Με αφορμή την επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης (7 Νοέμβρη) πριν από 98 χρόνια, αναδημοσιεύουμε άρθρο του σ. Παναγιώτη Βογιατζή το οποίο απαντά συνοπτικά στο μύθο που καλλιεργούν οι αστοί, οι σταλινικοί και αναρχικοί, ότι ο Σταλινισμός (η εφιαλτική μονοκομματική δικτατορία που επικράτησε στη Σοβιετική Ένωση) αποτελεί φυσική συνέχεια του Λενινισμού
Ο πιο διαδεδομένος και επίμονος μύθος σχετικά με την Οκτωβριανή Επανάσταση έχει να κάνει φυσικά με την ίδια την πορεία και την εξέλιξή της. Ανεξάρτητα απ’ την αφετηρία ή και τις προθέσεις των συμμετεχόντων, η επανάσταση εκφυλίστηκε και παραχώρησε τη θέση της σ’ ένα τερατούργημα. Αντί για την πιο δημοκρατική κοινωνία, αυτό που δημιουργήθηκε δεν ήταν παρά ένα από τα πιο στυγνά καθεστώτα που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα. Τι αξία μπορεί να έχει λοιπόν;
Τρία εντελώς ετερογενή ρεύματα σκέψης καταλήγουν στο ίδιο ακριβώς συμπέρασμα.
Από τη μια είναι η άρχουσα τάξη και τα φερέφωνά της: Ο λαός που προσπαθεί να ξεφύγει από τα βάσανά του δεν μπορεί παρά να πέσει σε ακόμα χειρότερα βάσανα. Καθίστε λοιπόν στ’ αυγά σας και να λέτε και «δόξα τω Θεώ».
Έπειτα οι αναρχικοί, αντιεξουσιαστές κλπ: Μια επανάσταση που έχει οργάνωση, σχέδιο και πρόγραμμα (δηλαδή καθοδηγείται από κάποιο κόμμα) δεν μπορεί παρά να οδηγήσει σε μια ακόμη πιο εξουσιαστική κοινωνία. Το πώς ακριβώς θα γίνει το ξερίζωμα της παλιάς κοινωνίας που στηρίζεται σε πανίσχυρους θεσμούς αιώνων και τι ακριβώς θα πάρει τη θέση της χωρίς ένα οργανωμένο σχέδιο, δεν είναι κάτι που φαίνεται να τους απασχολεί ιδιαίτερα.
Τέλος οι ίδιοι οι νοσταλγοί του σταλινισμού, που παραδόξως εξακολουθούν να υπάρχουν παρά την αμετάκλητα καταδικαστική απόφαση της ιστορίας, όχι μόνο κλείνουν τα μάτια στα αμέτρητα εγκλήματα των ινδαλμάτων τους, αλλά φαντάζονται πως σ’ αυτές τις χώρες όλα πήγαιναν καλώς μέχρι που …πέθανε ο Στάλιν, ο Μάο ή ο οποιοσδήποτε «ηγέτης».
Η πραγματικότητα βέβαια είναι τελείως διαφορετική απ’ όλα όσα υποστηρίζουν οι πιο πάνω.
Η σταλινική γραφειοκρατία μπορεί να ακολούθησε χρονικά την επανάσταση, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί τη συνέχειά της. Ακριβώς το αντίθετο: για να καταφέρει να επικρατήσει, η γραφειοκρατία ήταν αναγκασμένη πρώτα να ξηλώσει πλήρως τις θεωρητικές καταβολές της επανάστασης κι έπειτα να χαράξει ένα ποτάμι αίματος που τη χώρισε οριστικά από τον προκάτοχό της.
Η απομόνωση της Επανάστασης
Οι αιτίες γι’ αυτή την τεράστια ιστορική λοξοδρόμηση πρέπει ν’ αναζητηθούν στις υλικές συνθήκες που επικράτησαν αμέσως μετά την επανάσταση και τον εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε. Η χώρα βγήκε από αυτόν τελείως ρημαγμένη. Η παραγωγή είχε πέσει στο 1/7 της προπολεμικής. Ακόμη και οι ούτως ή άλλως περιορισμένες υποδομές είχαν τελείως καταστραφεί. Μέσα σε τέτοιες συνθήκες ήταν αδύνατο να μιλάει κανείς για σοσιαλισμό, που δε νοείται φυσικά σαν ισότητα μέσα στην γενικευμένη φτώχεια και εξαθλίωση αλλά απαιτεί ένα υψηλό επίπεδο παραγωγής κι ένα αξιοπρεπές επίπεδο κατανάλωσης.
Για τους Μαρξιστές, ήταν από την πρώτη στιγμή ξεκάθαρο ότι
«…χωρίς την υποστήριξη της παγκόσμιας διεθνιστικής επανάστασης, ο θρίαμβος της δικής μας ήταν αδύνατος. Ήδη πριν από την επανάσταση, όπως και ύστερα απ’ αυτήν, σκεφτόμασταν πως στη συνέχεια, ή το πολύ σ΄ ένα σύντομο χρονικό διάστημα, θα εκραγεί η επανάσταση και σ’ άλλες χώρες, ή σε αντίθετη περίπτωση θα συντριβούμε. Αν και είχαμε πλήρη συνείδηση αυτού του γεγονότος, κάναμε το παν για να διατηρήσουμε με κάθε θυσία το σοβιετικό σύστημα, γιατί ξέραμε πως δουλεύουμε όχι μονάχα για τους εαυτούς μας, μα και για την παγκόσμια επανάσταση» (Λένιν).
Η γραφειοκρατία είχε από πολύ νωρίς αρχίσει να εμφανίζεται, αλλά όσο πέρναγε ο καιρός έκανε όλο και πιο αισθητή την παρουσία της. Μέλη του κόμματος, σε συνδυασμό μ’ ένα πλήθος ειδικών, τεχνοκρατών κλπ του κρατικού μηχανισμού, που το κόμμα ήταν αναγκασμένο να χρησιμοποιεί στις κρατικές υποθέσεις, άρχισαν να σχηματίζουν, πρώτα ασυνείδητα, στη συνέχεια όμως μ’ έναν απόλυτα συνειδητό τρόπο, ένα μπλοκ κοινών συμφερόντων.
Για όλους αυτούς, η σοβιετική εξουσία δεν ήταν τίποτε άλλο από τον δρόμο τους προς τα προσωπικά προνόμια, από το δρόμο που θα τους χώριζε οριστικά από την «μάζα» των φτωχών και ημι-αμόρφωτων εργατών.
Η θέση αυτού του στρώματος δυνάμωνε από τις ήττες και την καθυστέρηση της επανάστασης σε Δύση και Ανατολή, που έσπερνε την απογοήτευση ακόμη και σε προχωρημένα κομμάτια της εργατικής τάξης στο εσωτερικό της χώρας. Η σταλινική θεωρία του «σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα», έκανε την εμφάνισή της, στηριζόμενη ακριβώς σ’ αυτή την απογοήτευση.
Η Αριστερή Αντιπολίτευση που δημιουργήθηκε μέσα στο εσωτερικό του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης (όπως είχαν μετονομαστεί οι Μπολσεβίκοι) με ηγέτη τον Λ. Τρότσκι, προσπάθησε ν’ αντιταχθεί σ’ αυτές τις εξελίξεις. Αλλά ο αγώνας της ήταν εξαιρετικά άνισος.
Η διαλεκτική της Ιστορίας στάθηκε πολύ σκληρή απέναντι στην Ρωσική Επανάσταση. Η κυριαρχία της γραφειοκρατίας, που σαν βασικό της καθήκον έβλεπε το ξεκαθάρισμα του κόμματος και της Διεθνούς από κάθε αντιπολιτευόμενη άποψη, οδηγούσε στην ήττα την παγκόσμια επανάσταση. Την ίδια ώρα, κάθε ήττα της επανάστασης δυνάμωνε ακόμη περισσότερο τη γραφειοκρατία, αφού έσπρωχνε προς την παθητικοποίηση τη συντριπτική πλειοψηφία των εργατών, που ήταν οι μόνοι που θα μπορούσαν να μπουν φρένο στην πορεία αυτή. Τα δύο φαινόμενα, τροφοδοτούσαν το ένα το άλλο, άρρηκτα δεμένα μεταξύ τους.
Ο «νεκροθάφτης της επανάστασης»
Ακόμη κι έτσι ωστόσο, έπρεπε πολλά ακόμη να συμβούν για να καταφέρει να επικρατήσει πλήρως η γραφειοκρατία. Η Επανάσταση του 1917 έφερε μαζί της μια τεράστια φυγή προς τα μπρος και θεσμούς που διατηρούσαν ακόμη το μεγαλείο τους. Παρά τις στερήσεις και τα τεράστια προβλήματα, τα πρώτα χρόνια μετά τη νίκη κύλησαν μέσα σε μια πρωτοφανή πνευματική άνοιξη. Ένας λαός στη συντριπτική του πλειοψηφία αναλφάβητος μέχρι χθες, μορφωνόταν και έχτιζε τη χώρα από την αρχή. Οι τέχνες γνώρισαν μια άνευ προηγουμένου άνθηση. Ο Στάλιν είχε ακόμη πολύ δουλειά να κάνει…
Για να πετύχει τους σκοπούς του ήταν αναγκασμένος να μην αφήσει όρθιο τίποτε απ’ το ηρωικό παρελθόν της επανάστασης. Οτιδήποτε θύμιζε τις παλιές μέρες έπρεπε να ξηλωθεί συστηματικά. Η ιστορία ξαναγραφόταν σχεδόν κάθε χρόνο, οι χθεσινοί ήρωες γινόντουσαν εν μία νυκτί εχθροί και προδότες. Με μια σειρά στημένες δίκες όλοι οι παλιοί μπολσεβίκοι οδηγήθηκαν πρώτα στις φυλακές κι έπειτα στο απόσπασμα.
Αργά και μεθοδικά άρχισε να χτίζεται ένα αστυνομικό κράτος πρωτοφανές στην ανθρώπινη ιστορία. Όταν πια είχε ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία μετά τις Δίκες της Μόσχας, μόνο 3 σε κάθε 1.000 μέλη του ΚΚ μπορούσαν να περηφανεύονται πως συμμετείχαν στο κόμμα που έκανε την επανάσταση…
Ποιος έχει λοιπόν δίκιο; Αυτοί που συλλήβδην αναθεματίζουν τον Οκτώβρη ή ο Λ. Τρότσκι που πολύ γλαφυρά το ξεκαθάρισε:
«Κάνουν το λάθος να θεωρούν τον Στάλιν συνεχιστή της επανάστασης ενώ στην πραγματικότητα είναι ο νεκροθάφτης της».
