Της Ηλέκτρας Κλείτσα
Η νίκη του Μπάρακ Ομπάμα στις εκλογές του Νοέμβρη του 2008, θεωρήθηκε από πολλούς μια ιστορική στιγμή για τις ΗΠΑ, αντανακλώντας την απέχθεια πολλών Αμερικανών για τον πρώην πρόεδρο Μπους και την πολιτική που άσκησε τα τελευταία οκτώ χρόνια. Ταυτόχρονα, η εκλογή του πρώτου αφροαμερικανού προέδρου στις ΗΠΑ, έχει γεννήσει ελπίδες, κυρίως στη νεολαία και τα πιο φτωχά και καταπιεσμένα στρώματα μέσα στην ίδια του τη χώρα, αλλά και σε μια σειρά άλλες χώρες, που περιμένουν ότι η νίκη αυτή θα είναι η αρχή μιας σημαντικής αλλαγής στις σχέσεις των ΗΠΑ με τον υπόλοιπο κόσμο.
Ωστόσο, τα πρώτα σημάδια της διάψευσης πολλών από τις προσδοκίες αυτές έχουν αρχίσει να φαίνονται, όχι μόνο στον πόλεμο του Ισραήλ εναντίον της λωρίδας της Γάζας, για τον οποίο ο νέος πρόεδρος δε βρήκε σχεδόν τίποτα να πει, με το πρόσχημα ότι δεν είχε ακόμη αναλάβει τα καθήκοντά του, αλλά και σε μια σειρά ζητήματα που αφορούν στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Σύμφωνα με άρθρο της εφημερίδας NY Times στις 1/11/09, με πρόσχημα την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, ο Ομπάμα, είχε πάρει πίσω, ήδη πριν την εκλογή του μια σειρά από τις πιο προοδευτικές προεκλογικές του δεσμεύσεις, όπως «η επαναδιαπραγμάτευση της "Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής" (NAFTA), η αναθεώρηση μεταναστευτικών νόμων, ο περιορισμός της εκπομπής αερίων ρύπων, η αύξηση της φορολογίας στα υψηλά εισοδήματα…η θέσπιση νόμων που διευκολύνουν το συνδικαλισμό».
Όσο για την ομιλία του στην τελετή της ορκωμοσίας, που στο μεγαλύτερο κομμάτι του αποτελείται από γενικόλογες αναφορές στον πατριωτισμό και τη γενναιότητα του αμερικάνικου έθνους, υπάρχουν μερικά σημεία στα οποία αξίζει να σταθούμε.
Οικονομία
«Η οικονομία μας είναι πολύ αποδυναμωμένη, μια συνέπεια της απληστίας και της ανευθυνότητας ορισμένων, αλλά επίσης και της συλλογικής μας αποτυχίας να κάνουμε σκληρές επιλογές και να προετοιμάσουμε το έθνος για μια νέα εποχή. Σπίτια έχουν χαθεί. Θέσεις εργασίας έχουν περικοπεί. Επιχειρήσεις έχουν καταστραφεί».
Ο Ομπάμα δεν μπήκε στη διαδικασία να εξηγήσει ποιοι είναι οι άπληστοι και οι ανεύθυνοι. Λίγο παρακάτω ωστόσο, θα αφήσει να διαφανεί τι περίπου εννοεί με τον όρο «σκληρές επιλογές».
«Είναι η ευγένεια της φιλοξενίας ενός ξένου όταν ένα φράγμα σπάει, η ανιδιοτέλεια των εργατών που προτιμούν να περιορίσουν τις ώρες εργασίας τους από το να χάσει ένας φίλος τη δουλειά του, που μας οδηγεί σε αυτούς τους καιρούς του μεγάλου ζόφου».
Το δρόμο για την έξοδο από τον μεγάλο ζόφο της κρίσης, τον δείχνουν οι ανιδιοτελείς εργάτες, που θα δεχτούν να περιοριστούν τα δικαιώματά τους, αφού ο νέος πρόεδρος δεν μπορεί και δεν πρόκειται να ακουμπήσει τα κέρδη «ορισμένων άπληστων».
«Δεν τίθεται το ερώτημα εάν η αγορά είναι δύναμη του καλού ή του κακού. Η δύναμή της να παράγει πλούτο και να διευρύνει τις ελευθερίες είναι απαράμιλλη, όμως αυτή η κρίση μάς υπενθυμίζει ότι χωρίς επιτήρηση, η αγορά μπορεί να στροβιλιστεί εκτός ελέγχου».
Πράγματι, αυτή η κρίση θα αναγκάσει στο επόμενο διάστημα το νέο πρόεδρο των ΗΠΑ να παρέμβει για να σώσει την αγορά, όπως ανάγκασε και τον προηγούμενο να καταφύγει ακόμη και σε ημι-εθνικοποιήσεις τραπεζών που κατέρρεαν. Σχεδιάζει επίσης να ξοδέψει μέσα στα επόμενα δύο χρόνια ως και ένα τρις δολάρια για να δημιουργήσει, ή να σώσει 3-4 εκατ. θέσεις εργασίας, να επεκτείνει το δικαίωμα επιδομάτων, να προωθήσει «πράσινες» μορφές ενέργειας, κ.α.
Υπολογίζεται ωστόσο, ότι στα 2,6 εκατ. θέσεων εργασίας που χάθηκαν μέσα στο 2008, θα προστεθούν άλλα 4 εκατ. μέσα στο 2009. Όσες προσπάθειες και να κάνει ο Ομπάμα, η «απαράμιλλη δύναμη του καλού», έχει βυθιστεί σε μια κρίση τόσο σοβαρή, που εξαφανίζει περίπου δύο θέσεις εργασίας, για κάθε μια που θα δημιουργεί ή θα σώζει το φιλόδοξο σχέδιο διάσωσής της από τον κίνδυνο του στροβιλισμού εκτός ελέγχου.
Ιράκ – Αφγανιστάν
«Θα ξεκινήσουμε να αφήνουμε με υπευθυνότητα το Ιράκ στο λαό του και θα θεμελιώσουμε μια ειρήνη που με κόπο αποκτήθηκε στο Αφγανιστάν».
Η «υπευθυνότητα» πρακτικά σημαίνει ότι την ίδια ώρα που σχεδιάζει να αποσύρει σημαντικό αριθμό στρατευμάτων από το Ιράκ, θα παραμείνουν στη χώρα 60-80.000 Αμερικανοί στρατιώτες, ενώ η κατοχική δύναμη στο Αφγανιστάν θα αυξηθεί κατά 20-30.000. Ακόμη κι έτσι όμως, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι το σχέδιο θα υλοποιηθεί, αφού στο Ιράκ παραμένει ο κίνδυνος να ενταθούν οι εμφύλιες συγκρούσεις που μαίνονται εδώ και χρόνια σαν αποτέλεσμα της κατοχής.
Όσο για τη γενικότερη αλλαγή στάσης της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής μετά την εκλογή Ομπάμα, οι επιλογές των συνεργατών του στο συγκεκριμένο τομέα δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Με τη Χίλαρι Κλίντον, που εξακολουθεί να υποστηρίζει ανοιχτά ότι ο πόλεμος στο Ιράκ ήταν αναγκαίος, στην παλιά θέση της Κοντολίζα Ραϊς, στο υπουργείο εξωτερικών, με τη διατήρηση του Ρόμπερτ Γκέιτς (που προέρχεται από την κυβέρνηση του Μπους) στο υπουργείο άμυνας, τον Ρ.Χόλμπρουκ -υπουργό εξωτερικών επί Κλίντον- μεσολαβητή στο Αφγανιστάν, οι αξιωματούχοι της νέας κυβέρνησης που θα ασχοληθούν με το θέμα των εξωτερικών σχέσεων των ΗΠΑ, δεν παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές από τους αντίστοιχους της τελευταίας οκταετίας.
Διακρίσεις – δικαιώματα
«…άντρες, γυναίκες και παιδιά κάθε φυλής και κάθε δόγματος μπορούν να γιορτάζουν μαζί μπροστά από τον θαυμάσιο αυτό χώρο και γιατί ένας άνδρας που ο πατέρας του πριν από μόλις εξήντα χρόνια δεν θα μπορούσε να σερβιριστεί σε ένα τοπικό εστιατόριο, μπορεί σήμερα να στέκεται ενώπιόν σας για να δώσει τον πιο ιερό όρκο».
Πέρα από το συμβολισμό που η ίδια η εκλογή του Ομπάμα μπορεί να εμπεριέχει, πέρα από τη συγκίνηση που προκάλεσαν τα παραπάνω λόγια στα εκατομμύρια των ανθρώπων που παρακολούθησαν την ορκωμοσία του σε ολόκληρο τον κόσμο, δεν υπάρχει τίποτα συγκεκριμένο στις δεσμεύσεις, ή το πρόγραμμα του προέδρου των ΗΠΑ, σχετικά με την πρακτική αντιμετώπιση των ανισοτήτων που βιώνουν οι αφροαμερικάνοι, οι ισπανόφωνοι και οι μετανάστες, σε ζητήματα συνθηκών εργασίας και μισθών.
Επιπλέον, ο Ομπάμα κατάφερε ήδη από την ορκωμοσία του να εξοργίσει όσους παλεύουν ενάντια στις διακρίσεις και διεκδικούν ίσα δικαιώματα για όλους τους πολίτες των ΗΠΑ, ανεξαρτήτως όχι μόνο φυλής και θρησκείας, αλλά και φύλου, και σεξουαλικού προσανατολισμού. Η επιλογή του Rick Warren, (ενός πάστορα που κατά καιρούς έχει εκφράσει άκρως ρατσιστικές θέσεις, συγκρίνοντας τις εκτρώσεις με το ολοκαύτωμα και τους γάμους μεταξύ ανθρώπων του ίδιου φύλου με την παιδεραστία), για να πει την απαραίτητη προσευχή στην τελετή της ορκωμοσίας, φάνηκε να «μην κολλάει» μέσα στο γενικό κλίμα της «ισότητας».
Ακόμη κι αν η σύγκριση με το μισητό καθεστώς του Μπους χαρίσει στον Ομπάμα μια περίοδο χάριτος, η πολιτική που θα ακολουθήσει θα γεννήσει ξανά την αμφισβήτηση και τους κοινωνικούς αγώνες. Οι προσδοκίες που έχει δημιουργήσει, θα οδηγήσουν αναπόφευκτα ένα μεγάλο κομμάτι του κόσμου στο συμπέρασμα ότι είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη δημιουργίας ενός νέου κόμματος, που θα παλεύει πραγματικά για τα δικαιώματα των εργαζομένων, της νεολαίας, των φτωχών και των καταπιεσμένων της χώρας.
