν τα δημοσιεύματα πως οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της κυβέρνησης και της Eldorado για νέα σύμβαση βρίσκονται σε κρίσιμο σημείο. Όλα δείχνουν πως μέσα στους επόμενους μήνες θα έχουμε σημαντικά γεγονότα.
Ας δούμε αναλυτικά τις εξελίξεις.
Περί μεταλλουργίας
Για να αντιληφθούμε τη σημασία της τελευταίας απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) για τη μεταλλουργία πρέπει να πάμε λίγο πίσω.
Όταν η Ελληνικός Χρυσός υπέγραψε σύμβαση με το ελληνικό δημόσιο το 2004 δεσμεύτηκε να καταθέσει πρόταση με βάση την οποία το δημόσιο θα είχε σημαντικό όφελος χωρίς να προκαλείται μεγάλη περιβαλλοντική καταστροφή. Η πρόταση της εταιρείας που εγκρίθηκε από τον Γ. Παπακωνσταντίνου το 2011 περιλάμβανε την εφαρμογή της νέας μεθόδου «ακαριαίας τήξης» (flash smelting) μέσω της οποίας θα έπαιρνε η εταιρεία τα καθαρά μέταλλα (χρυσός, κτλ). Γιατί ήταν αυτό σημαντικό; Γιατί σε διαφορετική περίπτωση δεν προέκυπταν σημαντικά έσοδα για το ελληνικό δημόσιο, καθώς βάση νομοθεσίας έσοδα μπορούν να προκύψουν μόνο μέσω της φορολόγησης του τελικού προϊόντος, δηλαδή της παραγωγής καθαρών μετάλλων.
Γιατί η εταιρεία δεν προτίμησε να εφαρμόσει την πιο «παραδοσιακή» μέθοδο της εξαγωγής του χρυσού από τα συμπυκνώματα μέσω κυάνωσης; Γιατί υπήρχε προηγούμενη απόφαση του ΣτΕ το 2002 η οποία ουσιαστικά ακύρωσε τη σύμβαση εκμετάλλευσης των μεταλλείων από την (επίσης καναδική) TVX Gold -μετά βέβαια από τις πολύ δυναμικές κινητοποιήσεις των κατοίκων. Ήθελε λοιπόν η εταιρεία να αποφύγει τις αντιδράσεις των κατοίκων αλλά και γενικά την πίεση που υπάρχει σε όλη την Ευρώπη για την απαγόρευση του κυανίου στις εξορύξεις (η οποία εκφράστηκε και σε ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου).
Εν κατακλείδι, αν η εταιρεία δε μπορεί να εφαρμόσει τη μέθοδο της «ακαριαίας τήξης» δε θα παραχθούν καθαρά μέταλλα και άρα δε θα έχει σημαντικά έσοδα το δημόσιο. Οπότε το «επιχείρημα» πως «δικαιολογείται μια κάποια περιβαλλοντική καταστροφή γιατί έχουμε κρίση και υπάρχουν λόγοι εθνικής σημασίας να έχουμε έσοδα» καταρρέει.
Ο χρησμός του ΣτΕ
«Και που είναι το πρόβλημα;», θα πει κανείς. Το πρόβλημα είναι, όπως ανέδειξε το «Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων» και το κίνημα ενάντια στην εξόρυξη, ότι το flash smelting δε μπορεί να εφαρμοστεί στα υλικά εξόρυξης της Χαλκιδικής. Ο λόγος είναι πως τα πετρώματα της περιοχής έχουν πολύ υψηλές περιεκτικότητες σε αρσενικό. Τα κοιτάσματα και τα συμπυκνώματα που θα προκύψουν από την εξόρυξη έχουν περιεκτικότητες σε αρσενικό πάνω από 8%, τη στιγμή που το όριο διαχείρισης για τη συγκεκριμένη πυρομεταλλουργική μέθοδο παγκόσμια είναι 0,5%!
Με απλά λόγια, οι υψηλές περιεκτικότητες σε αρσενικό μέσω της επεξεργασίας τους θα παράξουν επικίνδυνες αέριες εκπομπές. Το αρσενικό είναι τοξική και καρκινογόνος ουσία και είναι έντονα πτητική. Οι πρώτοι που θα πληγούν θα είναι οι εργαζόμενοι, αλλά και οι κάτοικοι των γύρω περιοχών.
Ουσιαστικά, η μέθοδος για την οποία δεσμεύτηκε η εταιρεία δε μπορεί να εφαρμοστεί και είναι ξεκάθαρα μια απάτη. Δεν το ήξεραν όταν δεσμευόταν; Το ήξεραν αλλά μάλλον θεώρησαν πως θα «περνούσε στα ψιλά» γιατί δεν υπολόγιζαν στις αντιδράσεις του κόσμου και στην ανάδειξη αυτού του ζητήματος. Αυτοί εννοείται θεώρησαν ότι τη δουλειά τους μπορούν να την κάνουν όπως την κάνουν σήμερα: κάνουν μια κατ’ αρχήν επεξεργασία και τα συμπυκνώματα τα εξάγουν σε άλλες χώρες, όπου γίνεται η παραγωγή καθαρών μετάλλων χωρίς να πληρώνουν τίποτα στο ελληνικό δημόσιο.
Αυτή την απάτη κατέγραψε το υπουργείο με την απόφαση του Ιούλη του ’16 (επί υπουργίας Σκουρλέτη), επιστρέφοντας την τεχνική μελέτη μεταλλουργίας στην εταιρεία, ζητώντας της να «τη συμπληρώσει και να τη διορθώσει». Κάτι που βέβαια η εταιρεία δεν μπορούσε να κάνει εφ’ όσον πρόκειται για απάτη. Έτσι η εταιρεία προσέφυγε στο ΣτΕ ζητώντας την ακύρωση της επιστροφής της τεχνικής μελέτης. Αλλά ακόμα και το ΣτΕ, που είναι εντελώς υπέρ της εταιρείας και γενικά των επιχειρηματικών συμφερόντων, δεν μπόρεσε σε αυτή την περίπτωση να δικαιώσει την Eldorado.
Στην τελευταία του απόφαση λοιπόν το ΣτΕ αναγνωρίζει ότι η τεχνική μελέτη έχει πρόβλημα στα δύο από τα έξι σημεία τα οποία αναδεικνύει η απόφαση Σκουρλέτη. Στην ουσία η απόφαση του ΣτΕ αναγνωρίζει ότι η μέθοδος δεν είναι εφαρμόσιμη. Και άρα ότι έχει παραβιαστεί μονομερώς από την εταιρεία η σύμβαση. Όσο και να προσπαθούν τα παπαγαλάκια της εταιρείας να πείσουν για το αντίθετο, αυτή είναι η πραγματικότητα.
«Νέα σύμβαση»;
Βέβαια, στον καπιταλισμό για τις εταιρείες δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Η σύμβαση μπορεί να παραβιάστηκε, η απάτη να αποκαλύφθηκε, αλλά από τη στιγμή που δεν υπάρχει μια κυβέρνηση να καταγγείλει την σύμβαση και να ζητήσει αποζημίωση για την καταστροφή που έχει κάνει η εταιρεία, η κατάσταση συνεχίζεται με «business as usual».
Έτσι, εδώ και μήνες Eldorado και κυβέρνηση διαπραγματεύονται με σκοπό την υπογραφή νέας σύμβασης. Ο στόχος είναι προφανής. Να απαλλαγεί η εταιρεία από το βαρίδιο της απάτης της μεταλλουργίας που της προκαλεί πονοκέφαλο. Σε αυτά τα πλαίσια έχει ξεκινήσει μια επικοινωνιακή αντεπίθεση με πληρωμένα και κατευθυνόμενα δημοσιεύματα. Διαβάζουμε χαρακτηριστικά στο Capital.gr:
«Σύμφωνα με πληροφορίες του Capital.gr, το αναθεωρημένο επενδυτικό σχέδιο που έχει υποβάλει η εταιρεία προβλέπει ενισχυμένα αντισταθμιστικά οφέλη με αυξημένα δικαιώματα (royalties) επί των εσόδων των μεταλλείων, την υλοποίηση αναπτυξιακών έργων για την τοπική κοινωνία, την αύξηση των θέσεων εργασίας, συγκριτικά με αυτές που προβλέπει η ψηφισθείσα το 2006 σύμβαση, όπως και την πιο αυστηρή προστασία του περιβάλλοντος».
Ας σκεφτούμε λίγο πάνω στην παραπάνω πρόταση. Μας λέει λοιπόν η εταιρεία ότι ξαφνικά, και από την καλή της την καρδιά, και ενώ δεν έχει κάνει τίποτα κακό, σκέφτηκε: «Δεν προτείνω μια νέα σύμβαση με περισσότερα έσοδα για το ελληνικό δημόσιο, περισσότερες θέσεις εργασίας, και καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος»; Αλλά έτσι είναι αν είσαι «μεγάλη καρδιά», δε σε νοιάζουν ούτε τα κέρδη ούτε τίποτα μόνο η προκοπή της τοπικής κοινωνίας… Το ερώτημα βέβαια προκύπτει, ποιοι νομίζουν ότι τα χάφτουν αυτά;
Απάτη Ολυμπιακών διαστάσεων
Το «ενιαίο επενδυτικό σχέδιο» της Eldorado περιλαμβάνει τις Σκουριές (όπου σχεδιάζεται να γίνει το ανοιχτό όρυγμα -open pit- και το νέο εργοστάσιο εμπλουτισμού), την Ολυμπιάδα (υπόγειο μεταλλείο, εργοστάσιο και λίμνη τελμάτων) και τις μεταλλευτικές εγκαταστάσεις Στρατωνίου (υπόγεια μεταλλεία Μαύρων Πετρών, εργοστάσιο εμπλουτισμού, κα). Για διάφορους τεχνικούς, οικονομικούς και πολιτικούς λόγους οι Σκουριές αυτή τη στιγμή έχουν μπει σε φάση συντήρησης και δεν προχωράνε. Η όλη δραστηριότητα της εταιρείας έχει επικεντρωθεί κατά βάση στην Ολυμπιάδα (περισσότερα εδώ).
Τις τελευταίες μέρες κυκλοφορούν δημοσιεύματα ότι κυβέρνηση και εταιρεία «δεν τα βρίσκουν», καθώς οι απαιτήσεις της Eldorado είναι εξωφρενικές ακόμα και για την κυβέρνηση της ΝΔ (άκουσον-άκουσον)! Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι γίνεται πίσω από κλειστές πόρτες, αλλά οι αποικιοκράτες πάντα είχαν παράλογες απαιτήσεις από τους λακέδες τους, οι οποίοι προσπαθούσαν να φροντίζουν να πλασαριστούν αυτές οι απαιτήσεις ως «λογικές». Το σίγουρο είναι πως αν η εταιρεία πάρει τη νέα σύμβαση που θέλει, θα πέσουν αρκετά προσχήματα που προσπαθεί να κρατήσει μέχρι αυτή τη στιγμή.
Η Eldorado ως τώρα συντηρούσε τεχνητά ένα μεγάλο αριθμό εργαζομένων με λίγο καλύτερους μισθούς προκειμένου να μπορεί από εκεί να στρατολογεί «μισθοφόρους». Έδινε χορηγίες σε όποιον ήταν διατεθειμένος να τις δεχτεί, γέμιζε τον τόπο διαφημίσεις εξαγοράζοντας τη στήριξη των ΜΜΕ, έκανε έργα βιτρίνας, κα. Όλα αυτά για να μπορέσει να «πουλήσει» την επένδυση ως κάτι καλό, γνωρίζοντας ότι η κοινή γνώμη είναι εναντίον της. Η πιθανή «τακτοποίηση» των νομικών θεμάτων της εταιρείας με μια νέα σύμβαση θα την οδηγήσει να θεωρεί «αχρείαστα βαρίδια» τέτοιες πρακτικές. Εργαζόμενοι και κάτοικοι της περιοχής, ακόμα και εκείνοι που στήριξαν την «επένδυση», έχουν αρχίσει να το ψυχανεμίζονται αυτό. Δεν είναι τυχαίες ούτε οι αντιδράσεις των κατοίκων της Στρατονίκης, που βουλιάζουν τα σπίτια τους λόγω της εξόρυξης κάτω από το χωριό τους, ούτε και η κινητικότητα στους κατοίκους της Ολυμπιάδας και του Στρυμονικού, που είναι αυτοί που θα πληρώσουν το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό τίμημα σε αυτή τη φάση (όπως έδειξαν οι πρόσφατες πλημμύρες στην Ολυμπιάδα αλλά και οι πολύ υψηλές συγκεντρώσεις καδμίου που βρέθηκαν σε παιδί που έμενε δίπλα στις εγκαταστάσεις).
Δε μπορούν να κάνουν ότι θέλουν!
Το κίνημα κατά της εξόρυξης έχει περάσει από πολλά κύματα και φυσικά έχει τα πάνω και τα κάτω του, ανάλογα και με τις εξελίξεις.
Τα τελευταία γεγονότα όμως καθώς και η προοπτική μιας ακόμα χειρότερης σύμβασης, με ότι αυτό σημαίνει για τους ανθρώπους, την οικονομία και το περιβάλλον της περιοχής, δε μπορούν παρά να κινητοποιήσουν ξανά τους χιλιάδες ανθρώπους που έχουν μέχρι τώρα εμπλακεί σε αυτή τη μάχη. Είναι σημαντικό να γίνει μια προσπάθεια να αναζωογονηθούν οι Επιτροπές Αγώνα του κινήματος που υπήρχαν σε αρκετές πόλεις και χωριά και να δημιουργηθούν νέες εκεί που δεν υπήρχαν. Ο συντονισμός τους και η έμφαση να γίνουν ενημερώσεις και δράσεις στη Θεσσαλονίκη και τη Χαλκιδική, μπορεί να δημιουργήσει μια νέα δυναμική.
Το κίνημα χρειάζεται να είναι έτοιμο να απαντήσει σε νέες προκλήσεις της εταιρείας και της κυβέρνησης με μαζικές κινητοποιήσεις και να διεκδικήσει:
- Καταγγελία της σύμβασης με την Eldorado και διεκδίκηση αποζημιώσεων για τη ζημιά που έχει κάνει.
- Καμιά νέα σύμβαση με αυτήν ή άλλη εταιρεία- οι εξορύξεις χρυσού φέρνουν μόνο καταστροφή!
- Αποκατάσταση της περιοχής με απασχόληση των εργαζομένων για όσο διαρκέσει το έργο.
- Απαλλαγή της περιοχής από την μεταλλευτική δραστηριότητα με ένα μαζικό πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων σε φιλικές προς το περιβάλλον παραγωγικές δραστηριότητες (υποδομές, υγεία, παιδεία, οικοτουρισμός και λαϊκός τουρισμός, συνεταιριστικής βάσης γεωργικές, κτηνοτροφικές, αλιευτικές, μελισσοκομικές δραστηριότητες, αλλά και βιομηχανική παραγωγή με σεβασμό στο περιβάλλον).
Αυτός είναι και ο μόνος τρόπος να αντιμετωπιστεί η ανεργία την οποία χρησιμοποιεί η κάθε εταιρεία σαν εκβιασμό απέναντι στους κατοίκους
