Από την πρώτη στιγμή που έγινε γνωστό το δυστύχημα στα Τέμπη, δύο πράγματα ήταν φανερά: για την πλειοψηφία της κοινωνίας ήταν καθαρό πως πρόκειται για έγκλημα και για την κυβέρνηση και τους συμμάχους της στα ΜΜΕ ήταν καθαρό πως χρειαζόντουσαν έναν αποδιοπομπαίο τράγο.
Έτσι, χωρίς να περιμένουν στιγμή κι ενώ ακόμα δεν είχαν απεγκλωβιστεί όλοι οι τραυματίες και οι νεκροί, πόσο μάλλον δεν είχε ξεκινήσει η έρευνα για το τι ακριβώς συνέβη, καλοθελητές του συστήματος, δημοσιογράφοι των κυρίαρχων ΜΜΕ, έβγαλαν πόρισμα και ετυμηγορία: φταίει ο Σταθμάρχης Λάρισας.
Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος εγκλήματος
Ο πρόεδρος των μηχανοδηγών του ΟΣΕ, Κώστας Γενιδούνιας λίγο μετά το δυστύχημα σε ερώτηση δημοσιογράφου κατήγγειλε ότι:
«Δεν λειτουργεί τίποτα. Γίνονται όλα με ανθρώπινο παράγοντα, χειροκίνητα. Είμαστε στο manual (χειροκίνητο). Όπως είμαστε σε όλη τη διαδρομή Αθήνα – Θεσσαλονίκη»
Και συνέχισε λέγοντας πως δεν λειτουργεί κανένα ηλεκτρονικό σύστημα ελέγχου, ούτε οι ενδείξεις, ούτε τα φωτοσήματα, ούτε ο έλεγχος της κυκλοφορίας.
Ο συνταξιούχος μηχανοδηγός, Ζαφείρης Βελής σε εκπομπή του MEGA ανέφερε ανάμεσα σε άλλα:
«Για άλλη μία φορά προσπαθούν να τα φορτώσουν όλα σε ένα εργαζόμενο και να μείνουν οι πραγματικές αιτίες στο απυρόβλητο. Αυτό που συμβαίνει τα τελευταία χρόνια και έχει ενταθεί την τελευταία περίοδο, από την ιδιωτικοποίηση και μετά, είναι ότι τα συστήματα ασφαλείας – που είναι αυτά που θα μπλοκάρουν το πιθανό λάθος που θα κάνει ο κάθε εργαζόμενος- δεν υπάρχουν».
Η Ενωτική Δημοκρατική Συνδικαλιστική Κίνηση Σιδηροδρομικών στις 7 Φλεβάρη είχε βγάλει ανακοίνωση στην οποία αναφερόταν σε 2 ατυχήματα που είχαν πραγματοποιηθεί τις προηγούμενες μέρες ενώ επίσης ανέφερε:
«Δεν θα περιμένουμε το δυστύχημα που έρχεται, για να τους δούμε να χύνουν κροκοδείλια δάκρυα, κάνοντας διαπιστώσεις.»
Το πρωτοβάθμιο σωματείο εργαζομένων Πανελλήνια Ένωση Προσωπικού Έλξης είχε εκδώσει εξώδικη διαμαρτυρία κατά της διοίκησης του ΟΣΕ στις 31 Οκτωβρίου 2022, όπου ανέφερε τον τραυματισμό μηχανοδηγού όταν η αμαξοστοιχία που οδηγούσε προσέκρουσε σε καλώδια ηλεκτροκίνησης τα οποία κρέμονταν και ήταν υπό τάση, αναφέροντας ταυτόχρονα την κακή κατάσταση της σιδηροδρομικής υποδομής, την έλλειψη συντήρησής της, τη µη λειτουργία φωτοσηµάτων και τηλεδιοίκησης, τη µη λειτουργία του συστήματος ETCS, δηλαδή του συστήματος ασφαλείας για τον έλεγχο των τρένων, τη µη λειτουργία τηλεµατικής στους σταθμούς κ.ά.
Η απάντηση της διοίκησης ήταν ένα εξώδικο και από τη δική τους μεριά, που απαξίωνε πλήρως τους ισχυρισμούς του σωματείου και έκανε λόγο για «αυθαίρετους ισχυρισμούς».
Όλα επομένως δείχνουν πως το έγκλημα στα Τέμπη ήταν «προδιαγεγραμμένο» και «φυσικό» επακόλουθο της πλήρους απαξίωσης του σιδηρόδρομου, των μέτρων ασφαλείας, των ζωών των εργαζόμενων και των επιβατών.
Δεν υπάρχει ανθρώπινο λάθος που να μπορεί να προκαλέσει τέτοιο δυστύχημα
«Ακόμα και αν γίνει το οποιοδήποτε [ανθρώπινο] λάθος και μπεις σε λάθος γραμμή, τότε ανάβει το κόκκινο φανάρι. Αυτό σημαίνει ότι ο μηχανοδηγός δεν μπορεί να περάσει το φωτεινό σηματοδότη. Αν προσπαθήσεις να περάσεις το κόκκινο, τότε ενεργοποιούνται αυτόματα τα φρένα της αμαξοστοιχίας. Τα τρένα έχουν μαγνήτες, οι οποίοι κολλάνε πάνω στις ράγες και το τρένο ακινητοποιείται αυτόματα. Αν γίνει κάτι τέτοιο ενημερώνεται άμεσα ο σταθμάρχης.
»Η τελευταία δικλείδα ασφαλείας είναι η εκπομπή σήματος GPS. Με το που θα πατήσουμε το κόκκινο κουμπί έκτακτης ανάγκης μέσα στο τρένο, ειδοποιούμε τόσο το σταθμάρχη όσο και όλες τις υπόλοιπες αμαξοστοιχίες που βρίσκονται σε μεγάλη ακτίνα στην περιοχή. Τότε όλοι οι μηχανοδηγοί είναι υποχρεωμένοι να ακινητοποιήσουν άμεσα τα τρένα τους».
Τα παραπάνω αποτελούν αποσπάσματα της συνέντευξης που έδωσε η μηχανοδηγός Σοφία Παλαμίδη στην ιστοσελίδα Reader, όπου περιέγραψε τους κανονισμούς που ισχύουν στον σιδηρόδρομο της Γερμανίας. Στην ίδια συνέντευξη η Σοφία Παλαμίδη αναφέρει πως για να γίνει μηχανοδηγός χρειάστηκε να περάσουν 3 χρόνια δύσκολης εκπαίδευσης.
Αποτελούν επίσης την πιο γλαφυρή απόδειξη πως ποτέ από μόνο του ένα ανθρώπινο λάθος δεν είναι υπεύθυνο για μια καταστροφή όπως το δυστύχημα στα Τέμπη. Οι υπεύθυνοι είναι όσοι με τις πολιτικές επιλογές και τις αποφάσεις τους μετέτρεψαν τον σιδηρόδρομο σε ωρολογιακή βόμβα.
Ρουσφέτια και μπλοκάκια
Ο Γιάννης Κολλάτος, πρώην σταθμάρχης Λάρισας, σε συνεντεύξεις του μιλάει ευθέως για τον διορισμό του σταθμάρχη Λάρισας σε αυτήν τη θέση:
«Στα 59 του χρόνια μεσολάβησε το κόμμα και τον κάνανε σταθμάρχη».
Ανέφερε, όπως επίσης πως η εκπαίδευσή του κράτησε μόλις κάποιους μήνες, πως δούλεψε για 15 μέρες στην Καλαμπάκα από όπου διέρχονται μόλις 2 τρένα το 24ωρο και στη συνέχεια μετακινήθηκε στον πολύ πιο απαιτητικό σταθμό στη Λάρισα και πως ήταν ο μόνος που έγινε μόνιμος σταθμάρχης, ενώ οι υπόλοιποι ήταν με μπλοκάκι!
Αλήθεια, τι είναι πιο τραγικό; Το γεγονός πως ένας άπειρος εργαζόμενος μεταφέρεται σε θέση ευθύνης λόγω κομματικής θέσης ή το γεγονός πως σήμερα υπάρχουν εργαζόμενοι σταθμάρχες με μπλοκάκι;
Την ίδια ώρα όμως, ο Κολλάτος ξεκαθαρίζει πως ακόμα και αυτό το λάθος του σταθμάρχη δεν θα οδηγούσε σε δυστύχημα αν λειτουργούσε η τηλεδιοίκηση. Γιατί λοιπόν δεν λειτουργούσε;
Μνημόνια, αναθέσεις και ο Μπόμπολας
Ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 90 και τις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι κυβερνήσεις «έσπασαν» τον ΟΣΕ σε πολλά διαφορετικά κομμάτια, με σκοπό να πουλήσουν τα κερδοφόρα στο αδηφάγο ιδιωτικό κεφάλαιο και να κρατήσουν αυτά που κοστίζουν. Έτσι, παρά το ξεπούλημα υπηρεσιών του ΟΣΕ σε ιδιώτες, η συντήρηση των γραμμών παρέμεινε στην ευθύνη του δημοσίου.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ των «Reporters United», από το 2010 και μετά, λόγω Μνημονίου, σταματάει η επιδότηση για τη συντήρηση των συστημάτων σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης, που ενώ υπάρχουν στο μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου, αχρηστεύονται και παύουν να λειτουργούν. Οι εργαζόμενοι μετατάσσονται σε άλλες θέσεις και ο εξοπλισμός λεηλατείται.
Το 2014 η ΕΡΓΟΣΕ που είναι κρατική και υπεύθυνη για τις υποδομές του σιδηροδρόμου, με χρηματοδότηση από την ΕΕ υπογράφει σύμβαση με την κοινοπραξία των εταιρειών ΤΟΜΗ ΑΒΕΤΕ (θυγατρική 100% του Άκτορα, νυν Ελλάκτωρ) και Alstom Transport SA, με προϋπολογισμό 41,3 εκατ. ευρώ που προβλέπει την παράδοση των συστημάτων σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης το 2016.
Η παράδοση δεν έγινε ποτέ.
Η κοινοπραξία των δύο εταιρειών, επικαλέστηκε ασάφειες που υπήρχαν στη σύμβαση, που τους έδωσε τη δυνατότητα να διεκδικήσουν νέα –και προφανώς– ακριβότερη σύμβαση. Τον Ιούλιο του 2018 και αφού μέχρι τότε δεν είχε προχωρήσει καθόλου το έργο, οι εταιρείες διεκδικούν ξανά και ξανά την υπογραφή συμπληρωματικής σύμβασης, τα καταφέρνουν και ανεβάζουν το κόστος του έργου κατά 13,3 εκατομμύρια ευρώ!
Ακόμα και κάτω από αυτές τις συνθήκες, το έργο μέχρι και σήμερα όχι απλά δεν έχει ολοκληρωθεί, αλλά είναι πολύ πίσω, με εκτιμήσεις να λένε πως θα παραδοθεί κάποια στιγμή το 2024.
Με άλλα λόγια, για το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη δεν φταίει ένα ανθρώπινο λάθος, αλλά η φύση και τα έργα του καπιταλιστικού συστήματος που απαξίωσε τον δημόσιο σιδηρόδρομο, πούλησε τα κομμάτια που φέρνουν κέρδος κοψοχρονιά σε ιδιώτες, κράτησε τα δαπανηρά, τα παραχώρησε σε ιδιωτικές εταιρείες που αναλώθηκαν για χρόνια στο πως θα ροκανίσουν περισσότερο δημόσιο χρήμα. Και αφού είχαν δημιουργηθεί όλες οι συνθήκες για ένα δυστύχημα, το κόμμα της ΝΔ διόρισε έναν ανίκανο αλλά «δικό τους» σε μια κομβική θέση, ολοκληρώνοντας το δράμα.
Καμιά εμπιστοσύνη στο κεφάλαιο και στους εκπροσώπους του
Οι νεκροί των Τεμπών δεν ήταν άνθρωποι που βρέθηκαν στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή. Ήταν άνθρωποι που ανήκουν στα στρώματα των εργαζομένων, των νέων και των φτωχότερων στρωμάτων. Οι δεκάδες χιλιάδες που βγαίνουν στους δρόμους, συμμετέχουν στις κινητοποιήσεις ακριβώς με αυτήν τη γνώση: κυβέρνηση και ιδιώτες δολοφόνησαν κάποιους από εμάς, για τα δικά τους συμφέροντα.
Απέναντι στα κέρδη του κεφαλαίου και στα συμφέροντά τους, οι μόνοι που μπορούν να εξασφαλίσουν πραγματικά ασφαλείς, δημόσιες και φτηνές μετακινήσεις, είναι οι άνθρωποι της εργασίας, τα πλατιά στρώματα της κοινωνίας που αυτές τις μέρες πλημμυρίζουν τους δρόμους.
