Άννα Κ.,
ψυχολόγος
Θέλησα να γράψω δυο λόγια κι εγώ για το τραγικό αεροπορικό δυστύχημα της 24ης Μαρτίου, όχι όμως από την πλευρά του «ειδικού», αλλά με πολύ μεγάλο προβληματισμό για το πώς έχει αντιμετωπιστεί το θέμα της κατάθλιψης από τα ΜΜΕ.
Από τη μέρα που συνετρίβη το αεροσκάφος στις Γαλλικές Άλπεις κυριαρχεί στα ΜΜΕ, με το ενδιαφέρον να εστιάζεται στα αίτια της πτώσης που κόστισε την ζωή 149 ανθρώπων. Κάθε μέρα περνάν μπροστά μας οι πιο αιματοβαμμένες σελίδες στην ιστορία της πολιτικής αεροπορίας αλλά οι «αναλύσεις» εστιάζονται στο προφίλ του συγκυβερνήτη που από ότι φαίνεται είχε διαγνωστεί με παλαιότερα με κατάθλιψη.
Ξαφνικά έγιναν όλοι δικαστές κι απαιτούν να μην εργάζονται σε τόσο υπεύθυνες θέσεις όσοι είναι διαγνωσμένοι με κάποια ψυχική νόσο. Φυσικά, έχει τεράστια σημασία να διερευνηθεί τι θα μπορούσε να γίνει αποτελεσματικότερα ώστε να αποφεύγονται τέτοιες τραγωδίες. Είναι χρήσιμο να ανοίξει η συζήτηση και να βελτιώνεται μέρα με την μέρα η εκπαίδευση του προσωπικού της αεροπορίας.
Η αλήθεια είναι όμως πως δεν γνωρίζουμε το τι ακριβώς οδήγησε τον συγκυβερνήτη σε αυτή την πράξη. Δεν είναι σίγουρο τι σκεφτόταν. Και πολύ περισσότερο ποιος μπορεί να μας πει πως έφταιγε η κατάθλιψή του; Μάλιστα τα media έβγαλαν και το «λαβράκι» πως είχε χωρίσει πρόσφατα από την αγαπημένη του οπότε βρήκαν εύκολα την πλοκή σε μια ιστορία που σε μεγάλο βαθμό δημιουργήσαν μόνα τους. Αυτό που μας ενδιαφέρει όμως είναι πως θα αποφύγουμε ξανά τέτοια ατυχήματα και όχι αν ο πιλότος χώρισε κι αν η κοπέλα του ήταν έγκυος.
Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ίσως ο Μπογδάνος του ΣΚΑΙ. Αυτή η διάνοια της δημοσιογραφίας, σε ένα από τα άπειρα ρεπορτάζ για το θέμα, είχε σαν βασική λεζάντα «τρελός και με χαρτί- έκρυψε την υποχρεωτική αναρρωτική και πήγε να πετάξει το αεροπλάνο»! Προφανώς και είναι τεράστιο θέμα η φυσική κατάσταση του προσωπικού και με ποιόν τρόπο παίρνονται οι αποφάσεις για της συνθήκες κάθε συγκεκριμένης πτήσης. Αλλά από πού κι ως πού αυτό δίνει το δικαίωμα στον Μπογδάνο και στον κάθε Μπογδάνο να αναφέρεται με τόσο ρατσιστικό, τόσο στιγματιστικό τρόπο στην ψυχική ασθένεια; Με ποιο δικαίωμα αποφασίζουν ότι ο καταθλιπτικός έχει χάσει το δικαίωμά του στην εργασία;
Προφανώς κάποιοι πιλότοι θα πέσουν θύματα της κατάθλιψης. Το ίδιο ισχύει όμως και για τους γιατρούς, ένα εξίσου «υπεύθυνο» επάγγελμα των οποίων ο κλάδος έχει ποσοστά κατάθλιψης μεγαλύτερα από του γενικού πληθυσμού. Τα ποσοστά της κατάθλιψης ειδικά τα τελευταία χρόνια είναι συντριπτικά, και στην Ελλάδα, δεν «φαίνονται» όμως γιατί λόγω φόβου για κοινωνική απομόνωση οι άνθρωποι δυσκολεύουνται να μιλήσουν για αυτό.
Όμως πρέπει να γνωρίζουμε πως η κατάθλιψη, πουθενά μα πουθενά, δεν έχει αποδειχτεί να σχετίζεται με επιθετική συμπεριφορά! Η κατάθλιψη είναι ένα μαρτύριο που τραβάει ο ίδιος ο άνθρωπος και χρειάζεται στήριξη, σε όλα τα επίπεδα για να βοηθηθεί να βγει από αυτήν. Ακόμη και οι βαριές μορφές ψυχικής νόσου, όπως η σχιζοφρένεια, έχουν στιγματιστεί τόσο πολύ ώστε να ταυτίζονται με τον δημόσιο κίνδυνο και το κοινό να αντιμετωπίζει φοβικά όσους ανθρώπους βρίσκονται σε αυτή την εξαιρετικά δύσκολη θέση.
Πουθενά όμως δεν αποδεικνύεται πως οι ψυχικά ασθενείς άνθρωποι είναι επικίνδυνοι! Ίσα- ίσα, τα ποσοστά παραβατικότητας είναι χαμηλότερα από αυτά στον γενικό πληθυσμό!
Ο στιγματισμός της ψυχικής ασθένειας δεν είναι κάτι καινούριο. Και οι ταινίες του Χολιγουντ τύπου «ο σχιζοφρενής δολοφόνος με το πριόνι» έχουν βάλει το χεράκι τους ώστε να τσουβαλιαστούν όλοι οι ψυχικά ασθενείς στην κατηγορία των «επικίνδυνων».
Αν η κοινωνία ταυτίζει την κατάθλιψη με την επικινδυνότητα, πώς ένας καταθλιπτικός θα βρει το κουράγιο να ζητήσει βοήθεια; Πώς δεν θα χωθεί ακόμη πιο βαθιά στα συναισθήματα ενοχής και ντροπής που έτσι κι αλλιώς βιώνει; Το πιο σημαντικό για έναν άνθρωπο με κατάθλιψη είναι το υποστηρικτικό δίκτυο που έχει ή δεν έχει κοντά του.
Τέτοιου είδους ζητήματα σε εποχές σαν την σημερινή έχουν μεγάλη σημασία και δεν πρέπει να περνάνε «στα ψιλά». Γιατί η μαζική φτωχοποίηση, τα οικονομικά προβλήματα και η πτώση του βιοτικού επιπέδου είναι άμεσα συνδεδεμένα με διαταραχές της διάθεσης και καταθλιπτικά συμπτώματα. Σε οποιοδήποτε επιστημονικό άρθρο κι αν ανατρέξει κανείς βλέπει την ευθεία συσχέτιση μεταξύ αύξησης της ανεργίας και αύξησης της κατάθλιψης. Και η κατάθλιψη βάζει τον άνθρωπο σε έναν απίστευτο ψυχολογικό φαύλο κύκλο ώστε να δυσκολεύεται όλο και περισσότερο να αναζητήσει και να διεκδικήσει αποτελεσματικά δουλειά (σκεφτείτε τι γίνεται στις σημερινές συνθήκες όταν δεν βρίσκει πλέον κανείς δουλειά…).
Αναρωτιέται κανείς λοιπόν, η συζήτηση σε αυτό που λέμε καταρχήν «πρόληψη» κι έπειτα στην φροντίδα και υποστήριξη όσων ανθρώπων υποφέρουν, πότε θα ανοίξει; Πρέπει σαν κοινωνία να δούμε πώς μπορούν τέτοια φαινόμενα να τα προλαβαίνουμε, όχι με απειλές και φόβο, αλλά ξέροντας πως η κοινωνία μπορεί να βοηθήσει τον πιλότο, τον οδηγό λεωφορείου ή τον μανάβη που βρίσκεται σε στιγμές απελπισίας…
Οι άνθρωποι με κατάθλιψη, ή όποια ψυχική διαταραχή, χρειάζονται βοήθεια. Χρειάζονται τους φίλους και τους συγγενείς να τους στηρίξουν. Χρειάζονται όμως και την απελευθέρωση από το στίγμα και την ντροπή, τις ίσες ευκαιρίες και την πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας υπηρεσίες στην γειτονιά τους για να μην καταντήσει η κοινωνία μας χειρότερη ζούγκλα από αυτήν που είναι σήμερα.
