Διασκευή άρθρου του Rob Jones, μέλους της «Σοσιαλιστικής Εναλλακτικής», αδερφής οργάνωσης του «Ξ» στη Ρωσία
Οι δηλώσεις του Προέδρου της Ρωσίας Πούτιν στο τέλος της ετήσιας ομιλίας του για την «Κατάσταση του Έθνους» στα μέσα του Γενάρη, προκάλεσαν σοκ ακόμα και στους υπουργούς του. Σε αυτή την ομιλία ανακοίνωσε μία σειρά από τροποποιήσεις στο Σύνταγμα, που σύμφωνα με τον ίδιο, θα μειώσουν την εξουσία του Προέδρου, θα δώσουν επιπλέον εξουσίες στο Κοινοβούλιο και τον Πρωθυπουργό και θα μετατρέψουν το λεγόμενο «Συμβούλιο του Κράτους» από συμβουλευτικό όργανο σε κομμάτι των κυβερνητικών δομών.
Μόλις μία ώρα μετά την ομιλία, σε συνάντηση του Υπουργικού Συμβουλίου, ο Πρωθυπουργός Ντμίτρι Μεντβέντεφ ανακοίνωσε πως τόσο ο ίδιος, όσο και όλη η Κυβέρνηση παραιτούνται για να μπορέσουν να εφαρμοστούν όλες οι απαραίτητες αλλαγές. Στη συνέχεια ο σχετικά άγνωστος επικεφαλής της φορολογικής υπηρεσίας, Μιχαήλ Μισούστιν, θεωρούμενος ως «τεχνοκράτης», διορίστηκε πρωθυπουργός.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν αναζητά τρόπους για να διατηρήσει την εξουσία στα χέρια του μετά τη λήξη της Προεδρικής του θητείας το 2024. Σύμφωνα με το ρωσικό Σύνταγμα, κανείς δε μπορεί να υπηρετήσει πάνω από δύο θητείες ως Πρόεδρος της χώρας. Ο Πούτιν όμως βρίσκεται στην εξουσία από το 2000. Αφού εξέτισε τις δύο πρώτες θητείες, στη συνέχεια χρησιμοποίησε μία διφορούμενη διατύπωση ώστε να ανταλλάξουν θέσεις και να γίνει ο ίδιος Πρωθυπουργός και ο Μεντβέντεφ Πρόεδρος, για να επιστρέψει στη συνέχεια για δύο ακόμα θητείες. Προκειμένου να παρατείνει ακόμα περισσότερο τις θητείες του, το Σύνταγμα τροποποιήθηκε μετατρέποντάς τες σε 6ετείς.
Η Ρωσία δεν έχει αστική δημοκρατία. Τα κόμματα που κάνουν αντιπολίτευση (και δεν είναι ελεγχόμενα από το καθεστώς) και οι υποψήφιοι τους απαγορεύεται να συμμετέχουν στις εκλογές. Στο παρελθόν, ο Πούτιν είχε σημαντική υποστήριξη από την κοινωνία, αφού παρέλαβε τη σκυτάλη από το οικονομικό χάος και την καταστροφή της περιόδου του Μπόρις Γιέλτσιν, και το καθεστώς του φάνηκε να «επαναφέρει την τάξη». Αυτό συνέπεσε με μια περίοδο οικονομικής ανάπτυξης μέχρι το 2008, βασισμένης στις αυξημένες τιμές του πετρελαίου, η οποία αντανακλάστηκε σε κάποιο βαθμό και στο βιοτικό επίπεδο. Τα αποθέματα πετρελαίου χρησιμοποιήθηκαν για να ξεπεραστούν οι πρώτοι μήνες της παγκόσμιας κρίσης, αν και η οικονομία έπεσε σε πολύ χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, και η κατάληψη της Κριμαίας επέτρεψε στο Κρεμλίνο να προκαλέσει ένα έντονο, αν και σχετικά σύντομο, πατριωτικό κύμα.
Ξεκινάει μία δύσκολη περίοδος
Σήμερα, το Κρεμλίνο αντιμετωπίζει μία αναπτυσσόμενη κρίση σε πολλά μέτωπα. Το βιοτικό επίπεδο πέφτει συνεχώς τα τελευταία πέντε χρόνια. Και σα να μην ήταν αυτό αρκετό, μία νέα οικονομική κρίση πλησιάζει, που θα κάνει την κατάσταση για τη Ρωσία ακόμα δυσκολότερη. Η δυσαρέσκεια στην κοινωνία αυξάνεται αισθητά, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων που, μην έχοντας προλάβει το σοβιετικό καθεστώς, έχουν περάσει ολόκληρη τη ζωή τους κάτω από τον καπιταλισμό και πολλοί υπό την κυριαρχία του Πούτιν. Η δημοτικότητα της κυβέρνησης, όπως και του ίδιου του προέδρου βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο από τότε που ανέβηκε στην εξουσία.
Τα τελευταία δύο χρόνια έχουν ξεσπάσει σημαντικές διαμαρτυρίες ενάντια στις μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό, ενάντια στη διαφθορά και τα εκλογικά «μαγειρέματα», αλλά και για περιβαλλοντικά ζητήματα. Επιπροσθέτως, τα αγαπημένα «εθνικά έργα» του Πούτιν, μια σειρά από μεγαλόπνοες υποσχέσεις που έδωσε μετά τις τελευταίες εκλογές και που αποσκοπούσαν, για παράδειγμα, στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής, έχουν αποτύχει. Ακόμη και οι αλλαγές στο κλίμα υπονομεύουν το αίσθημα σταθερότητας που υπήρχε, αφού οι θερμοκρασίες στη Ρωσία αυξάνονται κατά περισσότερο από το διπλάσιο του ρυθμού της παγκόσμιας αύξησης.
Προς το παρόν, οι επιχειρήσεις στηρίζουν ολόψυχα το καθεστώς, οι επιχειρηματίες που στηρίζουν την αντιπολίτευση παραμερίζονται ή αναγκάζονται να φύγουν στο εξωτερικό, ενώ οι υπόλοιποι επωφελούνται από τους χαμηλούς μισθούς και την πολύ χαμηλή φορολογία. Αλλά με την παγκόσμια ύφεση να διαφαίνεται στον ορίζοντα και τις εκλογές για την Κρατική Δούμα που θα γίνουν την επόμενη χρονιά, το Κρεμλίνο φαίνεται νευρικό.
Παρόλο που οι δυνάμεις του Πούτιν δεν υπάρχει πιθανότητα να χάσουν τις κοινοβουλευτικές εκλογές που ούτως ή άλλως είναι σε μεγάλο βαθμό στημένες, θα τεθούν υπό σημαντική αμφισβήτηση εάν η συμμετοχή είναι πολύ μικρή ή αν, όπως συνέβη στη Μόσχα το περασμένο καλοκαίρι, αναπτυχθούν μεγάλες κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας ενάντια στον αποκλεισμό των υποψηφίων της αντιπολίτευσης. Η ανάπτυξη ενός μαζικού κινήματος, θα μπορούσε να προκαλέσει ρωγμές στην αστική τάξη.
Προληπτικές κινήσεις
Έτσι, φαίνεται πως το Κρεμλίνο έχει αποφασίσει να πάρει από τώρα μέτρα για να εξασφαλίσει τη διατήρηση του Πούτιν στην εξουσία. Για κάποια χρόνια, η καλύτερη λύση φαινόταν να είναι η ενίσχυση της σχέσης Ρωσίας και Λευκορωσίας, ώστε να υπάρξει κάποια μορφή ομοσπονδίας, με έναν Ομοσπονδιακό Πρόεδρο -τον Πούτιν. Όμως, ο Πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο αντιστέκεται σε αυτό το σχέδιο, ειδικά μετά τις εξελίξεις στην Ουκρανία, και απομακρύνεται συνεχώς από τη ρωσική επιρροή αναπτύσσοντας σχέσεις με την ΕΕ. Έτσι, το μέχρι πρόσφατα δημοφιλέστερο σχέδιο του Πούτιν φαίνεται να έχει απομακρυνθεί και η επιλογή του Καζακστάν έχει έρθει στο προσκήνιο.
Εκεί, ο αυταρχικός Πρόεδρος Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ αποσύρθηκε από την Προεδρία, τοποθέτησε την κόρη του στην ηγεσία του Κοινοβουλίου, εξασφάλισε την εκλογή ενός προέδρου «μαριονέτα» και ανέλαβε ο ίδιος το Συμβούλιο Ασφαλείας της χώρας, στην ουσία παραμένοντας στην εξουσία. Και, παρεμπιπτόντως μετονόμασε την πρωτεύουσα, δίνοντάς της το όνομά του.
Τώρα μένει να δούμε πως θα εξελιχθεί η κατάσταση στη Ρωσία τους επόμενους μήνες. Ο σχεδόν άγνωστος Πρωθυπουργός Μισούστιν ίσως αποτελεί προσωρινή λύση, με τη δουλειά του να είναι μόνο να κρατήσει το φρούριο όσο πραγματοποιούνται οι συνταγματικές αλλαγές, αν και έχει ήδη υπαινιχθεί ότι οι φόροι των επιχειρήσεων θα μειωθούν ακόμη περισσότερο. Η υποψηφιότητά του πέρασε στο Κοινοβούλιο χωρίς καμία διαφωνία. Οι αυτοαποκαλούμενοι «Κομμουνιστές», πιστοί πάντα στο Κρεμλίνο, απλά απείχαν.
Αλλά σε περίπτωση που ο Μισούστιν θελήσει να πάρει πρωτοβουλίες και να παίξει πιο πρωταγωνιστικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων, φαίνεται πως το Κρεμλίνο είναι έτοιμο να τον αντιμετωπίσει. Τους τελευταίους μήνες φρόντισαν να συλλάβουν έναν αριθμό υψηλόβαθμων περιφερειακών εφοριακών υπαλλήλων, κάτι που συχνά αποτελεί προειδοποίηση προς τους ανωτέρους τους να μη βγαίνουν εκτός γραμμής.
Την ίδια ώρα, ο ακτιβιστής κατά της διαφθοράς Αλεξέι Ναβάλνι, ισχυρίζεται ότι ο Μισούστιν και η σύζυγός του έχουν περιουσιακά στοιχεία πολλές φορές μεγαλύτερα από αυτά που θα επέτρεπαν τα επίσημα εισοδήματά τους.
Συνταγματική Αναθεώρηση
Παράλληλα, το Κρεμλίνο προωθεί τις συνταγματικές αλλαγές. Μία ομάδα 75 δικηγόρων, ακαδημαϊκών, ανθρώπων «του πολιτισμού και του αθλητισμού» έχουν αναλάβει να εξετάσουν τις προτάσεις. Προς το παρόν υπάρχουν 11 προτάσεις που εξετάζονται. Μέσα σε αυτές είναι η ενίσχυση της εξουσίας του «Συμβουλίου του Κράτους» και η απαγόρευση οποιουδήποτε έχει διπλή υπηκοότητα ή κατοικία σε άλλες χώρες να συμμετέχει σε οποιαδήποτε κρατική θέση. Ανάμεσα στις αλλαγές περιλαμβάνεται και ένα σημείο που εισάγει στο Σύνταγμα την αυτόματη αναπροσαρμογή των συντάξεων.
Είναι πιθανό ότι η βασική αλλαγή θα γίνει σε σχέση με τις αρμοδιότητες του «Συμβουλίου του Κράτους», το οποίο σήμερα είναι συμβουλευτικό όργανο, αποτελούμενο από τους διοικητές των 7 ομοσπονδιακών περιφερειών, διορισμένους από το Κρεμλίνο, τους εγκεκριμένους από το Κρεμλίνο αρχηγούς της Περιφερειακής Κυβέρνησης και τέσσερις εκπροσώπους της Δούμας. Φαίνεται επίσης ότι θα προστεθούν και οι αρχηγοί των υπηρεσιών ασφαλείας, γεγονός που θα επιτρέψει στον Πούτιν, ως επικεφαλής του «Συμβουλίου το Κράτους», να είναι αυτός που θα ασκεί την πραγματική εξουσία.
Δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι αυτή η ομάδα εργασίας για το Σύνταγμα θα κάνει απλά κάποιες «τροποποιήσεις» στην πρόταση του Κρεμλίνου για την άρση του περιορισμού των δύο προεδρικών θητειών, επιτρέποντας στον Πούτιν να δεχθεί «τη βούληση του λαού» και να γίνει πρόεδρος εφ’ όρου ζωής. Μία άλλη πιθανή εξέλιξη είναι να δημιουργηθεί μία νέα θέση, αυτή του «Εθνικού Ηγέτη».
H «ψήφος του λαού»
Όποιες και να είναι οι τελικές τροποποιήσεις στο Σύνταγμα, οι προτάσεις θα παρουσιαστούν σαν ένα «πακέτο» που θα τεθεί προς ψήφιση στις αρχές του Μαΐου. Το Κρεμλίνο επιμένει πως δεν πρόκειται για δημοψήφισμα, αλλά δεν εξηγεί τί εννοεί με αυτό. Στην πραγματικότητα, θα διοργανωθεί ένα δημοψήφισμα σχεδιασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να δηλωθεί η εμπιστοσύνη στον Πρόεδρο.
Συγκριτικά με άλλες χώρες του κόσμου, η ρωσική κοινωνία τηρούσε αποστάσεις από τις πολιτικές διεργασίες. Αλλά αυτές οι αλλαγές, οι πιο σημαντικές των τελευταίων χρόνων, έχουν προκαλέσει ένα κύμα πολιτικών συζητήσεων. Πολλοί σχολιάζουν την υπόσχεση για αύξηση των συντάξεων, περίπου ένα χρόνο μετά την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, κάτι που δείχνει καθαρά ότι είναι αδύνατο να υπάρξει οποιαδήποτε εμπιστοσύνη σε αυτές τις προτάσεις. Η πραγματικότητα είναι πως η προσπάθεια να αλλάξουν οι κρατικές δομές αποτελεί την αναγνώριση ότι το καθεστώς φοβάται για την επικείμενη κρίση. Είναι πολύ νωρίς για να ξέρουμε εάν αυτές οι αλλαγές θα προκαλέσουν αντιδράσεις και θα μεταφραστούν σε κινητοποιήσεις ή όχι, αλλά είναι αναπόφευκτο ότι την επόμενη περίοδο η αυτοπεποίθηση της κοινωνίας πως έχει τη δύναμη να αντισταθεί θα αυξηθεί.
Αγώνας για δημοκρατικά και κοινωνικά δικαιώματα
Η φιλελεύθερη αντιπολίτευση θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί την κατάσταση καλώντας να μπει ένα τέλος στον αυταρχισμό και για μία μορφή «έντιμου καπιταλισμού». Η αντίφαση στην επιχειρηματολογία της είναι πως το υπάρχον καθεστώς ικανοποιεί μια χαρά τις επιθυμίες της πλειοψηφίας των Ρώσων αστών. Παράλληλα, η αντιπολίτευση διαχωρίζει την ανάγκη του αγώνα για γνήσια δημοκρατικά δικαιώματα από τα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα – σε πολλές περιπτώσεις υποστηρίζουν τους χαμηλότερους μισθούς και τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος. Με αυτή τη στάση αποξενώνουν την εργατική τάξη, τη μόνη δύναμη που μπορεί να φέρει πραγματική αλλαγή στη Ρωσία.
Η δουλειά μας, ως επαναστάτες, σε τέτοιες συνθήκες, είναι να βρισκόμαστε στην πρώτη γραμμή του αγώνα για τα δημοκρατικά και τα εργατικά δικαιώματα. Αντί να αποφασίσει για τις προτάσεις του Κρεμλίνου μία ομάδα εργασίας 75 ατόμων που εκπροσωπεί την ρωσική ελίτ, υποστηρίζουμε τη σύγκληση μιας Συντακτικής Συνέλευσης αποτελούμενης από δημοκρατικά εκλεγμένους αντιπροσώπους των εργαζομένων, της νεολαίας και των εθνικών μειονοτήτων της Ρωσίας για τη δημιουργία μιας πραγματικά δημοκρατικής κυβέρνησης. Ταυτόχρονα, αγωνιζόμαστε για αξιοπρεπείς μισθούς για όλους, την ανάκληση των συνταξιοδοτικών μεταρρυθμίσεων, την απαραίτητη χρηματοδότηση για ένα δωρεάν και ποιοτικό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και εκπαίδευσης και για την κοινωνικοποίηση των φυσικών πόρων, των τραπεζών και των μεγάλων επιχειρήσεων. Ο μόνος τρόπος για να τερματιστεί αυτό το αυταρχικό καπιταλιστικό καθεστώς, είναι να αγωνιστούμε για μια δημοκρατική σοσιαλιστική Ρωσία, στα πλαίσια ενός σοσιαλιστικού κόσμου.
