Το παρακάτω κείμενο είναι βασισμένο στην εισήγηση της Ευμορφίας Τσαμπά, μέλους της Πρωτοβουλίας Πολιτών Βόλου ενάντια στην καύση σκουπιδιών «NoBurn», στη διαδικτυακή εκδήλωση της κίνησης «Χωματερή STOP» στη Δυτική Αθήνα, που πραγματοποιήθηκε στις 14/12.
Κατανοώντας ότι η Δυτική Αθήνα έχει εδώ και πολλά χρόνια «καεί» από την ταφή των σκουπιδιών και ίσως, μέσα στην απελπιστική κατάσταση που βιώνουν οι κάτοικοί της να βλέπουν στην καύση μία διέξοδο, απαραίτητο είναι αρχικά να σας μεταφέρω την εμπειρία του Βόλου.
Η εμπειρία της καύσης
Εδώ λοιπόν, σύμφωνα με την επιδημιολογική μελέτη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, του Νοσοκομείου Βόλου και του Ιατρικού Συλλόγου Μαγνησίας, που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2019 με στοιχεία της τελευταίας δεκαετίας, «ο καρκίνος του ήπατος είναι ήδη 300% πάνω σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα, ο καρκίνος του οισοφάγου 45% και 400% πάνω τα εγκεφαλικά επεισόδια, ενώ αυξητικές είναι οι τάσεις για τον καρκίνο του αναπνευστικού καθώς και τα καρδιαγγειακά».
Εδώ επίσης, διαπιστώθηκε πως τις ημέρες που έχουμε υπέρβαση σε ρύπους -δηλαδή τις μισές μέρες του χρόνου- υπάρχει αύξηση κατά 32% των παιδιατρικών περιστατικών στο Νοσοκομείο και κατά 25% των παθολογικών περιστατικών που αφορούν σε ενήλικες, όπως μας λένε τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν τον Οκτώβριο στο Πανελλήνιο Συνέδριο «Ημέρες Πνευμονολογίας».
Εδώ στον Βόλο, υπάρχουν ώρες που θαβόμαστε μέσα στα σπίτια μας, γιατί ο αέρας έξω είναι τόσο αισθητά τοξικός από τη μυρωδιά και το κάψιμο που σου αφήνει στα πνευμόνια, που στην πραγματικότητα δεν χρειαζόμαστε κανέναν μετρητή ρύπων και καμία μελέτη, για να διαπιστώσουμε ότι αναπνέουμε δηλητήριο.
Δηλητήριο που κατά το μεγαλύτερο μέρος του προέρχεται από τις καμινάδες της τοπικής τσιμεντοβιομηχανίας ΑΓΕΤ, συμφερόντων της πολυεθνικής Lafarge-Holcim, που καίει σκουπίδια με διάφορες περίεργες κωδικές ονομασίες (όπως rdf, srf, προσφάτως αποπειράθηκε να κάψει και clo, αλλά αποτράπηκε από το κίνημα…). Το 2017 η ΑΓΕΤ πήρε άδεια από τον Φάμελλο, τότε υπ. Περιβάλλοντος του ΣΥΡΙΖΑ, για καύση 200.000 τόνων σκουπιδιών τον χρόνο, από τους 7.500 τόνους που μπορούσε να καίει μέχρι τότε. Από τη στιγμή που δόθηκε η συγκεκριμένη άδεια, η τοξική δυσοσμία που σκεπάζει την πόλη έχει σταδιακά αυξηθεί τόσο σε ένταση όσο και σε διάρκεια, για να φτάσει σήμερα να είναι σχεδόν καθημερινό θέμα συζήτησης.
Η καύση των πλαστικών
Το ζήτημα της καύσης σκουπιδιών συνδέεται κατά κύριο λόγο με την καύση πλαστικών, καθώς τα πλαστικά αφενός αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό των αστικών απορριμμάτων, αφετέρου με αυτά είναι που επιτυγχάνεται η υψηλή θερμογόνος δύναμη που χρειάζονται είτε η τσιμεντοβιομηχανία, είτε τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας.
Κατάτη διαδικασία λοιπόν της καύσης πλαστικών εκλύονται διοξίνες, οι οποίες κατά κοινή επιστημονική αποδοχή είναι από τους τοξικότερους ρύπους που έχει φτιάξει ο άνθρωπος και από τους σημαντικότερους ρυπαντές του περιβάλλοντος. Οι επιπτώσεις τους είναι μη αναστρέψιμες, κι ένας από τους λόγους είναι ότι δεν διασπώνται και δρουν σωρευτικά. Ακόμα και η βραχυχρόνια έκθεση σε απειροελάχιστες ποσότητες διοξινών έχει σοβαρότατες επιπτώσεις στα κυριότερα συστήματα του οργανισμού (όπως αναπνευστικό, νευρολογικό, ανοσοποιητικό και καρδιολογικό). Άλλοι ρύποι που εκλύονται, επίσης ιδιαιτέρως επιβλαβείς, είναι τα φουράνια, υδράργυρος, το αρσενικό, το βάριο, το κάδμιο και άλλα βαρέα μέταλλα.
Οι επιπτώσεις στο περιβάλλον
Αυτές είναι οι άμεσες επιπτώσεις της καύσης στην υγεία, αλλά υπάρχουν και οι εξίσου σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Διανύουμε μία περίοδο όπου πλέον κοντεύουμε να εξαντλήσουμε τους πόρους της γης – και αυτή βέβαια είναι άλλη μια παράμετρος που αποδεικνύει ότι ο καπιταλισμός και ο αδηφάγος καταναλωτισμός που αυτός υπαγορεύει, δεν είναι όροι βιώσιμοι για τον πλανήτη. Η επιτακτική ανάγκη να ελαχιστοποιήσουμε τη χρήση πόρων καθιστά πόρισμα της κοινής λογικής ότι δεν έχουμε την πολυτέλεια να καίμε υλικά τα οποία μπορούμε να επαναχρησιμοποιήσουμε, να επιδιορθώσουμε, να φτιάξουμε κάτι άλλο με αυτά ή να τα ανακυκλώσουμε.
Για αυτό και στην επιχειρηματολογία μας δεν πρέπει να μένει αναπάντητη η προσπάθεια των εκάστοτε κυβερνώντων να μας πλασάρουν την καύση για κυκλική οικονομία. Ο μόνος χαρακτήρας που μπορεί να έχει μια κυκλική οικονομία είναι αυτός της αποκατάστασης και αναγέννησης των πόρων, και οπωσδήποτε όχι της καταστροφής τους. Αναπάντητη επίσης δεν πρέπει να μένει η απόπειρα χαρακτηρισμού της καύσης ως ΑΠΕ (Ανανεώσιμη Πηγή Ενέργειας) λες και τα σκουπίδια είναι άπειρα και αποτελούν στοιχείο της φύσης, κάτι σαν τον αέρα και τον νερό, και δεν προέρχονται από τους πεπερασμένους πόρους του πλανήτη.
Επίσης, πόσο οικολογική μπορεί να είναι μια διαδικασία που εκτός από τα αέρια κατάλοιπα, μας αφήνει με σημαντική ποσότητα τοξικής στάχτης για να διαχειριστούμε, στάχτη που μέχρι στιγμής κάποιες χώρες την καταχωνιάζουν σε εγκαταλελειμμένα ορυχεία, άλλες την υαλοποιούν για να την καταστήσουν ανενεργή – ενώ η ΑΓΕΤ στον Βόλο περηφανεύεται ότι την ενσωματώνει στο τσιμέντο, λες και μ’ αυτό δεν θα φτιάξουμε σπίτια, σχολεία, νοσοκομεία, ή λες κι αυτά τα κτίρια θα ζήσουν για πάντα και δεν θα αποτελέσουν τα τοξικά σκουπίδια του αύριο!
Αν τηρούνταν η περιβαλλοντικά αποδεκτή ιεραρχία των βημάτων στη διαχείριση των απορριμμάτων (πρόληψη, Διαλογή στην Πηγή – ΔσΠ, επαναχρησιμοποίηση, επιδιόρθωση, μεταποίηση, ανακύκλωση), η καύση δεν θα μπορούσε καν να υπάρχει ως πρόταση στο τραπέζι, με την έννοια ότι δεν θα ήταν καν συμφέρουσα η κατασκευή εργοστασίων καύσης, αφού το υπόλειμμα θα ήταν μικρό. Αντιστρόφως, από τη στιγμή που ήδη συμφέροντα μεγέθους Μυτιληναίου και Μπόμπολα έχουν αποφασίσει να επενδύσουν στα προαναγγελθέντα μεγαθήρια καύσης, από τη στιγμή που ο νέος ΕΣΔΑ μας έχει δέσει με αυτή την επιλογή για τις επόμενες δεκαετίες –με χρηματικές ρήτρες μάλιστα, σε περίπτωση που δεν τους παραδίδουμε τις ποσότητες σκουπιδιών που χρειάζονται– καταλαβαίνουμε ότι η όποια πρόβλεψη για μείωση του όγκου των σκουπιδιών, ΔσΠ, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, κλπ, εμφανίζεται στα πρόσφατα νομοθετήματα υπάρχει μόνο για τα «μάτια του κόσμου» και της ΕΕ, που ακόμα κι αυτή στον Στρατηγικό Σχεδιασμό για τα Απορρίμματα του 2018 αναγράφει επί λέξει ότι «η αποτέφρωση είναι διαδικασία υψηλής περιβαλλοντικής όχλησης και ως εκ τούτου δεν συνίσταται».
Μας πλασάρουν λοιπόν αυτό το καταστροφικό μοντέλο διαχείρισης, που για όλους τους παραπάνω λόγους κι άλλους τόσους, εγκαταλείπεται πλέον ακόμα και σε χώρες με προϊστορία στην καύση για παραγωγή ενέργειας, όπως Δανία, Γερμανία και Σουηδία και μας το πλασάρουν ως τεχνολογία αιχμής που θα εξαφανίσει τα σκουπίδια μας, αφήνοντάς μας με πολλαπλά οφέλη. Στην πραγματικότητα αυτό που εξαφανίζει η καύση είναι τους υπό εξάντληση πόρους της γης, την υγεία μας, αλλά και λεφτά από τις ήδη άδειες τσέπες μας, καθώς σύμφωνα με το πρόσφατο νομοσχέδιο για την «ανακύκλωση», η επεξεργασία και η παραγωγή των απορριμματογενών καυσίμων θα πληρώνεται από τους δημότες, με χρέωση 35 ευρώ/τόνο, ασχέτως εάν αυτή η επεξεργασία θα γίνεται σε επιχειρήσεις ιδιωτικών μεγαλοσυμφερόντων, που θα κερδοφορούν και από την πώληση του ηλεκτρικού ρεύματος που θα παράγουν με δικά μας έξοδα!
Βόλος – το κίνημα ενάντια στην καύση
Για να επιστρέψουμε στο παράδειγμα του Βόλου, η ιστορία της καύσης σκουπιδιών μετράει ήδη 6 χρόνια, με την κυβέρνηση της ΝΔ να δίνει στην ΑΓΕΤ την πρώτη άδεια το 2014. Οι πολίτες όμως, το μάθαμε μόλις τρία χρόνια πριν, το 2017 επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, η οποία ανανέωσε την άδεια, από μία επερώτηση στη Βουλή τοπικού βουλευτή του ΚΚΕ. Τον Νοέμβριο λοιπόν του 2017 γεννιέται και το κίνημα κατά της καύσης στον Βόλο, με πρώτη συλλογικότητα την «Επιτροπή Αγώνα Πολιτών Βόλου ενάντια στην καύση σκουπιδιών».
Ως πρώτα βήματα ξεκινήσαμε μια δυναμική εκστρατεία ενημέρωσης των πολιτών, που περιλάμβανε από διάλεξη για τις συνέπειες της καύσης στον άνθρωπο και το περιβάλλον από τον Paul Connett, καθηγητή τοξικολογίας από πανεπιστήμιο της Ν. Υόρκης, μέχρι πολύωρη συναυλία στην παραλία του Βόλου, και δεκάδες άλλες μικρότερης εμβέλειας παρεμβάσεις στις γειτονιές με εκδηλώσεις, διανομή ενημερωτικού υλικού και πολλή κουβέντα με τον κόσμο.
Σημαντική νίκη του κινήματος το 2018, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην περαιτέρω αφύπνιση του κόσμου, αλλά και στο να περάσει η φωνή μας τα σύνορα του Βόλου, απετέλεσε το πεντάωρο μπλόκο στα φορτηγά που μετέφεραν το πλαστικό από το λιμάνι της ΑΓΕΤ στο εργοστάσιο, όπου αναγκάσαμε την Περιφέρεια να έρθει να πάρει δείγμα προς ανάλυση.Όπως αποδείχτηκε,ακόμη κι αυτό το υποτιθέμενο rdf που κανονικά θα έπρεπε να αποτελείται από μείγμα υλικών (πλαστικό, χαρτί και ύφασμα), ήταν στο μεγαλύτερο μέρος του πλαστικό. Τα αποτελέσματα του δείγματος που συλλέξαμε κι εμείς εκτός από την Περιφέρεια και το στείλαμε σε πιστοποιημένο εργαστήριο στον Καναδά, έδειξαν ποσοστό πλαστικού 80%. Μετά το μπλόκο, γύρω στα 80 άτομα υποβάλλαμε αίτηση ασφαλιστικών μέτρων για να εξεταστούν και μια σειρά από επιμέρους παραβάσεις της ΑΓΕΤ.
Κορύφωση των κινηματικών αγώνων τα προηγούμενα χρόνια υπήρξαν τα δύο δυναμικά συλλαλητήρια, 8.000 και 6.000 ατόμων, το 2018 και 2019 αντίστοιχα –συμμετοχή εντυπωσιακή για τα δεδομένα του Βόλου– και ενός επίσης μαζικότατου μαθητικού συλλαλητηρίου, διοργανωμένου από τους «Νέους για το Περιβάλλον», με 2.000 μαθητές που απείχαν από τα μαθήματα.
Με αυτές λοιπόν τις κινήσεις, αναγκάσαμε και την Περιφέρεια να χρηματοδοτήσει επιτέλους την προαναφερόμενη επιδημιολογική μελέτη που ζήταγε επί χρόνια ο Βόλος και το κίνημα κατάφερε για σχεδόν δύο χρόνια η καύση να βρίσκεται στην ημερήσια ατζέντα των τοπικών ΜΜΕ, συχνά και των πανελλαδικών.
Ο Δήμος Βόλου και η καύση
Ο δήμαρχός μας, ο Μπέος έχει βέβαια πάρει ξεκάθαρη θέση υπέρ των επιχειρηματικών συμφερόντων και μάλιστα ετοιμάζεται να χαρίσει στην πόλη μια Μονάδα Επεξεργασίας Απορριμμάτων (ΜΕΑ), η οποία θα φτιάχνει srf με προδιαγραφές για καύση σε τσιμεντοβιομηχανίες, σύμφωνα με τη μελέτη που έχει κατατεθεί και προσφάτως εγκριθεί από Περιφέρεια και Υπουργείο. Έτσι, πλέον θα έχουμε τα δικά μας σκουπίδια προς καύση και θεωρητικά θα σταματήσουμε να εισάγουμε σκουπίδια από την Ιταλία, όπου η Καμόρα, παρακλάδι της Μαφίας, είναι ο βασικός διακινητής και διαχειριστής των απορριμμάτων.
Στην πράξη βέβαια, για να καλύψουμε τις ανάγκες σε καύσιμο των κολοσσιαίων μονάδων καύσης που σχεδιάζουν να κατασκευάσουν σε ολόκληρη τη χώρα, όπως και της τσιμεντοβιομηχανίας, είναι πολύ πιθανό όχι μόνο να εξακολουθήσουμε να το εισάγουμε από την Ιταλία, αλλά να γίνουμε ο αποτεφρωτήρας ολόκληρης της Ευρώπης, μιας και η Κίνα πια δεν δέχεται άλλα απορρίμματα.
Το θέμα της καύσης απορριμμάτων επεκτείνεται πια σε όλη τη χωρά, με το νέο ΕΣΔΑ. Αυτό που κατά κοινή διαπίστωση χρειάζεται στο έξης είναι ο πανελλαδικός συντονισμός των συλλογικοτήτων για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Το επόμενο κινηματικό ραντεβού να το συντονίσουμε από κοινού μετά τη λήξη της καραντίνας σε μια πανελλαδική μέρα δράσης!
